VOV4.Mnông - Ta Tây Nguyên, ch^ng gong way nkre đah nău rêh nsum mpôl [on lan. Yor kơt nê| ta ăp [on lan kơt lah geh rmôt ch^ng da dê. Yơn lah nău njêng, trêng nti tay n’hanh mât nău kan an rmôt ch^ng gong bu ur ri way du\t đêt. Ta Dak Ndrung, nkuâl Dak Song, n’gor Dak Nông dơi uănh lah ntu\k ntoh ang tâm trong leo [ư mât ndray văn hoá way ơm bah rnoi nu^h n’gor Dak Nông, ntoh lư lah rmôt ch^ng bu ur [on Bu Prâng, đah 23 nu^h lăp kan nsum to\ng ăp rơh năm deh, râng tu\r ch^ng, njroh mprơ…Nău njêng luh rmôt ch^ng dja mô dơn ntroh n’gôr an gơih nđơr trong leo mât ndray drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay bah kơi văn hoá ch^ng gong ma hôm [ư an săk ntơr văn hoá ta hôm ue\h êng tay đo\ng.

Câu lạc bộ ch^ng bu ur [on Bu Prâng lah câu lạc bộ ch^ng bu ur ngoay dơm bah n’gor Dak Nông, rgum geh âk nghệ nhân g^t blău, u\ch nđơr văn hoá way ơm rnoi mpôl đêt. Aơ lah câu lạc bộ ngoay dơm hôm e mât r[ay n’hanh tur ch^ng dơi geh âk ch^ng ueh, bah rnoi bunong. T^ng nghệ nhân Thị Nhum, Kruanh rmôt ch^ng goong bah CLB ri bah năm 2004, du đêt oh yuh tâm [on u\ch văn hoá way ơm rnoi mpôl đêt le\ rgum ndrel dăn đă ndâk njêng rmôt ch^ng gay rgum r[u\n n’hanh mât ndray, [ư ueh văn hoá way ơm bah rnoi nơm. M^n rklă mhe n’hanh nuih n’hâm bah ăp oh yuh le\ dơi nu\ih ranh tâm [on n’hanh n’gâng kan [on lan kơl. Bah đêt nu\ih bôk năp, knu\ng đêt khay, ăp yuh le\ g^t go\ goong, tur ch^ng ta [on le\ âk nu\ih tât râng, đê| đo\ng âk oh yuh bôl mô g^t tur dăn đo\ng râng tâm rmôt ch^ng gay nti n’hanh rgum r[u\n. Tât a[aơ, rnoh nu\ih bah rmôt le\ hao tât 23 nu\ih, du\t âk tur ch^ng go\ goong, du\t blău. Nghệ nhân Thị Nhum nkoch:

Rmôt ch^ng bu ur [on Bu Prâng ndâk njêng bah năp 2004, jêh rnôk ndâk njêng nkuăl Dak Song ri mpôl hên njêng rmôt ch^ng bu ur aơ. Nu\ih geh âk nău m^n ndâk njêng n’hanh leo nkoch nt^m ch^ng an mpôl hên lah bu ur [on Ma Rin n’hanh Ma Nhơk, a[aơ nghệ nhân Ma Nhơk le\ roh hôm… Rmôt ch^ng a[aơ hôm e mât ueh ăp nău [ư. Tâm rnôk bah năp geh nu\ih ranh le\ roh mô lah mô to\ng n’hâm soan râng tay, jêng mpôl hên le\ nt^m nti an ăp oh, mpôl druh ndăm, khân pơng tur le\ blău hôm an lăp rmôt ch^ng…

Gay dơi mât nău rgum r[u\n rmôt ch^ng goong ăp nu\ih bah rmôt le\ an nsrôih du\t âk. Êng đah bu klô, săk bah ăp yuh lah nu\ih me, nu\ih ur jêng du\t âk nău kan n’hanh mât rong oh kon. U|ch geh nar khay ru tâm măng gay rgum ndrel, âk yuh an blău mât rgum, gơih nău kan rnăk wâl. Nghệ nhân Thị Pyơn, dơi nti tur ch^ng bah năm 1993 n’hanh nu\ih bah rmôt ch^ng nkoch:

Mpôl hên ndăn tâm rnôk ru mô lah wâl geh nău khlay, oh yuh rgum way tur ch^ng, mprơ njroh mprơ. Ne\ lah nar mpôl hên nti, tâm nđur đah ch^ng gay an [on răm rgum r[u\n ndrel jêh âk nar pah kan o\k r’ah. Rlău ăp nău ch^ng way ơm, Rmôt ch^ng mpôl hên le\ rklă rlău 11-12 nău ch^ng mhe, leo hăn tâm rlong du\t âk ntu\k. Gâp saơ du\t ntôh n’hao.

