VOV4.M’nông: Ntơm bah kăl e nău rêh, nău kan, [ư ôp brah lah yang bah nu^h Sêdang le\ jêng nău way ăp nău mprơ du\t âk mpưm nău hôr, nău nkoch. Nt^t kơt ăp nău mprơ Rơngê, Ting ting, Chiếo, Ayo\, Plet…Tâm nău rêh ăp nar bah nu^h Sêdang way mpât mprơ nju\ng rnhôt đah ntil nău mprơ Rơngê rngân jru.

            Rơngê- ngoăy tâm ăp nău mprơ ue\h lhơ, jru lâng dơi kônh wa nu^h Xơđăng mpơl du\t le\ nuih n’hâm. Ăp Nău hôr tâm Nău mprơ Rơngê ri du\t âk mpưm, mât săk ue\h êng. Nău mprơ way geh tâm râp nău mpr^ng du\t r^ng ue\h, geh nău tâm râp jôn rbăn, nkre mât an dơh mprơ, nkre tâm tanh nsum an dơh kăr, dơh nkah. Nkô| hôr nău mprơ mbra lah tâm nkoch nău rhơn m[ak, rngot klâng; rnôk nkoch hôch mpeh nău rêh êng săk nơm, rnôk rhơn nđơr mpeh rnăk wâl mô lah đah nsum mpôl lam [on lan.

            Nhạc sĩ A Đu\h, Groi kruanh rmôt ơm, Mpôl njroh mprơ rnoi mpôl đê| n’gor Kon Tum an g^t:

            “Nău mprơ Rơngê dơi n’gloh rnôk geh nău rhơn răm mpeh du ntil nău nê nơh. Nău mprơ dja way nt^t hôr, do\ng nău hôr gay mprơ rnê mpeh nău rêh, pah kan jan sa lơh mir jan ba. Lah nu^h djăt njrăng na nê| ri mbra g^t jru mpeh nkô| hôr ma nu^h mprơ u\ch lah moh ntil ndơ nê nơh, yor nu^h mprơ hôr kơt nê| yơn mô di khân păng lah ngăn kơt nê ôh, khân păng manh nău hôr gay lah gu\ âm, mbơh ngơi kon nu^h, mô dơn nê, khân păng mprơ mpeh nu^h băl, mpeh năch, nu^h dôl djăt khân păng mprơ”.

            Uănh t^ng nău mprơ bah t^ng nkual mprơ Rơngê mbra geh du đêt nău êng mpeh k^l kuel, săk tơm. Nău mprơ Rơngê bah nkual Đăk Tô, Tu Mrông (Kon Tum) ri dơi mprơ t^ng trong bâr soih aih, n’gơch lhơ, hôm nu^h Xơđăng ta nkual Kon Plông (Kon Tum) ri hôm mprơ t^ng bâr rđêng jong tâm ntêng lêng nkre, kêng du\t nău mprơ hao mbrơi.

            Nău mprơ Rơngê dơi mprơ đah mbah gung hao mbrơi t^ng kơn (Do-Re-Mi-Fa-Sol-La), mpơl nău tâm ro\ng tâm nuih n’hâm, wơl săk. Nău du\t ue\h êng bah nău mprơ dja ta ntu\k rnôk nu^h tơm mprơ dôl mprơ ta bâr ngăn mô ngu\r mô klêu rngơ\ ma hao prêh ndal ta chông yôch bâr klêu. T^ng nhạc sĩ A Đu\h, nău mpơl bâr mprơ kơt nê| dơi uănh lah ntu\k rgum tơm, lah n’gâng glo bah nkô| hôr nău mprơ, njêng nău gân djăng lăp tâm nuih n’hâm nu^h djăt.

            “Nău nteh klêu bah nău mprơ Rơngê păng ju\r hao mhâm [ư ri păng geh trong êng, êng đah ăp nău mprơ [a [a\. Păng ue\h êng ta ntu\k nu^h dôl mprơ ta bâr dah găp lôch nê tât ta n’gul nău mprơ hôm hao ndal, nê lah nău ue\h êng bah nău mprơ dja. Nău hao klêu bâr mprơ lah u\ch gay ma nkru\n jru mpeh du ntil ndơ nê nơh, nkre gay an nkơnh bâr mprơ bah he, njêng an nu^h djăt njrăng uănh. Bol ma mprơ ta nôt prêh, yơn nu^h mprơ mô kâp ndôr, ma du\t n’hâm n’gơch lhơ, jôn rbăn. Aơ lah nău ue\h êng bah nău mprơ Rơngê ma du\t đêt ăp nău mprơ êng [a [a\ dơi geh kơt nê|”.

            Nkô| hôr bah nău mprơ ri du\t âk ntil, ntơm bah ăp nău nkoch mbơh ngơi đah me bơ\, ur sai, kuăt ndrôi, nău tâm ro\ng [on tơm, gu\ dâk, nău tă ơm g^t lơh mir jan ba, wơt rhơn năm mhe…Tâm nău mprơ Rơngê geh do\ng nău mpr^ng hôr ue\h m[ak. A Sương, 25 năm deh, ta thôn Long Giôn, xã Đăk Ang (Ngọc Hồi, Kon Tum), nkoch mpeh nău mprơ Xơđăng:

            “Rơngê lah nău mprơ du\t n’hâm khlay bah u che he kăl e an tay bah kơi,, ăp nău mpr^ng, nău hôr tâm Rơngê geh mha êng. Ntil nău mprơ dja mô dơn geh bu ranh mprơ n’hanh djăt ma bu mom kơt mpôl hên a[aơ djăt g^t wât n’hanh saơ nău ue\h, nău khlay tâm trôm bah ăp nău mpr^ng, nău hôr, tâm nău mprơ nê đo\ng. Gâp tăng bu ranh way mprơ mpeh săk nơm, nău rêh nău jêng ach  o bah săk nơm, bah rnăk wâl, mprơ rnê mpeh lơh mir jan ba. Khân păng mprơ nt^t  hôr, mpr^ng du\t ue\h, ntơm bah nău dja tât nău êng [a [a\ du\t tâm lăp nsum. A[aơ, gâp ndrel mpôl druh ndăm tâm thôn dôl nti mprơ mpeh nău rơngê, ting ting, ayo\ n’hanh ăp ntil nău mprơ êng [a [a\ đo\ng”.

            Ntil nău mprơ rơngê le\ krêp dêh tâm nău rêh, nău kan, lah ndơ rthi nuih n’hâm mô dơi lah mô geh tâm [on lan nu^h Xơđăng. Nău mprơ mô dơn n’gloh tăng tâm ăp rnôk ngêt sa têh, wơt năm mhe, kônh wa ta ăp [on lan dôl mât ndray n’hanh mpư n’hao ue\h đo\ng. wa A Lih, bu ranh [on Kon Wang, xã Ea Yiêng, nkuâl Krông Păch, Dak Lak, an g^t:

            “Kônh wa tâm [on Kon Wang hôm n’hao êng săk n’hanh mât ndray ăp ntil nău mprơ ma u che he an tay bah kơi. Mpôl hên mprơ rhơn năm mhe, tâm mbah rhơn nsum ma nău mprơ Rơngê. Tâm nar rhơn bah rnăk wâl n’hanh tâm [on lan mpôl hên way mprơ nsum n’hanh trêng nti tay an ăp rơh kơn kon său bah kơi gay mô an roh săk tơm văn hoá bah rnoi nu^h”.

            Tă bah nău tât ring tam bah jâng wa\ng sa, ăp ntil nău mprơ bah ăp nkual êng êng khuch hô tât nău rêh bah kônh wa, du đêt nău mprơ way ơm mbrơi mbrơi roh hêng, rơh kơn mom ndăm mô hôm gân djăng đah nău mprơ bah he. Bol ma kơt nê|, ta du đêt thôn [on bah nu^h Xơđăng ta Tây Nguyên a[aơ, ntil nău mprơ Rơngê hôm dơi n’gloh tăng tâm ăp rnôk geh nău rhơn m[ak bah rnăk wâl, tâm ăp rnôk ngêt têh sa kuâng bah [on lan. Ma ăp bâr pât nău mprơ bah kônh wa nơm, bah ăp nu^h tơm blău mprơ nơm le\ rgop njêng nău rhơn, nău nđơr an ăp nu^h, kơl kônh wa g^t wât lơn, êt lhăt lơn nău tâm rnglăp, nsan hao rdâk njêng nău rêh mhe./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân