Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Nău way ƀư ôp brah tuch tăm lah ngoăy tâm  ăp trong leo ƀư ôp brah uĕh êng bah nuĭh Rđe. Nuĭh Rđe geh âk nău way geh tât tơm ba kơt nău way ôp răch ba ntil, ôp răch tŏ ba, ôp răch sa piăng ba mhe…Tâm nê geh du nău way dŭt đêt nuĭh gĭt tât lah nău way ôp răch lor rnôk kăch ba (nuĭh Rđe kuăl lah “Ngă yang trŭn puôt”) mpơl nău uănh khlay nău nsĭt dơi nău kan mir ba, lah uĕh brah yang hŏ ntăm an mbo ba jŭr geh n’hanh krêp dêh tay nău tâm rŏng ƀon lan.

 He mhe djăt du gâl nău răch brah rnôk kăch ba bah nuĭh Rđe ta buôn Bhung, xã Čư̆ Pui, nkuâl Krông Bông, n’gor Dak Lak dơi mpơl tay ta Liên hoan văn hóa chĭng gong n’gor Dak lak năm 2024. Nuĭh tơm răch Y-Rây Ƀuôn Yă (way kuăl lah Aê Doai) nkoch:

“Du gâl nău răch mhe aơ nơh lah uĕh ăp brah yang, brah yôk, brah dak, si gleh, neh ntu mât njrăng mir ba mbra jăt kơl an kônh wa rpŭng rpuăl, mbo ba hao jêng, luh play lay mbôn, mô geh sĭm och đe kraih lơh sa n’hang, tât rnôk rek ba bêng drŏng bêng jay. Huêng mbo, ba bah u che yău se rgum sĭt bêng mir, hon bêng ba, tơm nđĭr jêng uĕh, găr chăt lay…”

Ntơm bah kăl e, nuĭh Rđe mĭn lah găr ba geh huêng. Bol ta mir dơi kăch rek sĭt bêng drŏng bêng jay lah mô ƀư ôp brah ri huêng ba mbra roh, mô hôm jăt kơl an rnăk wâl jŭr geh tay đŏng ôh. Jêng lĕ rngôch ăp gâl kan ntơm bah srih tăm, mât chăm kăch rek tât sa ba mhe lor bôk năp dơi ƀư ôp răch da dê; uănh tĭng nău geh, jê̆ tâm rnăk nơm, têh ri jă lĕ ma ƀon ndrel ƀư. Bu răch Y-Rây Ƀuôn Yă an gĭt, nău ŭch bah ăp nău ôp răch lah nău nkah gĭt tât huêng brah mât njrăng mbo ba n’hanh nkah tât u che yău ye mât ndray găr ba an rơh kơn kon său bah kơi tay:

“Nuĭh Rđe tuch ba mir dơi jŭr geh uĕh jêng. Rnôk Rđe kăch rek ba mhe mbra ôp ma 2 mblâm djăr 1 mblâm sŭr. Kônh wa rhơn yor ăp brah yang an mbo ba jŭr geh, mô hôm ji sât ji ngot mbra ƀư ôp brah, nê lah nău rhơn bah kônh wa tâm ƀon. Nuĭh tơm mir dŭt rhơn yor hŏ geh nău dơi uĕh lôch kăch, mbo ba bêng drŏng, n’hâm suan ngăch lăng.”

Wa Y-Puên Niê (way kuăl lah Ama Phiu) ta buôn Bhung, xã Čư̆ Pui, nkuâl Krông Bông, n’gor Dak Lak nkoch, nuĭh Rđe way ƀư ôp răch bah ôi n’hanh ƀư lĕ du nar. Kônh wa tâm ƀon dơi jă sĭt râng ăp tŏng ndrel đah băl mpôl ndrăp ăp ndơ ôp brah kơt lăch sŭr, gŭch djăr, ndrănh yăng, ăp ndơ sa kah bah ăp ntil biăp joi bah bri…Nuĭh tơm răch brah lah nuĭh ntơh măt an ƀon lan tâm dâl ngơi đah brah yang, nđơn tay nău dăn răch bah ƀon lan.

“Kăl e nơh nuĭh Rđe way ƀư ôp brah lor rnôk kăch ba (nău Rđe kuăl lah “Ngă Yang trŭn puôt”). Ôp răch gay lah uĕh ăp brah yôk, brah bri, brah mât njrăng mir ba, u che yău ye hŏ nta an mbo ba jŭr geh. Nuĭh Rđe geh âk ntil  ba êng êng, yơn uănh nsum way ôp răch lor rnôk kăch ba tâm khay 10 tât khay 12 ăp năm, uănh tĭng ntil ba dŭm ơm mô lah nkai lơn. Lôch rnôk ôp răch mô kăch roih dĭl ôh ma lôch 3-4 nar mơ dĭng hăn kăch ba”

Lôch dŭt jêh ăp nău răch brah, bu ranh mbra jă nuĭh tơm jay ngêt ndrănh yăng tâm ôp brah, lôch nê lah ăp bu năch khlay n’hanh kônh wa tâm ƀon ndrel râng tiăm ndrănh yăng n’hanh ăp ndơ sa kah tâm nar pư ndrănh. Tâm khuh n’gôr bah nău nteh chĭng gong, mpât mprơ njŭng rnhôt, ăp nuĭh rhơn mƀak tâm pă ăp nău dơi nsĭt geh bah du năm tuch tăm hŏ rlău aơ, nkoch ăp nău tă ơm gĭt kan pah kan jan sa tâm ban kơt tâm nău rêh ăp nar.

Wa Mai Văn Hải, Kruanh jrô kan Văn hóa Thông tin nkuâl Krông Bông, n’gor Dak Lak an gĭt, aơ lah ngoăy tâm ăp nău way ôp răch dŭt uĕh bah nuĭh Rđe mpơl nău tâm rnglăp n’hanh nsrôih tâm khay ƀư mir ba mhe. Yor kơt nê̆ ân geh nău nsum ti bah ăp gưl n’gâng kan ndrel đah ƀon lan Rđe mât ndray:

“Tât đah liên hoan rơh dja, nkuâl Krông Bông geh 4 nkô̆ tâm rlong, tâm nê geh rdâk tay nău way ôp răch lor rnôk kăch ba bah nuĭh Rđe. Bah nê gay mât ndray, ntik n’hao rup uĕh ntĭt êng bah nuĭh Rđe. He ân dăn đă geh trong mât ndray. Mpŏng lôch jêh liên hoan rơh dja  ăp gưl n’gâng kan  geh nău uănh năl  ăp nău kan mât ndray văn hóa n’hanh mbra geh ăp nău  kan mât ndray văn hóa rnoi nuĭh uĕh lơn”