VOV4.M’nông – Rối loạn tiền đình lah du nău ji mpeh tâm hệ thần kinh, nar lơ âk n’hanh dôl geh trong rgâl bah mom. Ăp nău ji bah rối loạn tiền đình kơt way măt, ngo măt, ji rngok… khuch têh tât nău gu\ âm, nti nsơm, pah kan bah nu^h ji. Đê| đo\ng rnôk geh đah du đêt nău ji kơt chrach nju\ng, huyết áp hao lah nkô| nău jêng tât chôt ndal, geh kh^t nu^h. Yor ne\, m^n joi g^t mpeh nău ji aơ n’hanh geh ăp trong njrăng n’gang lah du\t n’hâm khlay.

Tiền đình lah du gâl mpeh tâm hệ thần kinh, gu\ ta bah kơi 2 đah rngok tôr, geh nău [ư tơm tâm ban săk soan, [^t joet tâm ban ăp nău dâk gu\ n’hanh tâm rgop mpât măt, bôk, săk nơm…

Rối loạn tiền đình lah nău rối loạn so\ng dăng rnôk rgâl gu\ dâk, [ư an nu^h ji geh âk nău ji kơt way măt, ngo măt, ji rngok hô, te\k tôr, ji hok, hăn dâk mât nâp…. Ta nu^h âk năm deh, nău aơ dơ jêng tât chôt. Đah nu^h mom, ji [ư nău nti nsơm, pah kan hu\ch săk rnglăi. T^ng nai dak si Phạm Ngọc Liễu, Kruanh khoa Lão, Ngih dak si Y học cổ truyền, rối loạn tiền đình a[aơ mô hôm lah nău ji êng bah nu^h ranh. Nai dak si Phạm Ngọc Liễu an g^t:

“Nu^h ntưp rối loạn tiền đình du\t âk lah nu^h ranh. Yơn lah, a[aơ, nău ji aơ dôl geh rgâl mom. Nt^t nsa kơt ta ngih dak si y học cổ Truyền, geh âk nu^h ji mhe 30, 40 năm deh le\ geh rối loạn tiền đình hôm. Rnôk m^n joi g^t ri nkô| nău lah yor geh stress đah nău m^n. Rối loạn tiền đình lah mô dơi săm mbra khuch du\t âk tât săk soan. Ntoh lư kơt ăp nu^h pah kan đah măy mo\k mô lah [^t ndeh geh rối loạn tiền đình ri du\t dơh [ư rmanh”.

Yuh Lê Thị Phiến Hương (39 năm deh) ta xă Hoà Đông, nkuăl Krông Pắc, n’gor Dak Lak geh rối loạn tiền đình nklăp 2 năm aơ. Bôk năp rnôk săk way măt, ngo măt, yuh Hương ngêt dak si n’hanh saơ bah oi yơn lơ s^t bah kơi ji lơ mbăn, dak si mô hôm tam, dâk hăn mô dăng jêng yuh tât ngih dak si Y học cổ truyền n’gor gay săm. Yuh Hương an g^t nău ji aơ kơt ji rlăm, ăp nău ji tât du\t ngăch, săk dôl nâm ơm ndrăt ndal o\k r’ah, ji bôk. Ăp tơ\ ji plơ\ s^t plơ\ hăn yuh knu\ng gu\ du ntu\k, mô dơi [ư du ntil ndơ. Yor ne\ ma wa\ng sa rnăk wâl geh khuch. Yuh Lê Thị Phiến Hương nkoch:

“He ji r’ah r’ăm, jêr ât tâm săk, mô ngăk b^ch, ji bôk, way măt. Rnôk saơ ji bôk, way măt gâp gu\ du ntu\k, mô janh hăn nsong klach prah”.

Ta nu^h âk năm deh, rối loạn tiền đình ntoh way yor khuch bah ăp nău kop ji ơm kơt ji play nuih, hao huyết áp, chrach nju\ng ji nting chiăng klôn nko, dôn… ntoh lư kơt wa Phan Thị Nghiêng (78 năm deh) ta xă Yang Reh, nkuăl Krông Bông. Wa Nghiêng geh ji rối loạn tiền đình nklăp n’gul năm aơ yơn yor m^n săk ranh, mô ngăch, lo\ geh âk nău ji ơm jêng rnăk wâl mô ndơ\ wa hăn but uănh. Tât rnôk ăp nău ji plơ\ mbăn lơn, way măt [a [ơ, dăk hăn mô dơi, rnăk wâl mư ndơ\ wa tât ngih dak si Y học cổ truyền n’gor gay but uănh. Wa Phan Văn Đối, sai bah wa Nghiêng an g^t tâm rnôk săm, nu^h rnăk wâl an gu\ kâp njrăng, ntop kơl ăp nău [ư yor wa mô dơi hăn nsong êng. Wa Phan Văn Đối nkoch:

“U geh ji thấp khớp, chrach nju\ng, huyết áp nklăp 2 năm aơ hôm. Êp dăch aơ saơ u geh hok, way măt. Rnăk wâl rwa\t dak si an ngêt yơn mô saơ bah jêng hăn ngih dak si. Nai dak si nt^nh lah nsrôih ngêt sa an ngăch. Jêng hăn nsong s^t hăn, mô dơi b^ch âk”.

T^ng rnoh kơp bah ngih dak si Y học cổ truyền Dak Lak, tâm 10 khay năm 2020, ngih dak si le\ dơn săm an rlău 15.000 nu^h ji, tâm ne\ geh bơi 1.300 nu^h ntưp rối loạn tiền đình, geh 8,7%. T^ng nai dak si Phạm Ngọc Liễu, a[aơ, nu^h kan văn phòng geh rnoh ntưp rối loạn tiền đình âk. Nkô| nău lah yor ăp nu^h aơ way gu\ pah kan jo\ đah máy tính ma mô geh ăp nău mpât nko, nkơi, săk soan tâm di, mbrơi mbrơi jêng tât ji nting nko, [ư rối loạn tiền đình. Nău ji aơ du\t jêr gay săm bah, yor nê, nai dak si đă ăp nu^h an m^n joi g^t mpeh nău ji n’hanh [ư t^ng ăp trong njrăng n’gang, ngêt sa khoa học n’hanh thể dục [a [ơ, ngăn lah ăp nău nti mpeh nko, nting dôn, chiăng klôt.

Gay dơi gi\t kloh lơn mpeh nau ji tâm bôk ndrel nau kan njrăng der ân tam ngăn, rmôt phóng viên nkô\ vay nkoch geh nau ôp đah nai dak si Phạm Ngọc Liễu, Kruanh khoa Lão, ngih dak si Y học cổ truyền n’gor Dak Lak.

Ơi nai dak si! Nau ji rối loại tiền đình moh geh nau ntoh an năl saơ ji eh?

BS Liễu: Rnôk geh nau ji rối loạn tiền đình mra geh nau mpơl saơ kơt lah: vay măt, u\ch m’ưm hok, kơt lah ndơ bu nteh tâm trôm tôr, âk nu\ih ji nkoch lah kơt lah tăng ndeh mpăr tâm tôr, kơt lah geh tu\p tâm bro\ng jru, vay măt mô lah kơt nhu\l ndeh. Nau ji aơ nơih ntôn lah nau ji ji gul bôk mô lah mô to\ng mham hao rngok.

Moh nkô| nau [ư jêng geh rối loạn tiền đình ndrel ma nau kan njrăng săm ân tam bah ngăn rnôk aơ ơi nai dak si?

BS Liễu: Geh âk ngăn nau [ư jêng geh nau ji aơ. Bôk năp ân nkoch tât Stress tâm nau mi\n, tal bar lah nu\ih vay mô hăk bêch âk nar, tal pe lah ăp nu\ih ji play nuih, ji huyết áp prêh, ji chrach nju\ng, ăp nau ji mpeh rngok kơt lah ji chôt ndal, ji rven n’gul săk…ăp nau ji aơ lah nau ji [ư jêng nau ji rối loạn tiền đình. Êng nê, rêh tâm ntu\k tăng rsi\k jo\ ko\ [ư ji rối loạn tiền đình.

Geh âk ngăn nau săm nau ji rối loại tiền đình. Yơn lah gay ma năl moh nau săm ri ân geh joi ân luh nkô| nau gay ma geh nau săm ân tam. Kan săm nau ji lah do\ng dak si, mô geh dak si ndrel ma rek. Nkoch lah gay săm ân bah nau ji aơ ri jêr ma knu\ng bah đê| dơm, n’huch ăp nau ji hô.

Gay ma săm rối loạn tiền đình y học cổ truyền a[aơ geh bar trong nê lah do\ng dak si ndrel mô do\ng dak si dơm.

Nau săm rối loạn tiền đình đah y học cổ truyền rnôk aơ geh 2 ntrong lah do\ng dak si. Mpeh nau kan do\ng dak si ri geh ăp ntil dah si gay ma săm kơl, bah oi nau ji, kơt lah tơm đinh lăng, gâm gay ma ngêt, Yơn lah, săm đah nau kan y học cổ truyền ri ngăn lah do\ng khí huyết ndrel hoạt huyết gay âm ueh aih trong hoch. Êng nê hôm geh nau ndâk tay ân ueh kơt ma lât, bấm huyệt, geh tât trong nting kuih, jêh ri nti dưỡng si, yoga. Yơn lah, mô geh du nau kan ma ân lah geh nau tam nsum ân apư nu\ih ji ,a ân geh nsing tâm ăp nu\ih, kan to\ng tam bah săm ndrle nau tâm grop nsum ma nai dak si gay ma săm. Ngih dak si Y học cổ truyền, nu\ih ji geh dơi ăp nai dak si nti\m mbơh du đê| nau nti\m dưỡng sinh kơt lah rêh ân ueh, so\ n’hâm 4 trong, pet, tâm bôk, măt gay ma bah nau duh săk, thăng bôk.

Njrăng der nau ji rối loạn tình điình đah mhâm nau [ư ơi nai dak si?

Bs Liễu: Đah ma nu\ih vay geh nau ji, gay ma njrăng nau ji aơ ri ân geh nau ngêt sa ân tâm di kah, to\ng. Tal bôk năp lah ngêt dak ân to\ng, ntơm du lít ma n’gul tât 2 lít tâm du nar. Sa ndơ sa geh âk Vitamin B1, B6, C. Ăp ntil Vitiamin aơ ko\ kơl an ueh ngăn ân rngok. Tal bar, sa byăp, bum play geh mau ndruh kơt lah cần tây,. Byăp aơ nkra kơl an njur huyết áp nkre ueh ân tiền đình. Êng nê, play rpuăl, blên srat…ko\ ueh ân tiền đình đo\ng.

Đah nu\ih ho\ geh nau ri rối loạn tiền đình ri ân geh nau mi\n tâm bôk rngok ân ueh. Tal bar, ân geh nti\m nti săk jăn ân ueh ti\ng nau nti\m bah nai dak si. Sa ăp ntil ndơ sa geh âk Vitamin kơt lah B1, B6, C. Mô dơi sa chiăt boh. Mô dơi ngêt drănh, biêr, su hât, cà phê. Ân geh rêh tâm ntu\k mô mô tăng rsi\k. Tâm rnôk pah kan, lah geh nau mpơl nau ji tâm bôk rngok ri ân geh rlu rlau, der ma [ư nau ji lơn ma jâk jru.

Ơ, lah ueh nai dak si!

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja-H'Thi