VOV4.M’nông: Nkah tât nau ji play nuih, bu ân lah nau ji aơ knu\ng ntoh tâm bu ranh. Yơn lah, ti\ng nau năl bah ăp nai dak si chuyên khoa, rnoh ăp nu\ih mom geh nau ji play nuih nar lơn âk. Nkô| nau âk ngăn lah yor nau rêh mhe ndrel âk nau mơng mô ueh kơt nau ngêt sa ndơ kah lay, ngêt âk ndrănh biêr, su hât, mô nti\m nti săk soan.

Nau ji play nuih lah du rmôt nau ji geh tât play nuih ndrel trong mham. Ăp nau ji mpeh play nuih vay geh mâp lah: Nau ji mạch vành, ji chôt ndal, ji play ntă bah ndul me, ji trong play nuih, mor trong play nuih, van tim jur dêh, play nuih mô dăng…Ti\ng ntu\k kan dak si lam ntur neh (WHO) nau ji play nu\ih geh rnoh khi\t âk tâm ăp nau ji mô tâm ntưp, âk lơn ma nau ji ung thư.

Tâm ăp nar khoa Nội tim mạch, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên khám ndrel ma săm gu\ tâm ngih dak si ân bơi tât 50 nu\ih ji, săm ji êng bah dih ân 80 nu\ih, ngăn lah nu\ih ji rlau 50 năm. Tâm rnoh nê, geh nklăp 10% lah bu mom, ntơm 30-35. Nai dak si Vũ Văn Trường Thắng, Groi Kruanh khoa Nội Tim Mạch, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên ân gi\t:

‘ A[aơ, nau ji mpeh play nuih dôl ma geh ji tâm nu\ih mom, ngăn lah tâm ăp dak dôl ma hun hao kơt dak nơm. Nkô| nau lah yor nau rêh, nau ngtêt sa, ngêt âk ndrănh [iêr, su hât âk ir. Tâm săk nơm geh ăp ntil ndơ khloay kơt lah play nuih, klơm soh, klơm, play leh. Tâm nê, play nuih lah ndơ khlay ngăn yor păng leo mham hăn rong săk jăn. Yor ri, rnôk play nuih geh nau mô ueh ri păng mra khuch tât ndơ êng êng, jêk nsum ma ji play leh, klơm soh mô dơi kan tay”.  

Bol ma nau ji du\t n’hâm jâk jêr, yơn nau kan njrăng rdâng nau ji play nuih, ngăn lah tâm nu\ih mom ê geh uănh njrăng. Yuh Phan Thị Hiên (36 năm) tâm nkuăl Dak Mil, n’gor Dak nông lah du ntoh mhô. Yuh lăp tâm ngih dak si Khoa Nội Tim mạch, ngih dak si đa khoa nkuăl Tây Nguyên rnôk jêr so\ n’hâm, jâng ty kruăt soan. Bah nau mêt uănh bah nai dak si bu năl lah păng ji play nuih, tâm klơm geh  ngi, hôi trong n’hâm, [ah van play nuih bar đah. Yuh Hiên geh nau ji tăng huyết áp, vay ndrât săk, geh âk nau rvê ndrel nau mi\n ji bôk, yơn lah păng mô njrăng uănh yor mi\n lah săk nơm hôm druh yor ri ma mô uănh khlay tât n’hâm soan ndrel ko\ yor mi\n nơm mô geh ji play nuih yor ri ma păng mô uănh khlay tât nau mpơl saơ bah nau ji. Jêh nê, yuh ho\ lăp săm ndal tâm ngih dak si yor lah lêt săk, khi\t yơh. Yuh Phan Thị Hiên nkoch:

‘ Săk lêt rgănh, jêr hăn ro, moh nau [ư ko\ mô dơi, âk rnôk ri kât so\k ko\ mô dơi do\ng, mô dơi yơr ty hao. Hao jâng gung ko\ vơr hao yơn mô dơi choat hao ôh, jâng ty dăng, jêh ri play nuih mpât ngăch, so\ n’hâm mô dơi ri mơ hăn ngih dak si”.

Nu\ih ji êng lah yuh Nguyễn Thị Kim Thuý (29 năm) ta Phường Thống Nhất, nkuăl têh Buôn Hồ, n’gor Dak Lak. Yuh Thuý saơ nơm geh nau ji jêh rnôk deh kon bôk rah geh 2 khay. Bah năp nê, yuh vay ji bôk, vay măt, jêr so\ n’hâm, hăn ro ri jêr. Bôk năp năp yuh mi\n lah ăp nau nê yor tă geh rnôk mhe deh, mô to\ng mham, mô ti\ng can xi yor ri ma mô uănh njrăng nrôk saơ ji. Rơh êp aơ, rnôk n’hâm soan nar lơn mô dăng, ndrel ma nau daka hăn jêr jo\t, nsum ma ma nau rngeh măng tnôk kon ji kuet yor ri ma yuh chôt lêt ndrel geh bu leo tât ngih dak si. Bah nau mêt uănh, veh play nuih, nai dak si mbơh lah păng ji play nuih độ 3, play nuih jêr ueh tay. Yuh Nguyễn Thị Kim Thuý, ngơi:

‘Yor rnôk bôk năp gâp dôl ma bu\n ri gâp vay mô to\ng n’hâm, n’huch can xi, mi\n nê lah nau mô geh nau rvê ri gâp mô njrăng. Gâp hăn tâm ngih dak si âk tơ\, ngêt dak si mro, n’hâm soan mô đăp mpăn, mra geh lêt rgănh ngăn”.

Ti\ng nai dak si Vũ Văn Trường Thắng, Groi Kruanh Khoa Nội Tim mạch, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên, ăp nau [ư hao nau ji play nuih mra pă jêng 2 rmot. Rmôt bôk năp mô geh nau rgâl, lah: năm deh, bu ur mô lah bu klô ndrel ntưp tă bah dak mham me kon. Rmôt jêh nê geh dơi rgâl đo\ng lah nơm geh: nau rêh ndrel ngêt sa. Bu mom mra dơi rdâng đah nau ji rmôt tal 2, n’huch nau khuch bah nau ji play nuih đah nau kan: n’huch nau ngêt ndrănh biêr, sa âk ndơ lay, sa ndơ bu gâm si\n lor, mô su hât, nti\m nti săk soan âk, der ân lay ir, jaka ir săk jăn.

Nu\ih rblang: H’Thi