VOV4.M’nông: Mô ntoh lư ir kơt sâm Ngọc Linh, yơn ăp nu\ih le\ tât nkual neh bah lơ Tây Nguyên-Kon Tum ma mô ho\ sa ndơ sa aơ mbra dơh uănh mô ho\ geh tât ngăn. Săk moh biăp l’ha pot saơ du\t mha n’hanh lơ mha lah g^t, ndơ sa “L’ha si da dê” aơ lah lăp tâm rmôt 10 ndơ sa kah nău khlay ndơ sa Châu Á. Tâm ăp nar Tết, rnôk poăch-ngi-rpu\ng-jăm âk ir, biăp l’ha pot mbra dơi săch bôk năp gay to\ng ăp ndơ sa, gay sa to\ng ăp n’hanh tăng nău kah êng bah yôk bri Kontum.

            Ta nkual [on têh Kon Tum geh êng du trong tăch pot lha, nê lah trong Trần Cao Vân. Du\t nkah đah ăp nu^h lor bôk năp rlong sa ndơ dja lah du ngan bêng lha. Le\ geh nu^h yor u\ch joi g^t na nê| ntil lha, nchih na nê| saơ tât poăn, prăm jât ntil lha ta ngan. Mô hôm dơi, ntơm bah ăp ntil lha way bên kơt: lha cải, tía tô, đinh lăng, sung, mơ, hành, rsâm…tât ăp ntil lha đêt saơ tâm ăp tơ\ sa n’hanh hôm âk nu^h ntôn lah mô blău sa, kơt lha play wai, lha [ek, lha srat, lha chùm ruột, ngũ gia bì, lha srônh, rngok dôk, lha me neh…

            Nău ue\h ta ndơ sa dja nê lah le\ d^ng nu^h joi g^t nkô| gay ma u\ch ro\ng đo\ng. Nu^h ri rlong tiăm gay ma joi g^t [ô kah ăp ntil lha. Nu^h ri ndrât ndal mâp tay ăp ntil lha he g^t saơ ntơm bah jê|. Nu^h ri saơ nău tam bah lha rnôi sa. Nô Hoàng Ngọc Hải, du hê nu^h hăn sa, an g^t:

            Băng “Ndơ sa lha tâm pot rlu dja păng geh du\t âk ntil dak si, he sa păng ue\h lêk tâm khu\ng proch. Đah rlău n’gul tâm săk he geh moh ntil nău ji he mô g^t yơn ma sa lăp geh rnôk păng di, păng bah đo\ng jêng sa pot lha du\t ue\h. Lah bu năch bah ngai i geh nar hăn tât Kon Tum ri ân rlong sa du tơ\ lha tâm pot. He sa he mbra g^t nău u\ch bah pot lha bah Tây Nguyên dja”

            Ndrel đah lha, gay jêng ndơ tâm pot, ndơ sa tâm pot mô dơi lah mô geh puăch su\r ngi gâm siăt lhơ; tuch; găr tiêu, mbrăch rêh, boh rnglăy n’hanh du ngan plat ntô su\r tâm pot mô lah ka chép, ka nkhon pot sa, chanh, riềng, rnih phe. {ư jo\ n’hanh [ư jêng săk ntơ lư êng bah ăp quán pot lha ta Kon Tum nê lah dak lư\p. Ntil dak ntêng ntêng, geh êr êr kơt rm^t, dơi [ư bah phe m[êt jêng ndrui, geh [ô kah ri ndjôt ndum đah tui kro, puăch su\r ngi, lôch nê k^n ntêng. Rnôk glah ngi duh ta năk u\nh, tê| hành kro du\t [ô kah lôch nê tê| ndơ tâm rlu bah lơ nê lăp, an u\nh duh hôr hôr lôch nê tê| tay por srat, boh mbrăch. Nu^h [ư dak lư\p djăt ma chu\m dơm ho\ g^t dơi rnoh kah hôm.

            Trong sa pot lha mha êng đo\ng, lơn lah do\ng bar mpang ti blău. Lor bôk năp so\k lha si lat, lha sung mô lah lha mơ [ư lha klôn, lôch nê tê| tay ăp ntil lha êng [a [a\ uănh dah ro\ng nơm sơch, klôn jêng tâm ban ma bôk ndroch, tê| du nsiăt puăch su\r ngi, tui, pot ntô su\r…tâm trôm nê, an tê| tay tiêu n’hanh boh rnglăy, wah du đêt dak lư\p bah lơ…n’hanh n’glăp an tâm mbung sa. Nu^h sa lha tâm pot mbra g^nh mbrơi mbrơi gay năl saơ le\ nău kah srat, hăng, nju\ng ch^nh, bah tui, puăch, găr tiêu, dak lư\p n’hanh ăp ntil lha…Nău du\t mha êng rnôk sa pot lha lah bol ma nklâm bar pe mblâm mbrăch mô tăng saơ hăng đo\ng.

            Nhà thơ Tạ Văn Sĩ, du hê nu^h u\ch ro\ng sa pot lha Kon Tum lah kơt aơ:

            “Gâp nkah ntơm nơh tâm nklăp bôk ăp năm 1990, quán tăch pot lha lor bôk năp ta Kon Tum dja lah ta trong Trần Hưng Đạo, ntu\k quán Thảo Mi nê. Lha dơi pe\ bah bri kro\ng ri ăp lha nê păng lăp n’hâm sial trôk neh ntu nê nơh ri păng geh hơr, duh, hăng. Oh nô văn nghệ bah mpôl hên âk ntu\k tât đă mpôl hên leo gay ma rlong sa an g^t pot lha đo\ng. Geh nu^h a[aơ s^t tât Hà Nội jo\ jo\ kuăl điện thoại nha ôp pot lha đo\ng. N’hanh geh rnôk hăn tât Kon Tum nău lor bôk năp lah ân hăn sa pot lha”

            Gay mât dơi “Săk ntơ lư”, rlău ma ăp “Blău” tâm rnôk tâm pot, nău g^t êng joi ăp ntil lha ri nu^h [ư pot lha hôm geh nuih n’hâm ro\ng nău kan đo\ng; u\ch ro\ng ndơ sa ngăn, way ngêt sa yơn du\t đăng bah lha tâm pot gay mô geh “nde tăch rgâl âk ir”, gay mât ndray an pot lha Kon Tum hăn rlău năm khay, mbrơi mbrơi jêng ndơ sa kah êng bah nkual [on têh bri yôk.

            Wa Lê Văn Lâm, 59 năm deh, sơm săk Lâm lha, gu\ ta mbrô 259- Đinh Tiên Hoàng lah nu^h kơt nê|. U|ch sa lha nklâm tâm pot nsum bah Lâm lha nu^h sa ân nt^nh lor bah năp bar pe pơh. Rnôk Lâm lha u\ch u\ch dơn nău mbra săk he nơm lăp joi êng tâm bri t^ng ntil lha n’hanh ăp tơ\ roh âk mông nar joi to\ng poăn, prăm jât ntil lha đo\ng. Đah nău g^t du\t jru mpeh thuốc Nam, rnôk sa lha tâm pot nu^h sa mbra dơi Lâm lha nt^m na nê| trong sơch lha gay nkre sa nkre săm ji.

            Bol ma mô pơk quán tăch, jay mô gu\ ntu\k dơh joi n’hanh dơn tăch tâm bar nar prao, nar pơh ăp pơh dơm yơn nău lư lot ngai, bu joi tât Lâm lha gay du tơ\ dơi g^t rlong ndơ sa “di săk păng nơm ngăn”, “Di nău kah” lhat tâm pot Kon Tum. Nkoch mpeh nklâm lha tâm pot n’hanh nkoch mpeh săk he nơm, wa Lê Văn Lâm an g^t:

            “Đah săk gâp nơm lha tâm pot mô dơi gâp ntlơi jăng, krêp dêh đah he nơm dơm. He tăch lha tâm pot lah he tăch gay nkoch mbơh ndơ sa kah Tây Nguyên he dơm hôm đah Văn Lâm, Văn Lâm tăch du pơh bar nar đah ăp nar lễ lah mô to\ng an Văn Lâm ngêt sa tâm pơh”

            Lha tâm pot- ndơ sa nê ma ue\h êng đo\ng nê, nău ro\ng êng đo\ng nê. Băl mpôl dăch ngai hăn tât Kon Tum, lôch rnôk dơi jă sa du tơ\ nklâm lha tâm pot; năch pâl nđaih hăn tât Kon Tum, lôch rnôk rlong sa lha tâm pot, geh nău nkah jêr chuêl da dê. Âk nu^h hôm lah rjăp aơ lah ngoăy tâm ăp nkô| kân jâng khân păng plơ\ tay Kon Tum./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân