VOV4.M’nông – Tâm ban kơt du đê| mpôl rnoi êng ta Tây Nguyên, nu^h Sê Đăng ta Dak Lak geh âk nău kan ueh êng ntoh lư, tâm ne\ ntoh lư ngăn lah rhơn ba mhe. Nău kuăl brah aơ geh [on lan leo [ư di ta nar bôk năp bâh năm mhe dương lịch, geh âk [on lan năch pâl nđaih n’hanh [onlan ta ntu\k tât râng. Aơ lah rơh gay ma [on lan lah ueh trôk nar, dăn an du yan năm mhe sa lăy mbôn, ba mbo bêng đăm, nău rêh đăp mpăn, hơm răm.

{ư brah rhơn ba mhe (hôm kuăl lah rhơn piăng ba mhe) lah [ư brah khlay ngăn bah nu^h Sê Đăng ta Tây Nguyên. Ăp năm, jêh le\ kăch rek ba, pâk mbo tâm mir, nu^h Sê Đăng way ntơm [ư brah rhơn ba mhe. Bah năp đah [ư brah rhơn ba mhe way dơi [ư tâm 2-3 nar mro, đah âk nău [ư ôp brah kuăl yang.

Wa Nôu Đi ta [on H’Ring, xă Ea H’Đing, nkuăl Cư M’gar, n’gor Dak Lak an g^t, nu^h Sê Đăng knu\ng rgum nkuăl Đăk Tô, n’gor Kon Tum. Bah năp rklaih đăp mpăn, du đêt hăn trơn n’gor Dak Lak gu\ rêh đăp mpăn. Bôl ntu\k gu\, nău way ơm bah kônh wa hôm e dơi mât, tâm ne\ [ư brah rhơn ba mhe lah du\t khlay ngăn. Wa Nôu Đi an g^t đo\ng, bah năp đaơ kônh wa way [ư rhơn piăng ba mhe tâm ăp rnăk wâl.

Bu ranh [ư brah n'hanh jă brah yang sa piăng ba mhe

 “Rhơn ba mhe bôk năp so\k ba mhe kăch rek bah yan mhe lôch tâm jay ba du sah jêh ne\ peh tâm mpăl so\k phe ne\ n’gôn piăng, rnôk piăng le\ s^n pă an ăp nu^h du mpăt piăng, pă le\ an oh nô mpôl băl [on lan dăch ngăn tât răm ndrel đah rnăk wâl. Rnăk wâl so\k ndrănh yăng n’gân ta nklang jay me, năp ndơ sa kuăl  le\ rngôch ăp oh nô rgum sa răm, ndrel sa ngêt ndrănh yăng [ô kah ngăn n’hanh sa piăng ba mhe, tu\r ch^ng ndrel njroh mprơ tâm nar răm ne\. Nar ne\ rnăk wâl gu\ch su\r, gu\ch djăr, poăch đe n’hanh trau biăp bri an năch tât răm ndrel đah rnăk wâl”.

Nar khay [ư rhơn ba mhe t^ng ăp nkual. Êng đah nu^h Sê Đăng ta [on H’Ring, xă Ea H’Đing nkuăl Cư M’gar, n’gor Dak Lak tâm ban u\ch [ư tâm nar 1 khay 1 dương lịch ăp năm. Aơ lah lễ hội nsum bah le\ [on lan, lah di an ăp rnăk nchrăp ăp yăng ndrănh kah ngăn, pur piăng ding, gu\ch poăch rgop đah [on lan tâm [on [ư brah. Ăp rnăk djôt ndơ hăn jay nhih gay ndrel bu ranh [ư [ư brah n’hah jă brah yang s^t sa piăng ba mhe. Wa Pê H’Nem, Kruanh [on H’Ring, xă Ea H’Đing, nkuăl Cư M’gar an g^t: Ndơ [ư brah geh poăch su\r, poăch đe bri, piăng n’gôn bah phe yan năm mhe. Dông piăng [ư brah yang trôk yang neh an geh bôk su\r kah ngăn n’hanh mô dơi mô geh poăch đe.

Nu^h [on lan jă năch ngêt sa

 “Nkô| nău bah [ư brah rhơn ba mhe bah nu^h Sê Đê lah du\t năm rnôk kônh wa le\ kăch rek ba, mbo, ro\i kăch le\ lo\ mir an tâm jay ba. Nar ne\ le\\ rngôch kônh wa tâm [on rgum ta jay r[u\n [on lan, tâm nchră mpeh ntil tơm tăm an săk geh âk, mô lah mô săk geh. Kônh wa tâm nchră mpeh ăp yan gay tăm an ăk geh, tăm tâm moh khay an di, moh khay mô di, lah tuch tăm mô di nar khay năm yan ri geh s^m chôk, đe sa”.

Jêh rnôk bu ranh [on [ư brah, tu\r ch^ng, rmôt njroh mprơ mbra njroh wa\r tơm njuh, bu ranh [on jă năch ngêt ndrănh yăng kah, sa ăp ndơ sa kah bah kônh wa djôt tât ta ntu\k [ư brah. Le\ rngôch kônh wa tâm [on ndrel rgum ta ndrănh yăng, nkoch bri, tâm nkoch ăp ntil tơm tăm, trong [ư ue\h tâm năm bah năp, gay năm mhe g^t săch tơm ntil tâm di đah trôk nar neh ntu ns^t tay nău geh âk an rnăk wâl. Râng [ư brah rhơn ba mhe bah nu^h Sê Đăng, nô A Hinh du\t rhơn, ntôh n’hao mpeh nău way ơm ue\h lăng bah rnoi nơm.

Ôp brah yang trôk neh mô dơi mô geh poăch đê

“{ư sa rhơn ba mhe, t^ng nu^h rnoi Sê Đăng aơ lah lễ hội rhơn du\t âk răm. Nău u\ch bôk năp lah gay kônh wa [on lan tâm rnglăp ndrel, tal 2 tay lah gay mât ndray nău ue\h bah nu^h Sê Đăng. Gâp mpo\ng lễ hội aơ dơi mât [ư [a [ơ ăp năm. Druh ndăm mpôl hên saơ du\t răm n’hanh geh nkô| mpeh [ư brah rhơn ba mhe. Aơ lah nar le\ rngôch kônh wa oh nô tâm [on dăch ngai geh rơh tâm mâp, mbrah rhơn ăp nău ue\h lăng tâm năm mhe”.

T^ng wa Pê Choar, Bí thư chi bộ [on H’Ring, xă Ea H’Đing, nkuăl Chư M’gar, n’gor Dak Lak an g^t, bah năp đaơ nu^h Sê Đăng way [ư rhơn ba mhe tâm rnăk wâl. Moh rnăk jêh kăch rek ba lor ri [ư lor, rnăk kăch rek bah kơi ri [ư bah kơi. Rnăk wâl mbơm oi ri [ư gu\ch 2-3 mlâm su\r, răk mô geh ri gu\ch djiăr n’hanh ăp ndơ sa hăn joi tâm bri n’hanh biăp tâm bri. Bôl [ư têh mô lah jêt ri răm da dê.

“Bah năp đaơ [ư brah rhơn ba mhe lah jêh rnôk kăch rek boh ba tuh mbo tâm mir bah yan lôch năm, [ư rhơn ba mhe bah khay 11 dương lịch jo\ tât khay 12. Rhơn t^ng rnăk, nar aơ sa rnăk aơ ôi taơ sa rnăk ri. Ndơ sa dơi nkret gâm tâm nar rhơn piăng ba mhe t^ng rnăk wâl. Khân pơng kuăl le\ rngôch ăp oh nô ta [on lan dăch ngai tât ndrel răm đah rnăk wâl. Ne\ lah rhơn ba mhe đah ăp rnăk wâl geh ndơ, sâm ndro\ng. Ăp rnăk mô geh ndơ ri khân pơng sa jêt lơn, lor rnôk [ư rhơn ba mhe, ri khân pơng joi biăp bri, hăn nchron pănh mpa bri, hăn joi ka, kit. Rnôk le\ geh ndơ sa hôm khân pơng mư [ư rhơn ba mhe”.

Rmôt ch^ng gông n'hanh năch njroh xoang

Bôl [ư sa piăng ba mhe ta t^ng rnăk mô lah [ư nsum rhơn ba mhe rgum têh nsum le\ nsum mpôl, ri nău way ơm ue\h lăng bah nu^h Sê Đăng. Nău ue\h blău ơm aơ mpơl nău nkah g^t trôk nar neh ntu le\ nta an kônh wa tuch tăm ue\h lăng, geh nău rêh hơm răm to\ng ăp. Nkre, tă bah nău [ư brah rhơn ba mhe lơ n’hao nău tâm rnglăp tâm [on lan n’hanh nta an tâm nđur lam hvi đah năch pâl nđaih dăch ngai.

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja