VOV4.M’nông: Tâm ban kơt ăp rnoi nu^h oh nô êng [a [a\ ta Tây Nguyên đo\ng, nău mpât mprơ Xơ Đăng du\t âk ntil mpeh nău mprơ. Ăp nău mprơ geh săk ntơr êng, dơi ăp nu^h blău mprơ tâm ntu\k gu\ rêh êng êng, mpơl ăp nău m^n, nău u\ch ro\ng, mô lah nkoch nău rêh nău kan ăp nar bah săk nơm, rnăk wâl, [on lan…bah meng ăp nău mprơ way do\ng âk kơt: rơngê, ting ting…nu^h Xơ Đăng geh du nău mprơ du\t ue\h êng lah nău mprơ “Nhuăi”. Nău mprơ dja dơn geh đêt ta nkual Xơ Đăng mpeh xã Diên Bình (Đăk Tô, Kon Tum) n’hanh Buôn Hring (Cư Mgar, Dak Lak) dơm.

   Nău nt^t êng bah nău mprơ “Nhuăi” lah ntil nău mprơ ro\ nău, nu^h mprơ way so\k bâr mprơ ngu\r. Tâm [ah nău ro\ way du\t srêt, geh rnôk tâm ban nkoch bri mô lah dôl tâm ngơi đah băl mpôl, ăp nu^h wa\r he. Nău du\t ue\h êng bah nău mprơ “Nhuăi” lah rnôk nu^h mprơ ntơm bôk mprơ ri mô dơi mprơ bôk lor, ma mprơ 6 tơ\ ntơm klêu đah đah bôk tơm lor, lôch nê mơ ju\r du n’hâm, mpeh ntơm tâl 5 (klêu đah tơm bâr) lor, lôch nê mơ nu^h mprơ du\t âk.

            Wa A Blôih, 64 năm deh, nghệ nhân ưu tú mpeh nău blău uh goh ch^ng gong mbuăt rlet n’hanh mpât mprơ Xơ Đăng ta buôn Hring, xã Ea H’Đing, nkuâl Cư M’gar, n’gor Dak Lak an g^t: {on lan nu^h Xơ Đăng rnôk ăp tơ\ [ư ngêt sa têh, kơt: {ư mbor dak, ns^t ba n’hao rhe, lăp jay rot jay jong, ôp brah mih…ri tâm [on mô dơi lah mô geh nău nteh ch^ng gong n’hanh nău mpât mprơ bah kônh wa ta aơ. Nău nteh ch^ng gong n’hanh nău mpât mprơn bah ăp bu ur druh, bu klô ndăm…rgop [ư lễ hội ch^ng gong lơn ma khuh n’gôr rhơn m[ak. Nkoch mpeh tơm luh bah nău mprơ “Nhuăi”, nghệ nhân ưu tú A Blôih an g^t:

            “{on lan mpôl hên ta aơ hôm mât ndray ăp nău mât mprơ t^ng nău mprơ “Nhuăi” đo\ng, yor ta aơ rgum du\t âk lah [on lan bah nkuâl Đăk Tô lăp gu\ rêh. Nău ch^ng gong bơi tâm ban kơt rnoi nu^h Bahnar n’hanh Rơngao (Kon Tum), yơn mprơ hôm t^ng nău mprơ “Nhuăi” geh nău nt^t êng. Yơn nkual Kon Cheo (Đăk Tô) ri mô geh nău mprơ “Nhuăi” jêng nău ch^ng bah khân păng êng. Đah kônh wa [on Kon Hring khân păng tu\r ch^ng đah du nău êng, n’hanh nău mprơ “Nhuăi” ntơm bah nê tât a[aơ”.

            Nău mprơ nkre đah nău rêh nuih n’hâm bah [on lan ăp rnoi mpôl đê| ta nkual Tây Nguyên. Nău mprơ dơi ntơm rnôk lơh mir jan ba, tâm ăp lễ hội, nđăp nsao, rnôk n’hir kon b^ch mô lah bu ur bu klô tâm tuă nsum…wa Y Biu- nu^h blău mprơ Xơ Đăng, an g^t: ăp tơ\ tâm [on geh [ư lễ hội lah bu druh bu klô ndăm tâm [on lan rgum du\t âk mpưm rhơn m[ak ndrel tu\r ch^ng goh gong, mpât mprơ, khân păng du\t uănh khlay văn hoá way bah u che he. A[aơ, he geh ndơ dơh hôm, lơn ma dơi mât ndray n’hanh mpư n’hao ue\h săk geh văn hoá nê. Wa Y Biu, nu^h blău mprơ ta buôn Hring, xã Ea H’Đing, nkuâl Cư N’gar, n’gor Dak Lak nkoch:

            “Ta [on rnôk geh tâm nđăp, di năm deh oh be way râng mpât mprơ t^ng ăp nău mprơ “Nhuăi” đo\ng, Ting ting, chiếo…a[aơ mpôl hên hôm nkah du\t âk nău mprơ bah rnoi nu^h he…ăp nar [ư lễ hội tâm [on mpôl hên way rgum gay mprơ, dăn an kônh wa tâm [on ue\h lăng hôr ma nău mprơ, lôch nê mprơ tâm ơh nsum, rhơn m[ak ngăn…”

            Điệu thức bah nău mprơ “Nhuăi” rgum ta 3 nốt tơm: La- Sol-Đô. Ăp nu^h mprơ ngu\r mô lah klêu uănh tâm ăp nău hôr, du gâl jong mô lah glêh, ngăch mô lah mbrơi, rsănh ndănh mô lah rngot mbrơi, ngăch m[ak…lah u\ch hôr jru mpeh du ntil nău nê nơh, nău rhơn m[ak ri mprơ klêh; lah mprơ nuih n’hâm rngot ri ăp nu^h tơm mprơ mbrơi n’hanh mprơ ngu\r, jo\ jo\ mơ mprơ klêu, njêng du rêng nău mprơ mha êng.

            Nkô| hôr tâm nău mprơ “Nhuăi” du\t âk ntil, nê lah ăp nău nkoch mpeh tâm ro\ng do\ng tri bu ur bu klô, n’h^r kon, rgo\ jă kônh wa pah kan jan sa, mpư rnê neh dak…Nău mprơ Nhuăi” êng đah nău mprơ Chiếo, ting ting ta ntu\k lah tâm râp du\t tâm lăp đah nău nteh ch^ng gong mô lah đơn ting ting. Ăp ndơ goh dja lơn ma [ư an nău mprơ gloh ngai, wa\ch rgum gân djăng nu^h djăt. Wa A Nol, năm aơ rlău 80 năm deh, nu^h blău mprơ ta buôn Hring, xã Ea H’Đing, nkuâl Cư M’gar, n’gor Dak Lak an g^t”

            “Nkô| bah nău mprơ “Nhuăi” ri du\t âk mpưm nău hôr, nt^t kơt dôl tâm ndrôi ri do\ng nău mprơ hôr nău tâm ro\ng ndrôi, hăn tôch biăp ri nău mprơ mpơl rnôk hăn bri joi biăp tâm bri đo\ng…Đah du đêt nău mpât mprơ ri geh du đêt nău mprơ mô geh ndơ kơt uh goh t^ng nău mprơ đo\ng mhe a[aơ đ\o\ng yor nău mprơ păng du\t êng, ntil nău mprơ dja mprơ dơm djăt ue\h lơn”.

            Hăn tât ăp [on lan Xơ Đăng tâm khay năm mhe mô lah nar ngêt sa têh, ntơm bah ngai he mbra tăng nău nteh ch^ng gong n’gloh n’gôr ngăn hôm, rvơch rvơch nkre tăng đah nău mprơ “Nhuăi” ngu\r klêu bah ăp nu^h blău mprơ…Bah meng ndrănh yăng, ăp bu ur druh bu klô ndăm Xơ Đăng tâm têk ti nsum njroh mprơ, mprơ ăp nău mprơ way ơm tâm hôr tâm ro\ng do\ng tri, [on lan, nău u\ch ro\ng mpeh nău rêh hơm răm, đăp mpăn.

 Nu^h nchih rblang: Điểu Thân