VOV4.M’nông: Jêh yan kăch rek, kônh wa rnoi Êđê ta Dak Lak way [ư brah sa ba mhe “Huă esei mrâo”. {ư brah sa piăng ba mhe mpơl nuih n’hâm nkah g^t đah huêng brah le\ an mih lăng prăng ueh, mir ba ueh jêng, ăp jay hơm răm.    

            Nu^h Rđe way {ư nău way ns^t ba n’hao rhe bar tơ\ tâm du năm. Bôk năp tâm nklăp khay 8- khay 9 lôch rnôk rek ntil ba glêh nar. Tâl bar lah tâm nklăp khay 11, khay 12 lôch rnôk rek ba jong nar. Tâm rnôk dja geh [ư ôp brah lah yang n’hanh ngêt sa rhơn ba mhe. {ư nău way ns^t ba n’hao rhe dơi [ư t^ng rnăk. Rnăk i kăch rek lor ri mbra jă ăp nu^h tâm [on ndrel tâm rhơn sa ba mhe. Lôch nê ăp rnăk kăch rek bah kơi mbra [ư ôp brah. Yor kơt nê| ma ta [on geh âk nu^h {ư nău way ns^t ba n’hao rhe geh rnôk ntoch jong du khay. Ama Nhi, ta buôn Drah, xã Cư Né, nkuâl Krông Buk, n’gor Dak Lak an g^t, nău way dja tâm ban kơt rhơn năm mhe, le\ năm khay tuch tăm ơm, nchrăp an năm khay tuch tăm mhe:

            T^ng nău way bah nu^h Rđe, năm mhe ri sa piăng ba mhe, ăp rnăk [ư nău way sa piăng ba mhe. Bu ranh tâm [on mbra ôp kuăl ăp nu^h, ho\ lôch kăch rek ân sa rhơn ba mhe gay kon său way ngăch dăng, tât năm srih tăm tay dơi ju\r geh”.

            {ư nău way ns^t ba n’hao rhe bah ăp rnăk way dơi [ư nklăp 2-3 nar, ta mir mô lah ta jay. Tâm mir bah nu^h Rđe, geh du me neh huêng, gay ăp năm srih tăm ba do\ng an {ư nău way ns^t ba n’hao rhe, dơn geh bu ur dơm dơi mât chăm. Ba srih tăm ta neh dja d

ơi sơch [ư ba ntil đo\ng. rnôk du\m nu^h bu ur tơm jay mô lah kon druh du\t têh, ân kăch roih ma ti (nău Rđe kuăl lah Puôt).

            Nar sa piăng ba mhe, ta me neh huêng, ăp rnăk rdâk ăp tơm njuh tanh ma tôk ngâr da dê, nt^t an huêng brah mât mir. Lôch nê, ăp nu^h tơm mir [ư ôp brah ta 1 yăng ndrănh, 1 mblâm djăr me, 7 d^ng m[êt prung dơi prung ma phe ba mhe kăch ta me neh huêng. Lôch ôp brah ăp nu^h ndrel ngêt sa rhơn m[ak.

            Lôch [ư ôp brah ta mir, ăp nu^h s^t [on [ư ôp brah ba n’hanh ăp brah yang ndrel u che yău ye tay đo\ng. rnôk kăch rek ba, nu^h tơm mir mbra rong tay du tơm ba ta n’gul mir, rôk le\ ma tơm, ndjôt s^t.Tâm jay, khân păng mbra yông tơm ba dja ta bah lơ 1 mblâm sah an tât năm bah kơi tay. Găr ba ru\ng ri ru\ng tâm trôm sah, nkô| hôr lah mât tay huêng ba. Nu^h Rđe m^n lah, brah ba ri gu\ ta neh, hôm huêng ba ri gu\ tâm trôm găr ba. Rnôk srih tăm ri huêng ba gu\ ta mir; rnôk kăch rek ri huêng ba dơi ns^t ta jay, ta dro\ng ba. u\ch an tơm ba ju\r geh ue\h jêng ri kônh wa ân mât ndray huêng ba an ue\h, mô dơi an huêng ba n’hơt lêng mô g^t trong s^t.

