VOV4.M’nông: Đah rnoi Bunong ta Tây Nguyên, nông geh nau khlay đo\ng. N’ăp ma nau ntơ Bunong (ko\ lah play nông), Dak Nông (dak tă play nông) ho\ ntoh nau khlay gay tâm rgop play nông đah kon nu\ih. Nông geh kônh wa tăm âk rnôk luh mir mô lah tâm êp ngih. Ăp play nông nse ri gâm trau, kơt trau nông pai, nông gâm lu\...kah ngăn. Ăp play nông kro bah rnoi Bunong do\ng gay ma dâng dak, dâng piăng leo luh mir, [ư nkul, kuai chuah dak, ndơ ntroch mô lah ăp ntil ndơ ân nteh ueh tăng đo\ng…

Dôl ma ngruh play nông kro, wa Y Siêng, ta Thôn Phú Lợi, xã Quảng Phú, nkuăl Krông Nô, n’gor Dak Nông ân gi\t, aơ lah nau [ư bôk năp gay geh nông do\ng tâm rnăk vâl. Jêh ri păng chuh du trôm tâm bôk play nông gay ma so\k luh grăp tâm trôm play nông:

‘Gâp dôl ma nkra nkul ma nông. Ân păng nâp ndrel ma ueh ri gâp săch play nông geh nko jong, jêh ri trăm tâm dak bo\k jo\ nar, jêh ri gap lôk trôm gay ma ngluh lơi grăp, rsok tâm trôm, jêh ri gâm. Gâm 2-3 tơ\ ân rnôk mô hôm tăng [ô tay ôh, ri mư dơi do\ng gay ma nkul m’êt.

Wa Y Siêng ko\ mbơh, play nông kro geh [ư âk ndơ do\ng ngăn tâm rnăk vâl, kơt dâng dak, ân piăng rnôk luh mir, [ư mbuăt uh… Rnôk nkra bôk năp ri tâm kơt da dê. Jêh rnôk pe\, play nông kro geh chuh trôm, so\k lơi grăp, jêh ri leo trăm tâm bo\k nklăp 2 khay. Jêh ri, kônh wa rsu\ng âk tơ\ ma dak kloh ân păng kloh rsok tâm trôm.

Play nông jêh nê geh yông klơ năk mô lah do\ng n’ha si gay ma rcha ân ôch ndrel ang. Rnôk nê, nông mư geh nkra jêng ndơ do\ng tâm ngih, kơt dâng ndrănh, trăm dak si, dâng grăp ntil, dâng dak ngêt, ân piăng leo luh mir, [ư nkul, kuah chuah dak mô lah ndơ goh, uh nteh ueh…yơn ăp ntil nông ri knu\ng do\ng du nau kan, mô geh dơi do\ng nsum.

Play nông [ư ndơ do\ng tâm rnăk vâl ko\ lah nông sa play, geh ndul têh, tako prêh nklăp 10cm, geh ntô mbâl. Gay ân nông chăt ndrel jêng ueh, kônh wa tăm nông tâm neh jêng, ngăn lah neh mhe năl, neh chăng. Wa Y Siêng ân gi\t, nau khlay ngăn lah săch ntil ân ueh, tăm mât chăm ân ueh gay nông geh âk play, play têh ndrel ueh:

‘Lah he u\ch săch nông ân ueh uănh ri he ân săch ntil tăm ti\ng nơm u\ch ân jêh aơ ân geh play ueh kơt nê. Rnôk pe\ nông gay ma nkra ndơ do\ng tâm rnăk, gay săch play nông têh, ntô mbâl, ntô ba dih tâm ban, mô ana geh bu chuh. Gay [ư ndơ do\ng ri ân nông kranh mư pe\ păng mô chah ndrel do\ng geh jo\”.

Đah kônh wa rnoi Bunong, du nu\ih tâm ngih ntơm 10 năm hao go lơ ko\ geh nông dak êng gay ma leo hăn tâm bri, luh mir, mô lah hăn nti. Ăp ngih ko\ geh du mlâm nông  têh gay ma dâng ntơm 3-5 lít dak gay ngêt, gay vơt năch, ntơ lah “nông me”. Nu\ih ma nê mô ân geh soăt dak, ndrel “nông kon” geh so\k dak tă bah nông me aơ. Wa Y Nhông, ta Thôn Phú Lợi, xã Quảng Phú, nkuăl Krông Nô, n’gor Dak Nông ân gi\t, play nông me hôm lah play luh bôk năp bah tơm nông:

‘Play nông ta chông tơm ri păng n’hơ ndrel nơih chah, yor play nse, play luh ba kơi mô dơi geh do\ng ôh. Play nông gay ma dâng dak ri bu săch nông êp tơm, nông luh lor ri mư ueh ndrel nâp. Hôm ntu\k ty kuăn ri dah ma nơm săch so\ng mô kue dơi đo\ng”.

Mô êng kơl tâm nau rêh ăp nar, nông kro hôm lah du ndơ do\ng mô dơi mô geh tâm rnôk ôp brah bah rnoi Bunong. Nông gay dâng dak ndrel mham sur, mham djăr rnôk ôp brah. Ngăn lah, tâm nrôk ôp ndrâm dak, ôp ba mhe ndrel lih săk, play nông kro hôm geh kônh wa bâk dak gay ma leo nsi\t ôp brah.

A[aơ, bol ma nau rêh tâm ăp [on lan bah rnoi Bunong ho\ geh âk nau rgâl, âk ndơ so\ng ueh mhe lơn, yơn ăp rnăk hôm u\ch geh nông gay ma dâng  dak, dâng piăng ndrel [ư âk ntil ndơ êng. Hăn luh mir ma mô hăn tâm bri, tâm dak, rnoi Bunong ko\ leo nông gay ma dâng dak, ndơ sa, dơi cheng ta bu\t, ân tâm sah mô lah kuăn tâm ty. Nông kro geh nsum đah nau rêh kônh wa tă bah jo\ ma aơ, mô êng lah ndơ so\ng tâm ăp nar, ma jêng ndơ ueh khlay bah nau vay rnoi Bunong- nu\ih tă deh luh bah play nông./.

            Nu\ih rblang: H’Thi