Ndrel đah văn hoá rnoi nơm, ăp nu\ih tâm CLB le\ mô prêng tâm nkoch, tâm nt^m nti tur, nău nteh, nău hôr n’hanh tât a[aơ le\ tur g^t blău âk nău ch^ng way ơm tâm ăp lễ hội kơt: Lễ hội rgum r[u\n [on lan, rhơn năm mhe, njroh mprơ nu\ih tahen, rnê wa Hồ. Rmôt ch^ng dơi hăn tur âk ntu\k, râng âk nău [ư têh geh tât văn hoá ch^ng gông, na nê: Festival Ch^ng goong lam ntur neh ta Gia Lai năm 2009, 2018; tâm nđur ch^ng gông ta Lâm Đồng, Dak Lak… Nău răm bah ăp nghệ nhân lah le\ tre\ lam nău u\ch văn hoá đah nsum mpôl. Nghệ Nhân Thị Nhum, Kruanh rmôt ch^ng bu ur [on Bu Prâng an g^t:

Ăp rơh hăn tâm nđur mô lah tâm nđur rmôt tur du\t n’hâm nơm, n’ăp njroh, mprơ, tur ch^g, go\ goong… Bôl djôt ch^ng têh ngăn tâm boor ch^ng, jâk bơi 10 kg, yơn oh yuh mpêh hên tur rbân n’gơch, mpôl hên du\t lư, ntôh n’hao đah rmôt ch^ng bu ur bah mpôl hên, ăp băl n’hanh ăp oh râng njroh n’hanh tur ch^ng du\t rhơn n’hanh gơih u\ch… Ăp rnôk mpôl hên hăn tur hao ka lơ ri bu ntroh n’gor răm, u\ch yor saơ nău m’ha, le\ rmôt ch^ng ma knu\ng bu ur dơm, đah rnôk tur ch^ng têh, mpôl hên bu ur n’ăp săk jêt ma cheng ch^ng du\t têh jêng khân pơng ntroh n’gôr, du\t rhơn…

{on Bu Prâng nar aơ mô knu\ng geh trong chai tât ta ntu\k, geh điện mpoh ang… ma [on lan hôm răm rnôk ăp nău khlay văn hoá way ơm bah rnoi mpôl dơi mât ndray, ngăn lah ch^ng goong. Bu ranh [on Ma Rin, nu\ih hăn ndrel đah CLB ch^ng goong bu ur Bu Prâng m^n lah tay:

Aơ lah CLB ch^ng rlong [ư bah nkuăl, bah n’gor ăp tơ\ geh rơh tâm nđur, tâm rlong lah ăp mon rhơn ngăn, geh rơh hăn dâl. Mô geh nu\ih đă, du\t lah u\ch. Săk gâp nơm u\ch nt^m nti tay an rơh druh ndăm gay ndơn ăp nu\ih ranh, mô to\ng soan lăp rmôt ch^ng. Bah năp măt lah so\k ăp mon bah rmôt njroh dâl, nt^m an ăp mon tur gay bên bah kơi geh mô to\ng nu\ih ri ntop tâm rmôt ch^ng dâl. Gâp mpo\ng ăp gưl n’gâng kan uănh m^n lơn tay tât rmôt bu ur, an bah gưl xă, gưl nkuăl uănh m^n ntop kơl tât rmôt ch^ng, đê| đă mô chrao, knu\ng ntop kơl nuih n’hâm, ntru\t đă an ăp mon geh nuih n’hâm, nđơr gơih gay mât ndray văn hoá bah nơm, mô an roh rui…

Ntêng ch^ng goong hăn ndrel đah văn hoá nsum mpôl ăp rnoi mpôl Tây Nguyên le\ n’hanh dôl [ư jêng nău ueh êng an nkual neh Tây Nguyên aơ. Du\t yơk rhơn rnôk ăp nău ueh ne\ le\ dơi ăp nghệ nhân le\ nuih n’hâm, trêng nt^m an rơh druh ndăm gay mât ndray n’hanh [ư ueh ăp nău khlay văn hoá way ơm bah rnoi nơm.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja