Yan cà phê ta Dak Lak na nê̆ ntơm bah dŭt khay 10, yơn cà phê way dŭm hô ta n’gŭl khay 11 tât dŭt khay 12 tĭng ntil, tĭng nkual neh. Ăp năm dăch aơ, ndrel đah nău kơt dŏng khoa học kỹ thuật an nkra njêng, âk nuĭh ƀon lan lĕ dŏng ăp ntil mhe âk nău uĕh kơt: dŭm rĭng, mbrơi lơn nkôp đah ăp ntil ơm, du gâl dơi dêr ăp jêr jŏt mpeh trôk nar. Nău ƀa ƀă lah nar pĕ lêh gay geh grăp cà phê uĕh kah ngăn. Wa Lê Xuân Thủy, ta xă Ea Na, nkuăl Krông Ana, n’gor Dak Lak an gĭt:

Way pĕ lêh ngăn mô kâp săch kơt bah năp đaơ, djăt dŭm lah pĕ lah nse ir djơh tơm. Djăt dŭm moh tơm he pĕ dơm nĕ. Pĕ dŭm lĕ jêh nĕ plơ̆ tay pĕ lĕ pĕ tay lah di.

Jêh lĕ rlău 10 năm mât ta rnoh 30-40 rbăn prăk/kg cà phê rlăi, tâm rnôk rnoh phân poh bôk năp, prăk luh hao âk ƀư mô đêt nuĭh ƀon lan blao đah cà phê. 2 năm plơ̆ ma aơ, rnoh cà phê hao ndal 50-60 rbăn/kg tâm năm e (2023), năm aơ hao 100 rbăn/kg, geh rnôk lĕ hao bơi 150 rbăn prăk/kg, ƀư nuĭh ƀon lan tăm cà phê ta Dak Lak ntơm tâm yan pĕ lêh tâm nu nău rhơn răm. Yơn lah, tĭng wa Trịnh Đức Minh, Kruanh Hiệp hội cà phê Buôn Ma Thuột. Aƀaơ, rnoh cà phê hạo jêng joi an rgâl tâm di geh âk nkô̆ nău gay đăp mpăn uĕh kah cà phê, tă bah nĕ đăp mpăn ntŭk tăch n’gluh nâp nâl n’hanh jŏ jong. Tâm nĕ, nkô̆ nău khlay ngăn lah pĕ lêh cà phê an geh rlău 85% play dŭm n’hanh ih pâr, nkret njêng, mât prăp di tĭng rnoh ƀư uĕh kah. Nău aơ đă ƀư jêr, dŭt n’hâm n’hanh mông nar jong yơn rgâl tay uĕh kah grăp cà phê dơi rgâl na nê̆, rnoh ndơ dơi geh lơ âk, khlay lơn lah tâm di nău đă rhă jăp bah ntŭk kan rwăt. Wa Trịnh Đức Minh an lah: ƀon lan Dak Lak lĕ nar lơ uănh tât nău aơ.

Ƀon lan lĕ wât dŭt uĕh mpeh nâp nâl uĕh kah, mô knŭng tă bah mât tăm ma hôm pĕ lêh. Tâm ntrong leo ƀư cà phê hữu cơ, cà phê nâp nâl, cà phê dăch dêh đah ntŭk ntô gŭ âm, nuĭh ƀon lan mô hôm hăn tĭng săk geh ma bu uănh tât nău nâp nâl bah mir tơm tăm. Bah jŏ săk geh bah Dak Lak nklăp 3 tấn/ha dơm n’hanh nsrôih mât kơt drăp ndơ mô hăn tĭng săk geh âk.

Dak Lak dơi uănh lah ntŭk tăm cà phê bah lam dak đah rnoh neh rlău 210.000ha, rnoh geh ăp năm rlău 550.000 tấn rlăi. Cà phê lah ndơ lŏ mir khlay tâm dăp rgum jâng wăng sa n’gor, ntrŭt na nê̆ tât tu tơm geh prăk dŭt âk nuĭh ƀon lan gŭ rêh ta n’gor. Gay hun hao nău kan ndơ cà phê nâp nâl, wa Nguyễn Văn Hà, Groi Giám đốc N’gâng kan Tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan thôn ƀon Dak Lak an gĭt, n’gor lĕ ndâk njêng âk bôk nău rgop an tâm nchră geh tât nău kan ndoh ndơ cà phê n’hanh geh ăp trong mkra n’hao uĕh kah ndơ bah nkra njêng, pĕ lêh, nkret njêng n’hanh tăch cà phê. Tâm nĕ, pĕ lêh cà phê geh rnoh dŭm lah ngoăy tâm âk nkô̆ nău khlay ntrŭnh an săk geh, uĕh kah bah cà phê Dak Lak.

Mpôl hên dôl ntrŭt đă mô an nuĭh ƀon lan pĕ lêh play lĭt, an đăp mpăn rnoh dŭm. Tal 2 lah mkra jêh pĕ lêh gay đăp mpăn an ndơ cà phê geh uĕh kah. Tal 3, dôl đă ăp ntŭk kan tăch n’gluh ơm ntơm tâm rgop đah ăp hợp tác xã, ntŭk kan rmôt kan bah ƀon lan gay ndơ bah nuĭh ƀon lan jêh pĕ lêh dơi ih pâr, nkret njêng rhŏ an trong kan tăch n’gluh gay đăp mpăn uĕh kah kơt săk rnglăy đŏng.

Pĕ lêh cà phê geh rnoh dŭm mô knŭng hao âk uĕh kah cà phê ma hôm lah njoat hăn nâp nâl kơl ndâk njêng ndơ cà phê Việt Nam ta ntŭk tăch lam ntŭr neh. Nuĭh ƀon lan Dak Lak đah nuĭh n’hâm bah nơm dôl lơ rgop mĭn lah nău tơm khlay tâm nău kan cà phê Việt nam./.