VOV4.M’nông: Ndrel đah nu^h Ba Na, Ê đê, nu^h Bu nong lah ngoăy tâm ăp rnoi nu^h gu\ rêh du\t jo\ ta me neh Tây Nguyên n’hanh lah rnoi nu^h hôm mât ndray âk nău way ơm văn hoá ue\h êng. Bu nong lah du rnoi mpôl đê|, gu\ rêh ta âk n’gor kơt: Dak Lak, Dak Nông, Bình Phước, Quảng Nam, Lâm Ðồng.

Tâm rnoi nu^h Bu nong tâm pă jêng âk rnoi t^ng rmôt ntu\k gu\ rêh ta ăp n’gor. Yơn lah nu^h Bu nong rêh rgum du\t âk hôm lah ta ăp nkuâl mpeh n’gor Dak lak n’hanh Dak Nông đo\ng. wa Lương Thanh Sơn, Giám đốc ơm Bảo tàng dân tộc n’gor Dak Lak, an g^t:

“Nu^h Bu nong ta Dak Lak gu\ âk ta Buôn Đôn, nkuâl Lắc, Krông Bông n’hanh tâm 3 nkuâl nê Buôn Đôn geh nu^h Bu nong Bu Đâng, ta nkuâl Krông Bông geh nu^h Bu nong Kuênh, nkuâl Lăk geh nu^h Bu nong Prâng, Bu nong Gar, hôm ăp rmôt Bu nong êng [a [a\ kơt Bu nong Preh gu\ ta nkuâl Dak Mil mô lah Bu nong Nong, Bu nong Prâng gu\ du đêt nkuâl xã bah n’gor Dak Nông.

Tâm nău rêh jêng, nu^h Bu nong gu\ rgum t^ng [on- buôn. Ăp [on geh âk rnăk geh tâm boh dăch dêh băl mpôl, ndu\l deh keh na, tâm nê têl t^ng nău way t^ng ur hôm mpơl jru tâm ăp tâm boh {on lan. Ăp [on bah nu^h Bu nong geh bar pe jât rnăk jay n’hanh uănh t^ng nkual, rmôt rnoi nu^h ma nu^h Bu nong [ư jay nkơng prêh mô lah dêh ta neh. Jay dêh ta neh rvoal geh ntưm ma ja rk^t neh n’hanh gu\ rvel ta neh, geh du\t âk ta rmôt nu^h Bu nong Gar, Bu nong Preh, Bu nong Prâng…Hôm jay nkơng way lah nkơng dêh, du\t âk ta rmôt Bu nong Kuênh, Bu nong Chil, Bu nong Biăt…Êng rmôt Bu nong Rlâm ta nkual Lắc hôm [ư jay nkơng prêh tâm ban kơt jay Rđe. Yơn bol ma jay nkơng prêh mô lah jay rk^t dêh ta neh chor hôm ntưm ma ja, jro\ng rpaih jay hôm [ư le\ ma 2 ntil ngâr nkar n’hanh si gle đo\ng. Nu^h Bu nong way [ư jay, gu\ rêh ta ntu\k neh lâng, tâm breh đah ăp bri rđu\ng n’hanh gu\ rêh dăch kêng dak me, dak n’glău, djut trâp.

Nu^h Bu nong gu\ rêh dăch đah bri, jêng ntơm bah năl e ho\ jêng dêh bên đah bri. Nu^h Bu nong way lah: “Bri lah chor jay nkrum răm, mât njrăng an Nu^h Bu nong, bri lah ntu\k gu\ bah ăp brah yang ma Nu^h Bu nong way  kuăl jă kơl rnôk ăp tơ\ geh nău tât jêr jo\t tâm nău rêh”. Lơn lah ntơm bah kăl e nơh, Nu^h Bu nong mbra hăn nchron pănh n’hanh rđăp rveh bri, [on lan guăch rđăp rveh bri jêng rveh [on gay [ư ndơ rdeng, rho\ do\ng an nău kan mir ba. Lơn âk Nu^h Bu nong tăm ba mir ma trong mu^h bri [ư mir, tuch rmul. Yơn geh rnoi Nu^h Bu nong gu\ rêh meng dak me, dak n’glău, trâp sre rêh lơn âk ma trong tăm ba lo\ đo\ng. Wa Ama Phong, Nu^h Bu nong Rlâm ta nkuâl Lăk, n’gor Dak Lak, an g^t:

“{on lan Nu^h Bu nong ta aơ gu\ rêh ma nău kan tăm ba lo\.Nu^h Bu nong Preh…geh văn hoá tăm ba lo\. Nu^h Bu nong Rlâm kăl e mô [ư mir, ma gu\ rêh meng dak dak dak n’glău [ư ba lo\ lôch nê nhu\p joi ka, nchron pănh puăch dơm. Hôm mpeh nău way bah Nu^h Bu nong ta aơ bơi tâm ban kơt nu^h Rđe, tât rnôk ngơi, geh nău ngơi êng đah nu^h Rđe dơm”.

T^ng nău way bah [on lan Nu^h Bu nong Gar, djăt ma lôch du năm kăch rek [on lan [ư ăp nău way, ngêt sa wơt bôk n’hao săk, gay lah ue\h ăp brah yang tâm trôk neh, lah ue\h u che yău ye ho\ jăt kơl an ăp nu^h geh ba bêng dro\ng, su\r djăr ndrôk rpu bêng ndrung bêng n’gar. Nău way [ư sreh rpu lah nău way ơm dơi uănh du\t khlay. Rpu dơi sreh tâm ngêt sa têh ntroh n’gôr gay nchrăp an du năm mhe bêng ăp nău mpo\ng geh.

Tâm ăp nău way [ư ôp brah lah yang bah Nu^h Bu nong ri tâm nđăp way ơm dơi uănh khlay đo\ng. Ta Nu^h Bu nong Gar, nău way bu ur hăn wa\ng sai (t^ng nău way gu\ t^ng ur) a[aơ mô hôm đo\ng ôh, rgâl tâm nê lah nău way bu klô hăn wa\ng ur. Nu^h Bu nong lah nsum geh tơm văn hoá njroh mprơ du\t âk mpưm n’hanh săk ntơr êng. Nđơn yău, nău mpr^ng, nău mprơ n’hanh lơn lah nău way ot ndrong bah Nu^h Bu nong geh âk rnoh khlay văn hoá jru tâng. Ndơ uh goh bah Nu^h Bu nong đah ăp bor ch^ng gong, mbuăt n’hôm, nu\ng, rlet, mpeo, lơn lah gung lu\ ndjôt săk tơm bah yôk bri Tây Nguyên hôm dơi mât ndray tât a[aơ đo\ng. Đah ăp rnoh khlay văn hoá mha êng, Nu^h Bu nong ho\ n’hanh dôl rgop nsum ti ndrel 54 rnoi nu^h oh nô rdâk njêng n’hanh mât njrăng neh dak Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa.

Nu^h rblang: Điểu Thân