VOV4.M’nông: Đah rnoi Mơ Nâm (du mpeh bah rnoi Sêdang) tâm nkuăl Kon Plông, n’gor Kon Tum, rpu mro lah nau khlay tâm nau rêh văng sa n’hanh văn hoá bah ăp rnăk vâl. Yor kơt nê, ăp năm rnoi Mơ Nâm ko\ [ư nau nkra n’gar ân rpu gay ntoh nuih n’hâm u\ch ro\ng đah ntil rong aơ, nkre lah rơh gay ôp brah lah ueh brah yang kơl an rpu dăng, deh âk kon gay [on lan geh nau rêh hơm răm.

Kon rpu lah bôk nau leo kan.

Rnoi Mơ Nâm rêh tâm nkuăl neh êp tu\k lêm Kon Plông lôch năm sro\ n’ik. Khân păng vay rong rpu yor aơ lah ntil nơih rêh đah nau ueh n’ik bah ntu\k aơ.

Ntơm bah kăl e tât rnôk aơ, kơt lah ăp ngih ko\ geh rong rpu. Nsing tâm nau geh bah rnăk vâl ma bu rong rpu âk mô lah đee|. Ăp rnăk ach o ngăn ri bu rong đê| ko\ geh du mlâm tât bar mlâm, hôm ăp rnăk bu geh oi ri rong tât ma rhiăng mlâm.

Kăl e nợh, êng chi\ng, êng yăng ndrănh ri rpu lah mpa rong mô dơi mô geh tâm nau năl nau sâm geh bah ăp rnăk vâl. Nau rong rpu ko\ geh nau khlay tâm nau rêh văng sa bah ăp nu\ih [on lan.

Bah năp nơh, rpu vay geh rnoi Mơ Nâm uănh lah ndơ gay tâm rgâl đah ăp ntil ndư khlay kơt chi\ng, yăng ndrănh n’hanh drăp ndơ kơt neh ntu., Rpu hôm lah mpa rong gay leo ân rnôk kon gu\ ur bi\ch sai, mpa rong gay trok tâm, trok dôih…

Ngăn lah, rpu hôm lah mpa rong gay ôp brah yang tâm rnôk geh nau khlay bah [on lan, bah rnăk vâl. Yor kơt nê păng hôm geh nau khlay kơt ntoh măt ân kon nu\ih. Rnôk nu\ih [on lan [ư moh nau geh brah yang ji nuih ri rpu mra geh do\ng gay ma leo gu\ch ôp brah, khi\t rgâl ân kon nu\ih gay ma dăn nau yu\ đah brah yang.

Tâm nau pah kan jan sa, rnoi Mơ Nâm ta Kon Plông [ư ba dak. Khân păng rong rpu gay ma jok ngăn tâm lo\ yơn mô di lah leo thay lo\ kơt nkuăl êng. Ti\ng nau bu nkoch, yor lo\ tâm nkuăl yôk mô hvi, lo\ êp đah jâng sop, êp dak yor ri ma jêr thay, kan leo rpu ân jok loư\ mra nơih lơn.

A[aơ nau [ư aơ knu\ng kơt ti\ng đah ăp mbok lo\ jê|, rhuh. Hôm ăp mbok lo\ rtêh lơn ri bu do\ng máy gay ma thay rgâl ma rpu ân păng nơih lơn.

Kăl e nơh nau khlay bah rpu geh dăp ba kơi chi\ng, yăng, ri a[ă rpu lah bôk nau leo kan bah kon nu\ih. Ndrel đah nau thay lo\, mir, ri rpu hôm lah nau leo kan bah [on lan. Yor ri, nu\ih [on lan nar lơn uănh khlay lơn tâm nau mât robng âk rpu. A[aơ, ăp rnăk vâl rnoi Mơ Nâm vay rong rpu ti\ng rnăk vâl, yơn mô geh bu rong êng ti\ng rnăk. Du rmôt geh 3-5  rnăk gay ma nơih ân nau m’ơk, chiă rpu.

Nau ueh khlay rnôk [ư n’gar rpu.

Tâm  du năm, nau [ư n’gar rpu lah nau [ư têh n’hanh geh nau khlay tâm nau rêh bah tuch tăm bah rnoi Mơ Nâm.

Kônh wa vay [ư n’gar rpu tâm khay 2 ăp năm. Nau [ư aơ gay ân rpu geh dăng, ngăch, deh âk kon, kơl an [on lan nkra lo\ n’hanh lah ueh brah yôk, brah dak, brah bri kơln an ân [on lan geh nau rêh hơm răm, đăp mpăn.

