VOV4.M’nông: Ma mpang ti jôn rbăn jăp blău bah nu^h bu ur, rsang rnglăy bah yôk bri ho\ dơi phôl huêng jêng ăp blah bok ndrang cheh tanh. Ndơ geh [ư cheh tanh mô dơn lah ndơ do\ng nsoh ma hôm mpơl nău u\ch ro\ng bah nu^h tơm cheh tanh n’hanh lah săk tơm ue\h văn hoá way ơm bah [on lan ăp rnoi nu^h Tây Nguyên đo\ng.

            - Ntơm bah kăl I kăl e, cheh tanh lah ndơ mô dơi lah mô geh bah [on lan Tây Nguyên. Ndơ nsoh way ơm bah [on lan ta aơ lah bu klô nsoh troi, ao n’goăk bôk; hôm bu ur nsoh ao, nah bu\t mbân ma bok cheh tanh ăp nar. Tâm ăp nar nđăp, nsao…ăp ndơh nsoh dja mô dơn way nkrơ\ ntơr ue\h ma hôm mpơl rup ndrang way ơm bah ăp rnoi nu^h đo\ng. T^ng blah bok cheh tanh way mpơl nău ue\h nt^t êng bah t^ng rup ndrang, ndjôt săk tơm văn hoá bah ăp rnoi nu^h đo\ng.

            - Ho\ jêng nău way bên, ăp bu ur Tây Nguyên rnôk hao druh dơi me nti cheh tanh bok brai da dê đo\ng gay mô dơn cheh tanh êng an he nơm bok ao ue\h ma hôm an le\ ma rnăk wâl jêh aơ tay đo\ng. ĂP nah ao du\t ue\h an nar nđăp nsao, pâl rlưn, rnôk [on lan geh ngêt sa têh tâm nău nteh khuh n’gôr ch^ng gong, bu druh I geh mbân ao ue\h dơi uănh lah nu^h jăp gơih ngăch prăl g^t blău đo\ng.

            - Gay geh du blah bok cheh tanh ue\h đah ăp rup ndrang mha êng lah roh le\ ma mông nar năm khay âk mpưm n’hanh jâk r’ah, ntơm bah tăm dêh mbli, têk brai, nhom nđôch n’hanh cheh tanh. Lôch rnôk têh mbli bah mir s^t, khân păng têk mbli jêng brai lôch nê nhom. Rnôk [ư nhom brai dơi uănh lah du\t jo\, yor ăp dak nhom ta bok cheh tanh so\k joi bah bri da dê, uănh t^ng ntil bok cheh tanh ma nhom dak êng êng. Lơn âk lah so\k dak nhom bah ăp lha, ntô si, bum ơm geh tâm bri kơt nhom êr ri do\ng dak rm^t; nhom ư\r ri do\ng ntô tơm tràm; nhom nđôch ri [ư ma trong ntrăm lha trám n’hanh bo\k mpêt; nhom gu\r ri dơi so\k bah ăp ntil ntô si tâm bri….

            - Lôch nchrăp ăp ntil ndơ nhom, ăp rse bri mơ dơi tanh ta khâng rui brai. Khâng rui brai bah ăp rnoi nu^h Tây Nguyên tâm ban n’hanh [ư ma ngâr gle ơm geh tâm bri da dê. Khâng rui brai uănh [ơch rgơm yơn du\t âk ntil, geh ntil way do\ng ma cheh tanh mbân, cheh tanh phôi, hôm geh ntil way an ma cheh tanh jê| lơn kơt du\ng cheng, bok bă kon se, troi…Gay cheh tanh jêng du blah bok ndrang ue\h, ân du\t mblău ti [ư n’hanh mpơl dơi nău huêng khlay bah nu^h tơm cheh tanh. T^ng nău m^n bah ăp rnoi nu^h Tây Nguyên: Bok nhom nđôch nt^t êng an neh ntu ma du bông nău rêh khân păng krêp dêh- rnôk hôm rêh tâm ban kơt tât kh^t t^ng drô phan; gu\r nt^t an nău ro\ng, nău chrat ang trong, an nău tâm ro\ng do\ng tri; ư\r lah nt^t an trôk nar, si gle ue\h jêng; êr lah nt^t an sol ang, lah nău tâm lăp nsum đah kon nu^h n’hanh trôk neh.

            - Ta nâm mpang ti jôn rbăn hăr blău bah nu^h bu ur, ăp rup ndrang s^m ka geh nău m^n nkrơ\ âk. Ntơm nơh, ăp rup ndrang bah nu^h Tây Nguyên du\t dơh đêt, lơn âk t^ng trong păch pêng, ntil trong so\ng, trong kue, pe njônh, rvoal, bôch măt nar, măt khay…a[aơ, rnôk nău rêh wăng sa hun hao, nău rêh nar lơn ma âk mpưm nău geh ndrel đah năp jăp gơih, nđơr kơt nti, gu\ m^n bah nu^h blău ti cheh tanh ho\ cheh tanh rup ndrang âk jêr lơn. Lơn âk lah ăp ntil rup ndrang tâm rle kơi, rup kon nu^h, s^m ka n’hanh ăp ndơ way bên do\ng đah nău rêh nău kan ăp nar kơt: mpăl, rnăy, tơm njuh, ntung gung, ăp ntil tơm kao si…A[aơ, du\t âk nu^h blău mbra dơi cheh tanh rup ndrang t^ng nău khân păng u\ch [ư mô lah t^ng nău đă bah năch rvăt kơt moh săk nu^h, n’gâr phao, ndeh păr…Le\ rngôch ăp rup ndrang ta bok lah rup gui u\eh êng dơi mpơl t^ng trong [ư mhe n’hanh le\ rngôch ăp ntil rup ndrang ntơm bah dơh đêt tât âk mpưm jêr ho\ dơi ăp nu^h blău ti [ư dơi.

            - Tâm ban kơt ăp rnoi nu^h êng [a [a\ ta Tây Nguyên đo\ng, ndơ nsoh bah nu^h Xơđăng way geh nhom nđôch n’hanh guh blak. Ndơ rup ndrang ta ndơ nsoh lơn âk [ư rup ndrang ta nah mbân n’hanh ao. Đah nu^h Rđe, nđôch n’hanh gu\r lah 2 ntil rup ndrang du\t u\ch. Ăp ndơ nt^t n’hanh trong [ư rup ndrang dơi [ư rkăng đah blah bok rnôk tanh. rup ndrang way nchuăt njok t^ng trong rmăn n’hanh trong ro\ n’gul bah blah bok. Lah mbân ri ăp rup ndrang rgum ta meng trong rmăn bok n’hanh bah năp mbân rnôk nsoh.

            -Rup ndrang cheh tanh ta bok bah nu^h K’ho du\t dơh lơn âk lah rup pe njônh, bôch bu\t n’hanh bôk, rup blon nâp n’hanh nt^t êng bah nu^h K’ho. Rup ngonh nt^t an nău tâm rnglăp, krêp dêh nău tâm ro\ng; rup măt s^m nkah năm khay; jay rot nt^t an nău hơm răm, đăp mpăn mô lah ăp rup nt^t măt nar, yôk dak hôm nt^t mpơl an nău huêng khlay, chon mbah đah brah yang…Du\t ntoh ta blah bok cheh tanh bah nu^h Bu nong lah rup pe njônh tâm n’goăk, tâm nthoi nsum n’hanh dơi h^ng ntơr ma ăp rup gui s^m, ka, si gle mô lah ăp rup gui bah kônh wa tâm nău rêh ăp nar. Ăp rup ndrang ta bok cheh tanh mpơl nău m^n brah huêng bah nu^h Bu nong mpeh trôk neh, yôk dak, soan dăng bri neh n’hanh han săk dăng bah kon nu^h.

            - Rlău ma rup ndrang way bên tâm nău rêh nău kan way ăp nar, ta ndơ nsoh bah nu^h Bahnar, Jarai hôm geh ăp rup ndrang nt^t âk an nău ôp brah lah yang “rbăn ndơ geh brah” ndjôt têl ăp brah yang geh ring tam tât nău rêh bah rnoi nu^h Bahnar đo\ng, nt^t kơt “Yang Kơkơp (brah s^m ntơp”. rup ndrang bah nu^h bu ur Bahnar, Jarai mpơl du\t kloh ma ndơ nsoh n’hanh trong [ư cheh tanh rup ndrang dơi rgum ta ko ti, ntang tơh, ndu\l đo\ng, yơn khân păng du\t njrăng uănh ta ndu\l ntơh đo\ng yor ta aơ rgum le\ nău nkrum ndu\l ntơh, bu\n kon, mpơl nău deh nse rơ\ jêng bah kon nu^h. rup ndrang ta mbân ao bah nu^h bu ur Bahnar, Jrai dơi njrăng uănh du\t âk ta bah kơi mbân, ta bu\t n’hanh ta jâng mbân.

            - Năm 2019, n’gor Dak Nông dơi rhơn lah n’gor dơi đăng cai [ư Lễ hội văn hoá cheh tanh Việt Nam lor bôk năp. Ta lễ hội văn hoá cheh tanh Việt Nam, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lah rjăp: ân ăp blah bok cheh tanh njêng luh đâng dơ ăp nău nkoch mha êng mpeh kăl e, mpeh săk tơm ăp văn hoá, nkoch nău nsing nơm n’hanh ăp rnoh khlay ue\h măt uănh ho\ [ư jêng âk ntil mpeh văn hoá bah 54 rnoi nu^h oh nô he. Mhâm [ư gay ntơm bah aơ let năp, ăp nklâm ndơ pă an bah Thủ tướng đah ăp kruanh rđău kan dak bah dih tâm ăp tơ\ hăn khâl dak bah dih geh ndơ cheh tanh bah [on lan he [ư luh.

            Hăn tât Tây Nguyên nar aơ, năch pâl nđaih mbra djăt uănh saơ ăp săk ntơr rngân jru bah ăp nău ch^ng gong, ntrăm săk n’hanh rvah rvâng tâm ăp ngan ndrănh yăng, gay lôch nê mô dơi chuêl ăp rsang rnglăy bah le\ ma trôk neh, bah bri kro\ng nđ^r jêng, leng dak nđik ryơm tâm ăp ndơ tăch cheh tanh Tây Nguyên./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân