VOV4.M’nông: Rnoh phân poh hao khlay mro dôl ƀư kônh wa ƀon lan ta Tây Nguyên lah nsum, n’gor Dak Lak lah êng rvê ngăn, yor rnoh prăk dŏng mât chăm ân tơm si hao khlay. Tâm rnôk nê, ăp nŭih ƀư nau kan nkah lah, nŭih ƀon lan ân geh n’hao nau dŏng phân hữu cơ rgâl ma phân hoá học, nkre dŏng phân poh n’ha kŏ n’huch dơi du gưl prăk ntuh kơl.

Rnăk wa Y Riu Uông, tâm ƀon Dơng Bắk, Xã Yang Tao, nkuăl Lắk, n’gor Dak Lak geh rlau 500m2 lŏ ba dak. Wa Y Riu mbơh: ăp năm ba năp nê, phân poh ntơm 400 tât 500 rbăn du ƀao 50kg, tơn rnôk aơ ri hao rlau ma bar tơ̆ ngăn. Rnoh phân poh hao khlay ri ma rnôk aơ ba mô hôm geh săk rnglay tay:

‘Rnôk aơ ri phân hao khlay nklăp 800- 900 bơi tât du rkeh ngăn du ƀao ri ma rnôk aơ jêr ngăn, bah năp nơh ri thuk dơm. Rnoh ba ri nklăp rbăn du kg, lah nơm tăch 3 ƀao mô lah 4 ƀao mơ geh tâm ban ma du ƀao phân, hôm ntơm nơh ri nơm tăch 2 bao lah tŏng hôm”.

Tâm ban ma nê, ăp năm gay mât chăm du ha điều ndrel ma rlau 2 sào cà phê, rnăk wa A Đôn, tâm xã Ea Yiêng, nkuăl Krông Pắk ntuh kơl nklăp 15 rkeh gay ma rvăt phân poh ăp ntil. Rnoh phân rnôk aơ ri khlay rlau bar tơ̆ ri ma nau ntuh kơl ân rlau đŏng. Wa A Đôn nkoch: Ăp nŭih rvăt phân poh lah trok prăk nkre ri mbơm oi, đah ma rnăk mâp nau jêr ri rvăt chan ndơ bu, lah tât yan trok đah ndơ tuch tăm ri lŏ lơn ma khuch tât bar tơ̆ ngăn:

‘Rnoh ndoh ndơ hao khlay ri nơm ƀư mô dơi ôh, ngăn lah rnôk rvăt phân. Kơt nơm geh neh hôm yơn lah rnoh phân păng kơt nê ri nơm lŏ manh ndơ bu, du năm păng luh prăk kon âk ngăn. Kơt lah nơm manh bah ntŭk bu tăch du ƀao ri rnôk aơ bu kơp rnoh du rkeh nê yơn lah tâm du năm 400 rbăn. Ăp ntŭk tăch phân poh nơm manh, khân păng ntuh kơl ân nơm. Lôch năm nê, sŏk cà phê nơm tăch ân ba bu, ri hôm dŭm âk ri păng plơ̆ ân ma nơm. Nơm trok lôch neh, lôch phân ri jêr ngăn”.

Bah nau uănh n’ôi tâm ăp ntŭk tăch phân poh tâm n’gor Dak Lak, rnoh ăp ntil phân poh hŏ hao ntơm 60-80%, mô lah khlay rlau 2 tơ̆ rđil ăp năm bah năp nê. Ngăn lah, bah năp nơh, phân Kali rvăt geh rnoh 7000/kg, ri rnôk aơ hao 14 rbăn/kg. Phân Sun-phát rvăt hao ntơm 600 rbăn/tấn, rnôk aơ geh rnoh 500 rbăn/bao (ntil 50kg). Đạm U rê hao ntơm 10 rbăn jêng 18 rbăn/kg. Nkô̆ ƀư rnoh phân hao khlay geh nkoch lah yor rnoh ndơ dŏng nkra hao khlay. Êp nê, khuch bah srê Covid-19 ƀư nau nchuăn rdeng kŏ hao khlay tay.

Bah năp nau phân hao khlay, wa Ngô Xuân Biên, Groi Kruanh jrâu kan tuch tăm ndrel hun hao ƀon lan nkuăl Cư M’gar, n’gor Dak Lak đă ƀon lan ân dŏng phân tâm di, nkre n’hao nau dŏng phân hữu cơ rgâl ma ăp ntil phân hoá học gay n’huch nau mât chăm ndrel ƀư jêng tay neh, kơl an tơm tăm hun hao jêng:

‘ Đă ăp ntŭk kan, n’gâng kan, mêt uănh ăp ntŭk ê nkra, ăp ntŭk tăch rvăt phân poh, dak si mât chăm tơm tăm n’hêl gay ma der nau têm phân, n’hao rnoh. Nkah đă ƀon lan ân joi ăp ntil phân, ăp ntil ma poh jêng, dak si mât chăm tơm tăm ân kloh tu tơm gay ma ma geh nau tam jêng ngăn, der dŏng ăp ntil phân mô kloh tu tơm khuch ngăn tât nau geh jêng bah tơm tăm”.

Hôm tĭng Tiến sĩ Phan Việt Hà, Groi Kruanh Viện khoa học ndrel kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, nau ma phân poh hao khlay nơih ngăn tât nau ƀon lan poh phân đê̆ tay. Ntơm bah nê, rnoh geh ndrel nau nâp ueh bah ndơ tăm mra n’huch tâm yan klih. Đah ăp ntil tơm sa play, lah nŭih ƀon lan mô srih phân tŏng ăp ri mra mô geh dơi hun hao 2-3 dăp n’ha mhe. Lah kơt ri năm ba kơi mra khuch ngăn tât tơm tăm. Nŭih ƀon lan ân geh ndăn ueh ăp ntil tơm tăm gay ma poh phân ân tơm tăm. Mra lah phân hữu cơ ê jêng nkre ân tơm tăm, yơn mpeh jŏ jong ri mra jêng lơn. Êng nê, nŭih ƀon lan ân geh n’hao nau poh phân ân n’ha tă bah nê ƀon lan nơm dơi n’huch rnoh poh ân tơm tăm ma hôm đăp mpăn tơm geh hun hau ueh jêng. Groi kruanh Viện Khoa học ndrel Kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbơh: Nŭih ƀon lan rnôk poh phân tâm n’ha mra n’hao lơn tay nŭih pah kan yơn lah geh n’huch prăk rvăt phân. Hôm phân tŏ tâm tơm mra n’huch dơi nŭih pah kan lŏ lah hao rnoh prăk rvăt phân. Tâm nau aơ ri ƀon lan nơm ân geh n’hao nau poh phân ân n’ha âk lơn gay ma n’huch prăk rvăt phân./.

Nŭih rblang: H’Thi