VOV4.Mnông- Tâm rnôk [on lan ăp mpôl rnoi Bunong, Rđe, Jarai…ta Dak Lak, Gia Lai hôm nha geh mât ăp ngih jong bâh rnoi nơm, r^ ăp [on bâh nu^h K’Ho, Mạ ta Lâm Đồng, ngih jong le\ mô hôm geh n’hanh mbra roh nkre tâm nău rêh. Aơ lah nău du\t m^n rvê bâh ăp nu^h geh u\ch ro\ng đah nău way ơm.

Bâh ntơm kăl e, ăp năm nu^h K’Ho ta Lâm Đồng le\ geh [ư ăp nău tâm mâp tâm nđu\r kuăl brah kơt lah  tuch ba, rao jâng rpu, ntơ săk an kon…an tât ăp nău kuăl brah têh kơt lah ngêt ba mhe, ngêt sa rpi. Tâm ăp nău kuăl brah mô dơi mô geh tu\r ch^ng, goh gâr tâm ngih jong way ơm. Aơ lah nău ueh ns^t nău răm rhơn tât le\ ntu\k rêh jêng, yơn ăp nău akn aơ dôl ntơm roh rui.

Ăp nu^h bu ranh kăl e nkoch tay, ntơm nơh, nău rêh hôm nha geh âk nău jêr jo\t, o\ r’ah, pah p^t mô to\ng âk, u\ch [ư du nău tâm nđu\r, nău kuăl brah têh kơt ngêt sa rpu mô geh nău dơh, nu^h tơm rnăk leo [ư an geh ntêm nkrem, rgum lor, nchrăp ăp ntil ndơ bâh du năm ba năp ( bâh rpu, tât bar pe jât yăng ndrănh, phe…gay ma vơt răk năch), yor mông nar [ư tâm nđu\r aơ jo\ tât du khăy.

Nghệ nhân tu\r ch^ng K’Brel ta thôn Kròt Dờng, xã Bảo Thuận, nkuăl Di Linh, n’gor Lâm Đồng m^n rvê: ndrel đah nău roh jot bâh du đê| nău way kuăl brah, r^ ngih jong bâh nu^h K’Ho le\ ntơm roh. Ngih jong nu^h K’Ho lah ntu\k huêng khlăy bâh huêng ba gu\. Yor ne\, nău [ư ăp rơh kuăl brah way ơm tâm ngih rot jong way geh [ư na nê| n’hanh du\t khlăy. Nău nteh ch^ng, ntoh gâr geh n’gloh ngai ma [ư jay đah bê tông r^ mô dơi n’gloh ngai. Nghệ nhân tu\r ch^ng K’Brel ngơi:

“Ngih jong  kăl e geh âk nu^h rơh kon său gu\ nsum, tâm rnglăp. A[aơ, yor âk nău tât êng bâh ntu\k rêh jêng jêng lah ngih jong ntơm roh le\. Nău ueh way ơm ngih jong mbra roh n’hanh mbra chuêl le\. A[aơ, u\ch tu\r ch^ng goh gong đah ngih jong kơt a[aơ, nău nteh bâh ch^ng păng mô hôm geh kơt ntơm nơh đo\ng. nău ueh way ơm bâh mpôl rnoi nơm ăp nar lơ ma ntơm roh. Jêng lah, a[aơ gâp u\ch ndâk nsơm tay nău way ơm kăl e bâh [on lan t^ng nău ntru\nh bâh Đảng, ngih dak an geh mât rbăy, n’hao nău way ueh êng”.

Hôm đah nô Dacha Vũ Bảo ta thôn Đồng Đò, xã tân Nghĩa, nkuăl Di Linh, n’gor Lâm Đồng lah ngoăy tâm âk rơh mom du\t nsrôih tât râng nău kan tu\r ch^ng goh gong. A[aơ nô ndrel đah du đê| nghệ nhân tâm nkual dôl nsrôih tiăr nti nău do\ng tu\r ch^ng goh gong an 24 mom ndăm ta ntu\k yor nkuăl leo [ư. Nô an lah: Ngih jong  mô hôm geh  lah du nău roh jot du\t têh đah ta ntu\k bâh nu^h K’Ho. Ntơm nơh, ăp năm ta ăp [on bâh nu^h K’Ho way geh [ư ăp nău kuăl brah way ơm n’hanh bâh ne\ ma mom ndăm le\ g^t tu\r ch^ng goh gong, njroh xoang. Tâm ăp nar geh [ư kuăl brah, ngăn lah kuăl brah têh, [on lan mô dơn geh ua\nh djăt nău t^ng ch^ng, tâm nđu\r njroh mprơ bâh ăp nu^h blău, ăp nău njroh, ma hôm nha geh sa ăp ndơ sa way ơm bâh rnoi nơm, nô Dacha Vũ Bảo ngơi:

“T^ng nău hun hao bâh nău rêh wa\ng sa, a[aơ [on la mô nă nkoch tât nău [ư ngih jong. Yơn lah, t^ng gâp m^n ngih jong way ơm bâh mpôl rnoi he an geh mbơh năl na nê|, păng geh nău du\t khlăy lah ntu\k gay ma [ư tâm nđu\r, tâm mâp, tu\r ch^ng, rnăk vâl rgum geh nău khlăy. Nău [ư nti tu\r ch^ng goh gong, tâm pât mprơ nchră nău pah kan jan sa bâh rnăk vâl, mpôl rnoi geh [ư ta jay jong ta dê mô lah rlu rlău ta nar lôch mppng pah kan o\ r’ah rlu tâm jay jong du\t ueh ngăn. Bâh ne\ njêng nău gơih nđơr tâm nău pah kan, hun hao nău geh n’hao nău rêh”.

Bol ma ăp ngih xây prêh dăp, nkre ueh nkre têh, do\ng jo\, nâp, du\t tâm di đah nău rêh mhe a[aơ, yơn ăp ntu\k geh ăp nu^h u\ch ro\ng nău way ơm mpôl rnoi nơm hôm nha geh nsoach đo\ng, roh jot du ntil ndơ rnôk ma mô năn geh ban saơ ngih jay jong way ơm, ntoh mpơl đah tơm nju\h prêh n’hanh geh yông nkrơ\ âk mau, nău nteh rlêm ta ăp [on nu^h K’Ho, Mạ. ăp nău pâl rlưn nău tâm nđur ta u\nh nă bâh rơh tâm mâp, ăp nău tâm pât, mprơ tâm phư, nkoch ndrong..ueh răm, ăp nău njroh xoang, nău nteh ch^ng gong, yăng ndrănh kah..le\ tă nsum ndrel a[aơ le\ mô hôm geh. Bol ma đah nău rêh mhe geh âk nău rgâl bâh nău rêh, ndơ do\ng tât nău m^n t^ng nău mhe, yơn mô kơt ne\ ma chuêl ăp nău khlăy ndơ ơm ueh bâh kăl e bâh rnoi nơm, an geh mât, rbăy ngih jong way ơm tâm nău hun hao ntu\k rêh jêng.

Nu^h rblang: Thị Đoắt