            Tâm nău way [ư ns^t ba n’hao rhe ta jay, ăp nău way ndơ [ư brah, u che yău ye lah geh su\r têh, 7 yăng ndrănh, du glah piăng bêng, du nông phe bêng. Tâm ndơ nsoh nkrơ\ ue\h, nu^h răch brah (Pô riu yang) ntơh măt an nu^h tơm jay răch brah mpơl nău lah ue\h đah ăp brah yang ho\ an du năm khay ju\r geh hơm răm, dăn an năm bah kơi tay mbo ba ju\r geh ue\h jêng nău rêh hơm răm lơn. Bu ranh [on Aê Kol, buôn Tơng Ju, xã Ea Kao, nkual [on têh Buôn Ma Thuột an g^t:

            “Nu^h ôp brah mbra răch “Hơi ăp brah yang bah dâng, bah lơ, brah yôk brah dak, brah ba…ân s^t rhơn sa ba mhe ndrel rnăk wâl hên”. Nu^h [ư brah mbra [ư jo\ tâm du mông, kuăl jă le\ rngôch ăp brah yang, u che yău ye s^t sa piăng ba mhe”.

            Lôch rnôk răch, nu^h [ư ôp brah mbra hăn rpêh dak ndrănh ta năk u\nh, rêng ch^ng, ntung gung, dro\ng ba gay dăn nău lap. Lôch nê, nău nteh ch^ng gong kuăl brah khuh n’gôr. T^ng Aê Điêr, ta buôn Ky, phường Thành Nhất, nkual [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak, tu\r ch^ng goh gong, mprơ Kứt, mprơ tâm ơh…mô dơi lah mô geh tâm ăp rơh [ư brah rhơn sa ba mhe. Nteh ch^ng gong n’gloh ngai mbơh đah ăp brah yang, đah [on lan, nău rêh ho\ hơm răm, nău ji sât ji ngot mô hôm m[ui t^ng đo\ng ôh:

            Kăl e nơh u che he way mât nău ue\h văn hoá bah he. A[aơ kơt nê đo\ng, tâm nău way [ư rhơn sa ba mhe tu\r ch^ng goh gong t^ng nău way ơm văn hoá bah nu^h Rđe. Mbra ndrel tu\r nău ch^ng gong rhơn sa ba mhe”.

            Rnôk nău way [ư brah ho\ lôch jêh lah ntơm ngêt sa khuh n’gôr, rhơn m[ak ndăng ma măng nar đo\ng. Bu ur tơm jay dơi jă nhu\p tong ndrănh ngêt lor bôk năp, lôch nê tât ăp nu^h bu ur du\t têh năm, lôch nê lah nu^h âk năm deh tâm rnoi deh, nu^h tâm [on lan…

            Mpeh nkô| hôr bah nău way [ư sa ba mhe, wa Y Kô Niê, Groi kruanh phòng Mât uănh văn hoá (Sở văn hoá thể thao n’hanh pâl nđaih Dak Lak) an g^t:

            {ư nău way rhơn sa ba mhe bah nu^h Rđe geh nău hôr nkơnh ăp ndơ he geh [ư luh, khân păng tâm leo mpât mprơ, n’hanh ro\ nău. Khân păng [ư ngoăy mô lah bar nar, khân păng mbra lăch djăr, gu\ch su\r,…nkơnh ăp ntil ndơ khân păng geh gay jă [on lan. Mpơl nuih n’hâm nkah g^t brah yang ho\ an khân păng mbo ba ju\r geh…”

            Nău way [ư ôp brah rhơn sa ba mhe bah nu^h Rđe dơi [ư t^ng rnăk jay. Yơn nu^h tơm jay way jă ăp kônh wa dăch ngai, [on lan ndrel rhơn nsum. Aơ lah du trong [ư krêp dêh nsum lam [on lan bah nu^h Rđe, yor ntơm bah rnôk mu^h mir, tuch tăm, tât rnôk kăch rek, geh nău nsum ti tâm kơl nsum bah le\ ma [on lan da dê./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân