VOV4.M’nông – mpôl hên nkoch mpeh nău way tâm nsông bâh nu^h K’Ho ta Lâm Đồng. nău nkoch du\t pơh geh bôk nău “Ndrôk rpu mbơk lêng- trong hăn mô đăp mpăn”, nkoch nău mbơk lêng ndrôk su\r ta trong hăn, mbra geh mô ueh an nu^h hăn trong.

Tâm nsông bah nu^h K’ho kăl e dơi [ư 2 gưl lah tâm wa\ng n’hanh tâm nsông. {ư tâm wa\ng [ư ta jay bu klô n’hanh way [ư tâm măng. Yor jau bu ur mât săk gay mô geh lư đah bah dih lah hăn ôm sai mô dơn. Nău [ư aơ way yor kônh bah jay bu ur [ư tơm. Drăp mpa tâm wa\ng bah K’Ho kăl e lah rpu, ndrôk, su\r, djăr, yăng, kông nhong, nah tanh, kho ao… đah nu^h K’ho, [ư wa\ng n’hanh [ư tâm nsông mô geh uănh nar khay ue\h, ma ntru\nh tâm du nar tâm di tâm năm gay mô khuch tât nău pah kan jan sa. {ư tâm nsông bah nu^h K’ho way [ư tâm yan wai rnôk ăp dăp ndơ, bôh ba, tuh mbo le\ dơi kăch rek le\ n’hanh dơi ndơ\ s^t tâm jay ba, tâm dro\ng. rblang nău [ư tâm wa\ng tâm măng, wa K’Brỏh ta tổ dân phố K’Ming, nkuăl têh Di Linh, nkuăl Di Linh, n’gor Lâm Đồng an g^t:

 “Nkoch mpeh tâm nsông bah nu^h K’Ho kăl e, lah bu way [ư tâm nsông ta kêng măng. Knu\ng ta jay bu ur mư [ư tâm nsông ta dâng nar, jay bu ur [ư tâm nsông dâng nar lah yor nău [ư wơt klăi s^t. Hôm tâm nsông ta măng lah yor jay bu ur an ndơ\ drăp mpa an jay bu klô. Jay bu ur ndơ\ le\ rngôch ăp drăp mpan an rnăk wâl bu klô, bah kônh tyât ăp nu^h êng tâm rnoi mpôl jay bu klô. Rnôk jay bu ur ndơ\ to\ng ăp drăp mpan ri 2 đah rnăk wâl mbra săch nar [ư tâm nsông”.

T^ng nău way bah nu^h K’ho kăl e, jêh rnôk jay bu ur ndơ\ drăp mpa, jay bu klô ntơm [ư wơt [a\n. lor rnôk lăp jay, [a\n mbra [ư rao jâng. Nău [ư aơ geh nkô| [a\n an mât nău kloh ue\h, lah nu^h bu ur hôm e druh. Du nău [ư mô dơi mô geh tâm nsông bah nu^h K’ho kăl e lah [ư klu\p proch djăr. Aơ dơi uănh lah nău khlay ngăn tâm nsông gay kơp dơn kôp ur sai le\ na nê| jêng ur jêng sai.

Way, jêh jay sai [ư tâm nsông du nar ri jay bu ur [ư wơt klăi. Lah kơt tâm nsông mpeh jay sai ngêt sa têh ri mpeh jay bu ur, ăp nău way du\t dơh. Yor ăp ndơ khlay ngăn le\ djôt an jay bu klô t^ng nău way “nkol tâm nsông” hôm. Geh rnôk đêt năm bah kơi khân pơng [ư tâm nsông ta jay bu ur.

Ndrănh yăng lah ndơ ngêt khlay tâm nsông bah nu^h K’ho kăl e. ndơ sa tâm nsông bah nu^h K’ho kăl e mô geh âk jêr, lah ăp ndơ biăp trau geh ơm ta ntu\k. hôm tâm nsông, lah rnăk wâl geh ndơ ri n’gôn piăng ba ke, piăng m’êt, phe [ô kah jă năch sa ta nar tâm nsông, hôm rnăk wâl mô geh ri geh piăng ba me. Ndơ sa khlay ta nar tâm nsông bah nu^h K’ho kăl e lah biăp pai. Yor tâm nsông jă du\t âk nu^h hăn bah [on bâh lơ, [on bah dâng. Biăp pai play đu\r dơi gâm đah nting su\r n’hanh đah n’ha rnhao dơi juh đah phe trăm, mô lah dơi gâm đah piăch djăr, mô lah du ntil piăch mpa bri… Mô lah gâm trau pai đah nông, rpoăl, biăp nse, djiêl…

T^ng nău way bah nu^h K’ho kăl e, rnôk jay bu klô gu\ch su\r gay jă năch ri têm bôk gay jao an jay bu ur. Du gưl têm bah poăch su\r mbra dơi rnăk wâl jay bu klô [ư ndơ sa jă năch ngêt sa tâm nar tâm nsông. Lah rnăk wâl geh ndơ sa rpu jă năch ta nar tâm nsông, ri rnăk wâl mbra “tâm tơr” ăp rnăk hăn tâm nsông, đah nkô| nău tâm pă nău răm, n’hanh geh nău tâm rnglăp, dăch dêh tâm [on lan.

Wa K’Bét ta Tổ dân phố Bồ Liêng, nkuăl têh Đinh Văn, nkuăl Lâm Hà, n’gor Lâm Đồng an g^t: Rnôk [ư tâm nsông ta jay bu klô, rnăk wâl jay bu klô hôm an [ư du nău way tay lah ndơ\ kon bu klô khân pơng s^t jay ur. Nău [ư aơ dơi [ư nar bah kơi, jêh rnôk tâm nsông. Yơn lah, klăi mhe s^t jay ur jêh tâm nsông mbra an wer hăn pah kan, mô hăn bah dih tâm du pơh.

 “Ta tâm nsông bah nu^h K\Ho kăl e, klăi jêh dơi rnăk wâl ur nsông, s^t jay ur an gu\ tâm jay nklăp 7 nar mô dơi hăn pah kan mô lah hăn tâm bri. Nău way bah nu^h kăl e lah yor mhe gu\ ur jêng klach mô lap tât đah klăi, jêng an gu\ tâm jay gay dêr nău ar mô lap. Gu\ ta jay 7 nar klăi mơ dơi an hăn kan”.

Nar aơ, t^ng nău rêh mhe, nu^h K’ho mô hôm [ư tâm nsông ta măng tay. Nău [ư tâm nsông ta nar đah trong [ư tâm nsông têh du\t âk nu^h kơt ăp rnoi mpôl êng. Du\t âk lah kho ao [a\n-klăi t^ng nău rêh mhe; klăi nsoh comple, [a\n nsoh ao dai. Yơn lah, âk rnăk wâl K’ho hôm e mât nău way ơm kăl e, [a\n, klăi hôm e nsoh mbân ao way ơm. Du đêt rnăk nchrăp ndơ tâm nsông mô lah drăp mpa đah ăp ndơ kho ao tanh kơt nah mbân, bok lăk nsưng mô lah phôi ntâk,… Lơn lah, nu^h K’ho t^ng ur, jêng nău [ư hăn ôp sai, tâm wa\ng lor rnôk tâm nsông n’hanh klăi s^t jay urr gu\ rêh jêh rnôk ur sai hôm e dơi mât./.

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja