Ueh kah ndơ sa bâh nu^h Jarai

        Rnôk nkah tât nkual neh Tây Nguyên, r^ ndơ ngêt sông lah nău njêng nău ueh êng ta nkual neh aơ. Ta Gia Lai, rnoi Jarai geh âk ndơ sa kah êng, njêng nău ueh êng an ăp ăp tơ\ tât ta nkual neh aơ.

        Ndơ sa bâh nu^h Jarai kăl e du\t dơh dơm, tâm rơh ngêt sa ăp nar kanu\ng geh biăp, boh mbrăch, jo\ jo\ mơ geh poăch n’hanh ndơ te\ gâm biăp trăi kanu\ng geh boh, mbrăch, n’ha klôih, mblăng..Bâh geh nău blău, nu^h Jarai le\ njêng an nơm ndơ sa ueh kah êng. Wa Rcom Mơ Ai, ta Bon Djơng, nkuăl têh Ayunpa, n’gor Gia Lai lah nu^h g^t vât mpeh ndơ sa way ơm bâh rnoi nơm. Wa lah nu^h way pă an ndơ gâm sa ăp ndơ sa way ơm an ăp ngih răk ngêt sông ta ntu\k.

        “Ndơ sa ăp nar bâh nu^h Jarai kăl e du\t dơn dơm, ăp ndơ sa ăp nar kanu\ng geh n’ha bum, biăp, ndơ te\ gâm biăp kanu\ng geh boh mbrăch, jo jo\ mơ geh să poăch. Boh, bot ngot,  mblăng lah ăp ntil ndơ mô dơi mô geh tâm ndơ sa. Nu^h Jarai du\t u\ch sa ăp ndơ hăng, tăng, srat.

Nu^h Jarai geh âk ndơ sa ueh êng, ne\ lah n’ha bum, blân tăng, biăp pai, ve\ ndrôk, piăng prung…Tâm ne\ n’ha bum lah ndơ sa ma nu^h Jarai ăp ntu\k u\ch sa da dê. N’ha bum way geh gâm đah kro kro mô lah poăch su\r, geh te\ tay blân tăng, geh nđâp mblăng n’hanh n’ha klôih jêng lah du\t [ô kah ngăn. T^ng nău u\ch sa bâh ăp nu^h n’hanh nău u\ch gâm bâh ăp nu^h ăp ntu\k ma n’ha bum mbra dơi geh [ư jêng du\t âk ndơ sa kơtlah n’ha bum vâr, n’ha bum gâm biăp dak, n’ha bum pai, n’ha bum hôl juh đah boh mbrăch..T^ng wa Mơ Ai, yor nău u\ch sa ăp ndơ hăng, tăng n’hanh tiăt boh le\ geh nău [ô kah êng tâm ăp ndơ sa bâh nu^h Jarai, tâm ne\ ngăn lah ve\ ndrôk.

        “Nkoch tât nău u\ch sa tăng r^ he an geh nkoch tât ve\ ndrôk. Ve\ ndrôk geh nđâp proch, jâng, ntô. Geh ntô r^ an hu\r lơi ta u\nh mơ nkret. Tâm ve\ ndrôk an geh mbrăch, mblăng, kah lơn tay r^ gâm đah kao, play  pu\ng lu\n. a[aơ r^ bu gâm đah blân tăng, kao play mhu\ng đo\ng.

        Rlău ma ăp ndơ sa biăp n’ha r^ nu^h Jarai hôm nha geh poăch, kơt lah poăch su\t, ndrôk, đe..Ntoh lư ngăn lah poăch hu\r nă u\nh, poăch ih kro du nar. Poăch hu\r nă u\nh lah du\t kah, geh nău [ô kah êng, sa du\t lăp, poăch hu\r nă u\nh sa kah lơn rnôk geh gu\ch ta u\nh rnga lôch ne\ l^p đah boh mbrăch ngonh tr^ch. Nău srat hăng bâh boh mbrăch ngonh tr^ch ndrel đah nău [ô kah bâh poăch mbra [ư an âk nu^h u\ch sa.

Rlău ma ăp ndơ sa mhe nkoch ne\, ta nkual neh Gia Lai geh ndơ sa ntoh lư đah m’êt prung. Aơ lah ndơ sa way ơm bâh nu^h Jarai ta Pleiku. M’êt prung Jarai ntơ lah Brông Koch. Bu way do\ng ngâr, nkar an phe m’êt ta ne\ lôch ne\ gu\ch, bâh nău aơ ma piăng m’êt prung dơi an jo\. Bu ranh [on Siu Che, rêh ta [on Ốp, nkuăl [on têh Pleiku an g^t. M’êt prung way geh sa đah boh n’hanh a[aơ bu geh sa đah ka n’hanh poăch djăr gu\ch du\t kah ngăn.

“Piăng m’êt prung du\t kah ngăn, sa hơm ngăn, ăp tơ\ oh nô tât bâh ngai tât pâl, mô lah tâm [on geh nău tâm mâp tâm nđu\r r^ bu gu\ tay bar pe nar. Bu njôt nkre piăng m’êt prung an ăp nu^h tât pâl, an ăp nu^h gu\ tay tât măng mô geh ji ngot. Bâh geh piăng m’êt prung ma [on lan geh sa hơm, geh soan gu\ pâl nsum đah [on lan”.

      Hôm nô Ksor Ping ta Plei ôp, nkuăl [on têh Pleiku nkoch.

        “Piăng m’êt prung bu way [ư ta ăp rơh du\t khlăy tâm [on lan kơt lah nar Noel, vơt năm mhe. Ăp [on lan, ăp rnăk vâl geh [ư piăng m’êt prung da dê gay ma vơt năch bâh ngai tât pâl, ndrel nsum ueh răm đah rnăk vâl, [on lan, ne\ lah nău way bâh kăl e hôm.

     Rnôk nkoch tât ndơ sa bâh nu^h Tây Nguyên mbra lah mô to\ng lah mô geh ndrănh yăng. Ndrănh yăng geh n’gon đah phe ngăn, bum mô lah mbo. Ndrui [ư ndrănh bâh nu^h Jarai geh [ư bâh rnih tơm si. Lôch geh juh hăch ndrui, rli ta dông, lôch ne\ ndum mpol nđâp piăng, bum, mbo. Rnôk le\ mpli nsum tâl ta yăng, lôch ne\ nku\m j^r đah n’ha prit. Wa Siu H’Blêt ta thôn Pleitel, xã Ia Sol, nkuăl Phú Thiện, Gia Lai an g^t, mô dơn lah du ntil ndơ ngêt, ndrănh yăng hôm nha an nău rêh ueh, ro\ng năch.

        “Mpôl hên n’gon ndrănh yăng lah gay do\ng tâm nău kuăl brah an săk dăng lăng ngăch, lăp ngih mhe. Rnôk geh oh yuh, băl mpôl tât ngêt sông, r^ mpôl hên pư ndrănh yăng gay ma vơt năch. Tâm jay an geh ndrănh yăng da dê gay ma rnôk geh nău do\ng ne\ lah nău way bâh kăl e hôm.

            Tâm nău rêh mhe a[aơ, ndơ sông sa du\t âk, yơn ăp ndơ sa way ơm bâh ăp mpôl rnoi geh nău ueh kah êng. Ăp ndơ sa way ơm bâh nu^h Jarai ta Gia Lai le\ geh mpơl nău ueh êng tâm nău sông sa bâh ăp mpôl rnoi ta Tây Nguyên.

            (Siu H’Mai nchih- Thị Đoắt răk rblang)