Nkhêp nkah ndray 80 năm Cách mạng khay Pham n’hanh Quốc khánh 2/9, Bảo tàng Lịch sử neh dak (ta Hà Nội) dôl ƀư pla n’hơ way nkô̆: “Tâm nti nsum – mpoh hit nău rêh let năp tay chrat ang”. Ăp ndơ nha hôm mât ndray, rup gui dơi pla n’hơ mô dơn nkah tay nău nkoch bah rplay siƀŭt ma hôm lah nău mprơ han dăng bah nuih n’hâm rŏng dak, nău rôih dăng.

Lôch Cách mạng khay Pham năm 1945, rlău 90% nuĭh ƀon lan Việt Nam mô gĭt rplay siƀŭt. Saơ “du rnoi nuĭh rluk mâl lah du rnoi nuĭh rbăn lhơ", Kruanh Hồ Chí Minh hŏ ký nău ntrŭnh njêng Nha Bình dân học vụ n’hanh rgŏ jă trong leo jut jăng mô gĭt rplay siƀŭt. Nău dja ntơm pơk an trong leo kơt nti mô hŏ tă geh tâm lịch sử. Hang rkeh nuĭh ƀon lan lam ăp mpeh neh dak, mô kơp năm deh, rơh kơn, râng nti rplay siƀŭt kơt du nău kan rŏng dak huêng khlay. Trong leo lam ƀon lan kơt nti rplay siƀŭt hŏ jêng chông ŭnh mpoh hit an nău rêh let năp tay chrat ang, hŭr tŏ nuih n’hâm đăp mpăn n’hanh nău nđơr sol ang an lam rnoi nuĭh. Wa Đỗ Thị Khà, ta phố Trần Thái Tông, Hà Nội, nkah mpeh rơh nar hăn kan, măng ndjôt ŭnh pring hăn nti rplay siƀŭt.

“Jay mô geh rpu, nar hăn chôk neh tuch tăm. Măng ri hăn nti ta bah bôk ƀon. Rgŏ jă ăp bu klô kăl ăp tơm xoan têh lôk ƀư ăp nsưng mpan an mpôl hên nti, hôm nsưng gŭ ri mô geh, ân sreh ngâr nkar, ƀư nsưng an 4 nuĭh gŭ nti. Nti rnôk nê nơh dơn geh du bảng nđôch n’hanh bút chì, mbrơi mbrơi nchih dơi ri mơ an siƀŭt nchih. Ndjôt ŭnh pring mpoh ang, 2 hê du mblâm ŭnh đeng. Nai ntĭm ri geh đèn bão gay sol bảng an saơ kloh lơn”.

Kon se nti bah meng ŭnh pring n’hanh ăp đèn bão yông bah meng bảng hŏ jêng nău ntĭt bah  ăp jrô nti bêng ler nuih n’hâm rlău jêr jŏt rnôk nê mpoh ang ăp mpeh neh dak. Wa Nguyễn Phong Niên, Ủy viên thư ký ơm Ủy ban gưl neh dak njrăng bah mô gĭt rplay siƀŭt, nai ntĭm tâm trong leo ƀư lam ƀon lan kơt nti ta Yên Bái ơm, aƀaơ lah n’gor Lào Cai an gĭt, ăp nar nê nơh, nuih n’hâm kơt nti dŭt nđơr ngăn. Tĭng nău kuăl jă bah Kruanh Hồ Chí Minh “ăp nuĭh hŏ gĭt rplay siƀŭt ntĭm an ăp nuĭh mô hŏ gĭt rplay siƀŭt”, bol dôl nti jrô 4 (nklăp 13 năm deh), păng hŏ râng kơi năp nti gay ntĭm an jrô lam ƀon lan kơt nti đŏng. Păng hôm nkah kloh ăp nar dâk nti ăp wa hŏ dâk têh, ăp jrô nti nklăp 20 nuĭh dơm yơn lĕ dĭng nuĭh nti dŭt jăp, geh nuih n’hâm nđơr cách mạng geh nău dơi n’hanh saơ nău uĕh di bah nău hăn nti. Wa Nguyễn Phong Niên nkoch:

“Nău nđơr bah trong leo lam ƀon  lan kơt nti jêng lah âk nuĭh râng, lam ƀon lan râng n’hanh kơt nti yor rhơn răm bah he mô di lah du ntil ndơ nê nơh têh khlay ma ntroh n’hao ôh. Lĕ ma nău ntĭm ân rhơn nđơr, ân rŏ u, ư bar chữ êng êng, yor  ư geh klĕ djơl mpeh he, kơt nê ri bu mơ ŭch, ma hăn nti dơh nkah đŏng. Yor ntĭm an bu kuâng ân sŏk ndơ rup ntĭt bu mơ dơh nkah”.

Nkô̆ way nkoch "Lam ƀon lan kơt nti  - mpoh hit trong rêh let năp tay chrat ang" pla n’hơ bơi 160 rup gui, siƀŭt ơm, ndơ hôm mât ndray tâm pă tĭng 3 gâl lah: Nkhĭt nău rluk mâl – rơh tâm lơh mô nteh phao; Sol ang nău gĭt blău rêng lam; Ntơm bah trong leo lam ƀon lan kơt nti tât kơt nti tât dŭt nău rêh. Lơn lah tâm rơh pla n’hơ rơh dja geh âk ndơ nha hôm mât ndray lor bôk năp dơi mbơh nkoch tât lam nuĭh, ntoh lư kơt: Siƀŭt nchih nău mĭn bah ăp kruanh rđău kan n’hanh nuĭh gĭt blău mpeh pah kan trong leo lam ƀon lan kơt nti …..Wa Nguyễn Văn Đoàn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử gưl neh dak lah rjăp:

“Trong leo mô dơn  lah rơh rgŏ jă nti rplay siƀŭt ma kuăl lah rlay kah nuĭh ƀon lan. Nău rôih mĭn nsan hao đah nuih n’hâm tâm rnglăp lam rnoi nuĭh. Pla n’hơ lah njăr trong mpơl tay nuih n’hâm nê, nuih n’hâm kơt nti gay ƀư nuĭh nti gay rhŏ dŏng an neh dak; nkre lah nău lah rjăp mpeh rnoh khlay bah nău gĭt blău ntĭm nti hôm rnoh khlay kơt ơm, lơn lah tâm n’gâng kan hun hao neh dak aƀaơ”.

80 năm aơ, trong leo lam ƀon lan kơt nti mô dơn lah trong kan jut jăng mô gĭt rplay siƀŭt ma hôm ntăm jâng an ntĭm nti mbro n’hanh lah nău ntĭt ntoh lư an du nău rêh kơt nti, kơt nti tât dŭt nău rêh ma aƀaơ ăp nuĭh nha hôm tâm nkah nsum đŏng. Nuih n’hâm nê aƀaơ dôl dơi ring lam dăng tâm rơh hun hao mbrô đah trong leo ƀư “Lam ƀon lan kơt nti keh mbrô” kơi năp nti nău gĭt, nău blău pet lât keh mbrô ăp rơh kơn ƀon lan, rgop tâm nău đăp mpăn mô an geh du hê nuĭh ndul êng bah kơi tâm njăr trong hăn rgâl mbrô gưl neh dak./.