Bu ranh A Đúp ([on Kon Leng II, xã Đăk Long, nkuăl Kon Plông) nkoch: Bah napư nơh, nau [ư n’gar rpu geh [ư tâm 5 nar, yơn a[aw bu rhuăt hôm 3 nar. Nsing tâm nau geh rpu bah ăp rnăk ma bu nkra n’gar têh mô lah jê| êng êng. Du rmôt mra săch du blah neh ueh ngai đah ngih nklăp bar pe rhianưg mét gay ma nkra n’gar rpu.

Bah năp nơh, nu\ih [on lan mra jă nu\ih ôp brah tât ôp brah gay ma săch n’gar rpu. Hôm a[aơ ri ăp rnăk tâm nchră ntu\k neh gay săch nkra n’gar rpu, kruanh rmôt mra ntoh măt gay ma ôp brah mprơh lơi nau mô lah, jêh ri ntơm veh neh n’hanh pâng n’gâng gay ma nkra n’gar rpu.

Tâm nar bôk năp, du đê| bu ur geh jao nau rep nkuăl neh mhe geh săch bnkra n’gar. Hôm e ri hăn joi byăp, joi ka gay ma nchrăp ân nau ngêt sa tâm nar ntơm nkra n’gar. Ăp nu\ih bu klô ri lăp tâm bri joi she joi rse, gay manag gay n’gâng. Khân pắng acưh tơm si nâp, jêr ôm kơt lah tơm xa, tơm dẻ..gay leo nsi\t [ư n’gar ân rpu.

Nar tal bar, di\ng le\ rgum tâm neh geh săch, ntơm nau lăp kan nkra n’gar n’hanh ôp brah. N’gar rpu gegh [ư nơih dơm, yơn nau ôp brah ri lo\ lah nau khlay, geh [ư rjăp ngăn.

Bu ur ri nchuăn tơm tât neh geh săch, hôm bu klô ri  leo  ntăm ngăn n’gâng jur neh n’hanh nchueng jêng n’gar. Ăp tơm geh ntăm ri ân so\ng n’hanh geh kât rse đah đah ăp tơm kơt lah rse reh. Tâm nklang ăp n’gâng, tâm [ah nklăp du mét ri lo\ pâng du n’gâng gay ma [ư ân nâp n’gar.

Jêh nê đo\ng lah, ăp nu\ih tâm rnăk mra tat puăng đah n’gar rpu, yông ngăn na jê| geh n’ăp ma hiăr ân luh bah dih đah nau ntoh lah mprơh lơi nau mhik, lơh khuch rpu.

Jêh lôch nkra n’gar, apư nu\ih mra leo lăp rpu tâm n’;gar. Bu uănh khlay săch kon rpu têh ngăn leo lăp lor đah nau u\ch ăp nau ueh, nau lap tât.

Rnôk rpu lăp n’gar, ăp nu\ih bah ăp rnăk ndrel đah nu\ih tơm rmôt mra [ư nau ôp brah. Ndơ geh leo ôp brah lah djăr, sur, ndrănh. Ntă ngih geh oi ri du\m bri mlâm rpu ri ma gu\ch du\m nê đo\ng djăr, lah mô ri knu\ng ôp brah du mlâm djăr ko\ dơi đo\ng.

Nar tal pe lah nar kônh wa ndâk n’gâng njuh. N’gâng njuh geh ntăm tâm nklang n’gar rpu gay ma mbơh lah ntu\k neh nkra n’gar rpu nê lah ntu\k bah rmôty nơm, n’hanh a[aơ lah ntu\k gu\ bah n’gar rpu, nau mhi\k mô dơi tât in mô lah lơh khuch rpu.

Jêh lôch ăp nau [ư n’hanh nau ôp brah n’gar rpu mhe, nu\ih [on lan ma rgum du ntu\k gay ma ngêt sa, njroh mprơ. Ntơm bah aơ, nau tâm boh tâm nsum mpôl, [on lan geh [ư ân rjăp lơn. Rơh aơ hôm lah rơh gay u che, me mbơ\ pă rpu, pă drăp ndơ ân kon sau tâm rnăk vâl.

Nau ôp brah n’gar rpu lah nau ueh ngăn bah rnoi Mơ Nâm ta Kon Plông, n’gor Kon Tum, mô knu\ng ntoh nau ueh mpeh nau rêh tuch tăm, ma păng hôm lah nau khlay tâm nau mât nau tâm boh nsum mpôl.

A[aơ, nau vay ơm aơ hôm geh [on lan mât. Yơn lah, nau [ư kan geh nau nơih lơn: Geh r[u\n gay ma săch ntu\k nkra n’gar mhe, yơn bu săch nau nkra ân nâp ueh, rep kloh ndrung n’gar ơm.

Nơih mpeh nau [ư, yơn n’gar rpu a[aơ geh nu\ih [on lan [ư nâp nâl lơn gay ma rpu tâm ndrung tâm n’gar der dơi nau ji kăt.

Nu\ih rblang: H’ Thi