Gà Tiên Yên là giống gà bản địa với đôi mắt sáng, mào to đỏ rực, đặc biệt là có chòm râu dưới mỏ. Sau khi luộc da vàng ươm như thoa nghệ, có độ dày và bóng rất bắt mắt. Loài gà này, tính thuần hóa không cao, mỗi năm chỉ đẻ một vài lứa nhưng tỉ lệ trứng có phôi không cao nên giống gà này rất hiếm và chỉ được nuôi nhỏ lẻ trong các bản làng.

Gà Tiên Yên là giống gà bản địa với đôi mắt sáng, mào to đỏ rực, đặc biệt là có chòm râu dưới mỏ - Ảnh: VOV

Người có công lớn trong việc áp dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo cho gà Tiên Yên là ông Lý Văn Diểng, người Sán Dìu, Chủ tịch hội Nông dân huyện Tiên Yên.

Ý tưởng đến với ông cũng mộc mạc như bản chất người Sán Dìu trong con người ông: tất cả những con vật khác, như con ngan, con bò, con trâu, lợn, đều có thể áp dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo, vậy tại sao con gà lại không áp dụng được phương pháp này? Câu hỏi này khiến ông tò mò. Qua quá trình tìm hiểu, ông phát hiện ra rằng, vì những yếu tố khác biệt ở bộ phận sinh sản của giống gà này mà nhiều nhà khoa học chưa áp dụng được. Từ suy nghĩ này ông quyết tâm triển khai.

Sau 3 năm năm nghiên cứu (2010-2013) với không biết bao nhiêu lần thất bại, ông Lý Văn Diểng đã thành công vì luôn khao khát bảo tồn nguồn gen quý cho dân bản.

Công nghệ mới thu tinh nhân tạo cho giống gà Tiên Yên bắt  đầu được thực hiện ở Việt Nam từ năm 2013... Áp dụng công nghệ này tạo tính đồng đều cho gà giống rất cao và đặc biệt là tạo ra di truyền lớn nhất nhờ thụ tinh nhân tạo.

Gà Tiên Yên là 1 trong những sản phẩm OCOP chủ lực của tỉnh Quảng Ninh được dày công xây dựng thương hiệu thông qua dán tem điện tử và đeo nhẫn truy xuất nguồn gốc.

Gà Tiên Yên luôn được giá từ 120-200.000đ/kg và thường “cháy hàng” nhất là vào các dịp lễ, tết. Vào ngày thường, hơn 1.000 con gà được bán ra qua hệ thống chợ, các điểm dừng chân và các quán ăn dọc QL18A địa bàn huyện Tiên Yên.

Bên cạnh đó, địa phương tích cực quảng bá, giới thiệu gà Tiên Yên vào bán tại các công ty, nhà hàng, siêu thị, như: TKV, Big C Hạ Long và các địa bàn lân cận như Hà Nội, Hải Phòng. 

Anh Tô Văn Hà, một hộ nuôi gà tại xã Tiên Lãng cho biết: Đối với giống gà Tiên Yên được thụ tinh nhân giống rất khỏe mạnh. Từ khi nở đến 21 ngày tuổi sẽ được chăm sóc theo phương pháp nuôi gà đồi, sau đó được tiêm các vắc xin phòng chống dịch, chăn toàn bộ là ngô. Gà thả đồi ở không gian rất rộng để chạy nhảy. Một con gà mái đạt chất lượng ngon phải từ 6 tháng còn gà thiến là 8 tháng. Gà Tiên Yên đã giúp nhiều hộ nghèo thoát nghèo và thoát nghèo bền vững.

Gà Tiên Yên được thả đồi ở không gian rất rộng để chạy nhảy và tối ngủ trên cây - Ảnh: VOV

Dù đã có thương hiệu, tuy nhiên, để gà Tiên Yên phát triển như kỳ vọng và giữ vững được chất lượng như hiện nay, huyện Tiên Yên cần ứng dụng khoa học công nghệ để lựa chọn 1 bộ giống chuẩn đồng bộ về kiểu dáng, chất lượng màu da, độ ngọt, dai mềm của thịt...

Quan trọng là cần lựa chọn những trang trại gà giống uy tín thực hiện đúng quy trình nuôi, xử lý vắc xin phòng bệnh, thuần dưỡng tạo tính ổn định, tránh mùa vụ như hiện nay.

Ông Lâm Văn Phong, Phó Trưởng phòng Phòng Quản lý khoa học, Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Ninh cho biết: Sở sẽ phối hợp với những nhà khoa học để lựa chọn mã gen, tuyển chọn được bộ gen gốc và duy trì được hệ số duy trì tối ưu nhất để bảo tồn và gìn giữ chất lượng tốt nhất cho thương hiệu gà Tiên Yên.

Huyện Tiên Yên đã hỗ trợ các trại gà sản xuất gà giống theo quy trình thụ tinh nhân tạo để duy trì nguồn gen quý - Ảnh: VOV

Từ truyền thuyết trên dãy Pạc Sủi, Tiên Yên đã xây dựng thành công hình tượng Vua gà với tên gọi gợi thương, gợi nhớ – "Tiên Yên nơi bình minh thức giấc".

Gà Tiên Yên được dán tem điện tử và đeo nhẫn truy xuất nguồn gốc, trở thành sản phẩm nông nghiệp chủ lực của Quảng Ninh - Ảnh: VOV

Việc áp dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo cho gà Tiên Yên không chỉ là bước đột phá cho ngành nông nghiệp mà còn là câu chuyện đầy cảm hứng, giúp người nông dân nhất là cộng đồng người Tày, Dao, Sán Chỉ làm giàu trên mảnh đất khó, đưa gà Tiên Yên trở thành niềm tự hào của vùng đất vốn rất giàu bản sắc văn hóa vùng Đông Bắc, Quảng Ninh./.

Vũ Miền/VOV Đông Bắc