Ntŭk tăm dâu tây n’hanh blân srat jê̆, tâm jay jal bâh nô Bùi Việt Hà, ta nkuăl têh Măng Đen, nkuăl Kon Plông, n’gor Kon Tum, ăp năm geh năch tât râng n’hanh rvăt ndơ geh ƀư. Đah ntil ndơ blân srat, ăp năm nô tăch geh klâp ma 10 tấn. Hôm dâu tây, dŭt âk geh tăch ta ntŭk an năch tât pâl rlưn.

  “Tăch an năch tât pâl rlưn ma mô tŏng tăch, Măng Đen aƀaơ năch pâl nđaih bu ŭch hăn ta mir gay ma gĭt nău tuch tăm n’hanh khân păng geh saơ play dâu ta tơm ta mir an lêh êng, rnoh tăch khlăy lơn đah bah dih, yơn lah bu đăp mpăn mpeh nău ueh nău kloh. Aơ lah du trong kan gay mât râng năch tât”.

Nkuăl kan tăm biăp, bum, play Măng Đen- Kon Plông aƀaơ geh lĕ rnoh neh ƀư ndơ tuch tăm dŏng công nghệ mhe geh klâp ma 266 ha. Mô dơn geh dŏng jay jal, jay bil mô lah dŏng tŏ dak ntruh, bruh brak tŭk, âk ntŭk tăm ta Măng Đen lĕ geh dŏng công nghệ IoT gay ma ƀư ueh âk tâm nău pah kan jan sa. Kơt tâm kơl kan tăm biăp, kao pâl nđaih mom ndăm Măng Đen, ndrel đah nău dŏng na nê̆ kĩ thuật pah kan mpeh mât kloh ueh, tâm kơl kan ndrel lĕ n’hao mpeh ndơ dŏng phần mềm n’hanh dŏng ăp trong kan mât uănh bâh ngai bâh nău rƀet lât, tŏ ntruh.Yuh Trần Thanh Huyền, Giám đốc ntŭk kan hợp tác xã an gĭt.

 “Đah nău kan dŏng công nghệ tâm nău pah kan jan sa n’hanh ngăn lah geh dŏng áp tâm nău pah kan jan sa rĭ gâp saơ geh nău rgâl tâm nău mât uănh rĭ dŭt lah dơh ngăn n’hanh đah ăp nuĭh pah kan rĭ nău  dơn pah kan ăp nar dŭt dơh đŏng, ăp nuĭh kan kanŭng lăp ta app n’hah uănh ăp nău kan dơm.

Ndrel đah săk rnglăy mpeh wăng sa, kơl an hun hao pâl nđaih, nkual tuch tăm công nghệ mhe ta Măng Đen hôm lah ntŭk mbơh ƀư ăp kĩ thuật mhe. ƀon lan ăp mpôl rnoi ta Kon Tum pah kan ta ăp ntŭk mât tăm ta aơ dôl geh gĭt tĭng trong kan mhe, bâh nĕ mbra geh trĕ lam tât ntŭk rêh jêng. Yuh Y Thị Ngọc Uyên, rnoi Ka Dong, thôn 4, nkuăl Kon Rẫy, n’gor Kon Tum pah kan ta du ntŭk tăm tơm sâm rse ta nkuăl têh Măng Đen, nkuăl Kon Plông nkoch.

 “Ta aơ geh tăm ta dŭng, ta jay gâp tăm ta neh dơm. ta aơ geh máy jêng tŏ dak êng. Gâp geh kơt nti kĩ thuật poh phân, tâl ta dŭng, koh n’gĭng.

Đah nău dơi lĕ geh lah na nê̆ an saơ tâm nău dong công nghệ mhe ta nău pah kan jan sa tuch tăm, nkuăl Kon Plong ngluh mbơh nkô̆ mpŏng kan tât năm 2030 mbra geh hun hao geh 7.700ha tơm tăm ăp năm, 1.255ha tơm ƀư dak si, 2 rbăn ha tơm sa play n’hanh cà phê...Wa Võ Đình Tâm, groi kruanh ntŭk kan hun hao tuch tăm n’hanh ƀon lan gŭ nkual Kon Plông an gĭt.

“Mpŏng tât tâm let năp tay rĭ geh kuăl đă tay, an geh âk ntŭk ntuh kơl ăp doanh nghiệp, hợp tác xã tâm ban kơt rmôt kan ndrel gay ma hun hao tuch tăm công nghệ mhe. Gay ma mbơh tơih an geh săk rnglăy rĭng trong nău ŭch rŏng ngăn ngên lah tâm rgop đah ăp doanh nghiệp, hợp tác xã lăp kan đah ƀon lan. Nău ŭch bâh nkuăl lah an geh tâm rgop tĭng rnoh khlăy kan, mô an pah kan nchrah nchrai”.

N’gor Kon Tum aƀaơ geh 17 rbăn ha tơm tăm dŏng tĭng công nghệ mhe. Rlău ma nkual tuch tăm công nghệ mhe Đăng Đen, n’gor Kon Tum dôl hun hao tuch tăm công nghệ mhe ta nkuăl Kon Plông, nkuăl Đăk Hà n’hanh nkuăl Ngọc Hồi. Rnoh geh nău pah kan tuch tăm kloh ueh, tuch tăm công nghệ mhe ta n’gor lĕ hao ta ăp năm. Năm 2021, rnoh geh aơ geh 17,16%. Năm 2022 hao tât 19,4% n’hanh năm 2023 lah 24,6%.

 Phóng viên nkô̆ way nkoch geh rơh tâm ôp đah wa Phạm Thanh, Kuanh jrô kan nkoch mbơh nău lư tiăr nti Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong n’gor Kon Tum mpeh ăp nău dơh uĕh, jêr jŏt n’hanh trong rƀŏng hun hao tuch tăm dŏng công nghệ mhe bah n’gor tâm let năp tay, jă kônh wa n’hanh băl mpôl djăt ndrel!

- Hơi wa, mhâm may uănh năl mpeh ăp nău rgâl ta ntŭk rnôk an ƀư trong ntĭt leo tuch tăm dŏng công nghệ mêh? 

-Wa Phạm Thanh: Lôch ngăn geh pah kan rlău prăm năm gâp saơ lah: bôk năp rgâl mpeh nău mĭn bah nuĭh ƀon lan, nău nê gâp saơ rgâl dŭt kloh lah nuĭh ƀon  lan gĭt mpeh tuch tăm công nghệ mhe n’hanh lah ntŭk an ăp ntŭk êng kơt nti, gĭt mpeh ndơ ƀư mhe, rgâl lĕ ma tâm nău mĭn cán bộ nê đŏng. Tâl bar đŏng lah njêng luh ăp ndơ geh ƀư mhe an nău rêh. Tâl pe đŏng lah jêng geh du rmôt công nhân hăr blău ti kan, gĭt wât mpeh tuch tăm dŏng công nghệ mhe. Bah  nê kơl rgâl dăp rgum nău  kan tuch tăm ta ntŭk. Gâp saơ dŭt âk ngăn, aƀaơ nuĭh ƀon lan hŏ gĭt tŏ ntruh, gĭt tăm tơm, poh phân, gĭt mât chăm.

-Ơ, săk geh dơh uĕh n’hanh nsĭt tay nău dơi hŏ mpơl kloh, yơn lah he saơ ăp trong ntĭt leo tuch tăm dŏng công nghệ mhe ta n’gor nha hôm đêt đŏng. Tĭng may, ntŭk lah nkô̆ nău mêh?

-Wa Phạm Thanh: Săk geh ri dŭt âk, hôm dŭt sŭng hvi, yơn lah hôm âk wăk kol đŏng. Bôk năp, ntuh kơl mpeh ntŭk ntô ndơ dŏng hôm đêt, du đêt nkual mpôl hên hăn n’glăp dŏng an kônh wa mpeh ndơ tŏ ntruh yơn ma điện têk tât thôn ƀon mô dơi tât hôm ma máy mô dăng đŏng. Tâl bar lah ndeh rdeng máy móc lăp ri gung trong huêt jê̆ ma hôm ƀư tuch tăm nchah nchrai, mô hŏ dơi rgâl geh, n’hanh 1 gâl kônh wa mô hŏ nsing nơm, uănh ri saơ ri uĕh tâm rnôk lăp gay kơt tĭng ƀư âk kơt công nghiệp tâm ban ngăch kơt công nghiệp, di mông nar lah mô hŏ dơi tĭng, nău nê dŭt jêr nău kơt dŏng công nghệ mhe đŏng.

-Mpeh nhih pah kan, mbra mhâm  geh ndơ ntop kơl gay droh rklaih kô̆ yơn kol khan kơt may mhe nkoch nê mêh wa?

-Wa Phạm Thanh: Đah nău dơn kan nău dơi kan ri mpeh Ntrŭt nsôr tuch tăm rgum tâm rdâk njêng ăp bôk nău kan ntĭm nti lah ntrŭt nsôr mpeh tuch tăm dŏng công nghệ mhe. Tâm nê rgum tâm trong dak tŏ, trong mât bôk kan n’hanh ăp trong nkra mpeh kỹ thuật gay an nuĭh ƀon lan khân păng rƀah gĭt. N’hanh nău dŭt khlay lah ăp trong ntĭt leo lor gay nuĭh ƀon  lan hăn tât ta nê kơt nti. Nchrăp lah ăp nkuâl mbra geh du ntŭk ntĭt leo ƀư lor n’hanh nuĭh ƀon lan bah nê mbra kơt nti n’hanh dŭt khlay bah ƀon  lan kan lŏ mir lah tâm kơt nti nsum, nuĭh ƀon lan nơm dâk ƀư êng n’hanh hun hao jŏ jong nsing ta nău dơh geh lah ngih dak hŏ ntop kơl.

-Tĭng may, gay hun hao tuch tăm dŏng công nghệ mhe tâm di đah săk geh, dơh uĕh bah n’gor ri n’gor ân geh moh trong kơl mêh wa?

-Wa Phạm Thanh: Mpeh nău mât uănh ngih dak bôk năp lah ân geh du trong dăp rgum jŏ jong, nâp dăng gay hun hao tuch tăm công nghệ; Tâl bar ngih dak ân ntuh kơl ntŭk ntô ndơ dŏng ntung trong, nkoch mpeh tuch tăm công nghệ mhe ri geh neh dơm lah hôm geh du đêt ndơ kơt ntŭk ntô ndơ dŏng ntung trong, kơt ndơ công nghệ thông tin, mpeh điện, mpeh trong kơl neh ntu ri hôm dŭt âk jêr jŏt, mô hŏ wăch rgum dơi, nê lah ntŭk kô̆ yơn kol khan; tâl pe đŏng lah ân rgum tâm ntĭm nti nău gĭt blău ƀon lan ma trong lôch râng ăp jrô ntĭm nti n’hanh geh ăp bôk nău kan gay nuĭh ƀon lan n’hao nău gĭt blău; tâl puăn đŏng lah ân ntrŏng năl kloh n’hanh rdâk njêng săk ntơ lư êng an ndơ geh ƀư ta n’gor Kon Tum gay lăp dơi tâm ăp ntŭk tăch rgâl.

-Ơ, dăn lah uĕh wa.