VOV4.M’nông: Đah rnoi Bunong, êng đah ăp ntil ndơ vay geh do\ng kơt lah chi\ng, gong, play nông dâng dak, ndoh, kuah mô lah dông gay ma nsiăng ba, nsiăng mbo…ri sah ko\ geh nau khlay ngăn tâm nau rêh ăp nar. Aơ lah ntil ndơ do\ng mô dơi mô geh tâm nau rêh bah rnoi Bunong.
Ko\ kơt du đê| rnoi mpôl êng êng tâm Tây Nguyên, tă bah kăl e, rnoi Bunong ko\ geh nau vay tăm ba, tăm mbo, bum tâm mir, Nkuăl neh geh săch [ư mir ri vay lah yôk yor ri ma rnôk kăch rek ri mô dơi rdeng ma ndeh, mô lah mbăk, tui ko\ jêr. Rnôk nê, sah lah ntil ndơ ueh ngăn gay ma nchuăn anh leo tat trong mô lah nsi\t tâm ngih.
Yơn lah, ân geh du mlâm sah ueh, nâp ndrel ueh ri bôk năp ân geh nchrăp tyơm gle nam lah nau khlay. Ti\ng nau vay bah bu ranh Che Khuyên, rêh tâm [on Na Sược, xã Ea Huar, nkuăl Buôn Đôn, n’gor Dak Lak ri ân geh nkra du mlâm sah ri roh âk ngăn nar, tâm nê geh nau săch tơm gle, tơm nam to\ng năm gay ma tanh sa lah nau khlay:
‘Rnôk tanh sa ri bu săch ăp ntil tơm gle geh jong li\ng ndrel kranh tâm ueh dơm. Kơt lah nam le\ lôch du năm ri bu săch tanh lah ueh ngăn, lah kranh ir ri păng vay nơih rbăk. Jêh sre gle ri nơm blah 2 gâl, jêh ri leo ih tâm nar, ih tong kro ri nơm leo gay ma blah, jêh ri kôih gay ma do\ng tanh sah”.
Bu ranh Che Khuyên ân gi\t, sah bah rnoi Bunong mô gi\t ntă bah jo\ geh tâm nau rêh bah [on lan ôh, knu\ng nkah gi\t rnôk păng 8-9 năm rui ho\ ti\ng Wa păng nti tanh sah. Jêh nê, têh ndăm, rah săk ri păng lo\ nti ân kon, sau păng. Tă bah nê, sah mô dơi mô geh tâm nau rêh ndrel jêng băl mơng đah păng ndrel [on lan tât rnôk aơ. Nau tanh sa lah nsum ri rnoi Bunong săch tâm rnôk ueh ngăn tâm năm gay tanh. Mô di lah tâm ăp khay ko\ dơi tanh ôh, ma bu vay tanh tâm rnôk nchrăp geh roih ba:
‘Tât yan kăch rek ba ri bu ntơm nau tanh sa, tanh dông. Tanh sah gay ma anh dak, anh ba ndrel tanh sah gay ma roih ba. Nklăp rlau 10 nar mra jêh du mlâm sah. Kăl e nơh tanh sa ri do\ng tâm rnăk nơm dơm. Mô geh tăch ôh, yor lah ăp nu\ih bu ko\ blau tanh ân rnăk nơm do\ng. Gâp blau tanh sah rnơm ti\ng wa gâp, yan luh mir ri Wa gâp tanh sa, gâp ti\ng kơt, lah u\ch blau tanh sa ri nti tă bah nu\ih têh, yơn mô blau ma blau tanh êng ôh”.
Sa mô êng lah ndơ do\ng tâm rnôk pah kan, ma hôm mô dơi mô geh tâm ăp nar ôp brah bah rnoi Bunong. Ăp rnôk [ư ôp brah ba, ôp bah mih ri bu do\ng sah gay ma anh ndơ ôp brah kơt lah puăch gu\ch, piăng prung, ăp ntil grăp ntil leo ôp bha. Nau vay ro sah bah rnoi bu nong prêh nklăp 50-60 cm, mbung sah hvi, mbung têh, njâng jê|. Ti\ng bu ranh Che Khuyên, rnoi Bunong geh 3 ntil sah nê lah: Vaih, sah, siău, di ntil ko\ geh nau do\ng êng êng:
‘Rnoi Bunong mra geh êng bah rnoi Bunong, yơn lah bu geh 3 ntil sah. Ntil têh, tanh ân srang nê lah vaih, gay ma do\ng anh dak, anh long, hôm ntil găp ma do\ng ndrel tanh ân srêt nê lah sah, mra do\ng gay ma anh ndơ hăn luh tâm mir, hăn pâk [ăng, văng trau, tôch byăp, nsach dak, hăn chră rpu mô lah hăn cho rveh tama bri bu ko\ anh sah bah găp, ndrel ma nơih leo. Hôm siau lah ntil bu tanh ân bah găp geh ntil bu kât tâm kur bu\t ndrel dơi anh đo\ng, gay do\ng ma roih ba. Knu\ng geh sah lah do\ng âk ngăn, Mhe nơh gâp ko\ geh hănh tanh sah tâm ngih cộng đồng bah [on ân bu ndăm kơt ti\ng đo\ng”.
Nar aơ, bol ma nau rêh mhe geh âk nau rhê ngăn hôm, geh âk ntil ndơ bu do\ng geh nkra ma nhựa, mô lah loih ueh lơn, yơn lah sah hôm geh ơm tâm nau rêh bah kônh wa rnoi Bunong nơm. Lah geh rnôk ru hăn tât [on lan bah rnoi Bunong mô lah hăn luh tâm mir, phung he mra nơih ngăn saơ ăp yuh, ăp yơh, wa anh sa hăn pâk [ăng, chê| ndar mô lah hăn chiă rpu. Nê lah ntil nau ueh ngăn, nau vay ơm bah rnoi Bunong lah êng ndrel du đê| rnoi êng êng tâm Tây Nguyên hôm kơt ti\ng ndrel mât jo\ jong./.
Nu\ih rblang: H’Thi
Viết bình luận