(PGS.TS Vũ Minh Khương)

PV: Thưa ông, Đại hội Đảng lần thứ XIII vừa kết thúc, xác định mục tiêu xây dựng nước Việt Nam ta “Phồn vinh - Hạnh phúc”. Ông cho rằng đâu là động lực để Đảng ta xác định những mục tiêu này?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Mục tiêu này Đảng ta đề ra là thực hiện khát vọng ngàn đời của ông cha ta. Đã đến lúc chúng ta hội tụ đủ sức mạnh để có thể thực hiện trong vòng 2-3 thập kỷ tới. Tôi cho đây là mục tiêu rất sáng suốt Đảng ta đã lựa chọn.

Với một sự nghiệp vĩ đại thì bao giờ cũng có ba động lực chủ đạo. Thứ nhất là xúc cảm dân tộc. Thứ hai là tinh thần khai sáng. Và thứ ba là năng lực kiến tạo. Về xúc cảm dân tộc, Việt Nam có một sức mạnh vô song được chứng minh rất rõ trong suốt lịch sử chiều dài của dân tộc.

Chúng ta đánh bại Nguyên Mông hay là các cường quốc lớn để giành lại độc lập tự do, và luôn luôn giữ vững độc lập trong hàng nghìn năm lịch sử. Về tinh thần khai sáng, công cuộc đổi mới đã đưa Việt Nam đứng vào hàng đầu trong dòng chảy của thời đại.

(Công cuộc đổi mới đã đưa Việt Nam đứng vào hàng đầu trong dòng chảy của thời đại)

Các nước trong khu vực luôn kính nể Việt Nam vì chúng ta tiến khá nhanh. Vốn dĩ chúng ta trong đẳng cấp với Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên hay Cu Ba, nhưng hiện giờ Việt Nam lớn hàng đầu: nắm bắt cơ hội của thời đại, từ hội nhập thế giới đến cách mạng 4.0 và đang có những nỗ lực rất đặc biệt để tiến hành công cuộc đổi mới 2, sẽ kỳ vĩ trong thời gian tới.

Về năng lực kiến tạo thì Việt Nam từ Đại hội Đảng XII đến nay, đã có những bước tiến quan trọng, mặc dù còn chưa đáp ứng được yêu cầu để đưa đất nước phát triển thần kỳ. Đại hội lần thứ XIII có thể mở ra những lộ trình mới để Việt Nam có thể có bước tiến vượt bậc.

PV: Để thực hiện được mục tiêu đã được Đảng đề ra là xây dựng một nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc, theo ông, đâu là vấn đề cốt lõi?

PGS.TS Vũ Minh Khương:  Với Việt Nam, cốt lõi vẫn là ý chí dân tộc - đây là sức mạnh vô song khó ai sánh được với dân tộc Việt Nam. Đây không chỉ là khát vọng phát triển - đây là vấn đề sống còn của đất nước.

Tôi trải nghiệm qua rất nhiều năm tháng - luôn luôn nghĩ đến những lời hiệu triệu của Bác Hồ trong Tuyên ngôn độc lập cũng như toàn quốc kháng chiến, thấy rằng nó là sức mạnh vô song, mình dù ở đâu, dù làm gì cũng luôn luôn canh cánh tấm lòng với đất nước.

Đại hội Đảng lần thứ XIII thổi bùng lên ý chí dân tộc - nó mạnh mẽ và quyết liệt với tinh thần tất cả đứng lên để giúp đất nước trở thành một quốc gia hiện đại trong vòng 1/4 thế kỷ tới. Tôi nghĩ là sẽ có những bước tiến rất kỳ vĩ.

PV: Ông từng kỳ vọng về một Việt Nam đổi mới tư duy, thức dậy tầm nhìn. Nay ông đã vừa khẳng định nhiệm kỳ XII đã có những sự hiệu triệu, thổi bùng lên ý chí dân tộc. Vậy cụ thể hơn, với nhiệm kỳ XIII, ông hy vọng sẽ có chuyển biến mạnh mẽ - sẽ tạo đột phá như thế nào?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Đúng là sau khi đổi mới một, chúng ta đã thức dậy về tư duy. Thế còn với đổi mới 2 bắt đầu từ 2016 đến 2045 thì tôi coi là sự trỗi dậy về tầm nhìn. Trỗi dậy về tầm nhìn này giống như  thời kỳ cải cách Minh Trị của Nhật Bản, đó là sự khai sáng rộng khắp - mọi người đều có ý thức đưa dân tộc tiến lên.

(Một Việt Nam đang trỗi dậy)

Mọi người đều tập trung kiến tạo những phương cách để đuổi kịp các nước phương Tây. Việt Nam hiện giờ đã bước vào cái thời kỳ cất cánh.

Để tạo ra những bước đột phá, theo tôi, cần xây dựng bộ máy công quyền ưu tú xứng đáng với tầm vóc của dân tộc là rất quan trọng. Nó không chỉ  thể hiện sự tận tâm của cán bộ, công nhân viên trong hệ thống Chính phủ mà còn là tính chuyên nghiệp và tính ưu tú của bộ máy và khả năng phát huy sức mạnh tổng lực.

PV: Ông vừa nhấn mạnh: Việt Nam đã bước vào thời kỳ cất cánh rồi, cần phải xây dựng một bộ máy công quyền ưu tú nữa. Điều này khó khăn như thế nào hay chúng ta đang ở trong giai đoạn cất cánh rồi có nghĩa chỉ toàn là những điều thuận lợi?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Đấy là câu hỏi rất hay! Theo tôi nghĩ thì Việt Nam ta bước vào giai đoạn cất cánh và cơ hội rất là lớn. Thế nhưng nhiều khi chúng ta bỏ qua những thách thức cốt tử và chưa chú trọng vào những vấn đề nền tảng, cho nên bước đi nó chưa được nhanh như chúng ta kỳ vọng.

Tôi chia sẻ hai cái kinh nghiệm mà tôi quan sát được. Một là kinh nghiệm của Singapore vào những năm 80 - giống như ta năm 2020. Ông Lý Quang Diệu nhận thấy sự chồng chéo và thiếu tính tổng lực của bộ máy Chính phủ - khi cơ hội mở ra rất là nhiều, nó làm hạn chế khả năng đi lên mạnh mẽ - khi đất nước đã có những cái thành công nhất định.

Để làm việc này thì ông Lý Quang Diệu yêu cầu đội ngũ chuyên gia nghiên cứu thấu đáo cấu trúc và phân bổ trách nhiệm cho Chính phủ Singapore hiện tại và đối chiếu với mô hình các quốc gia thành công trên thế giới, để đề xuất một thiết kế mới và khuyến nghị chi tiết các cải tổ căn bản, để xây dựng bộ máy công quyền ưu tú cho Singapore.

 Với sự đóng góp thấu đáo của các bộ, ngành, của Chính phủ lúc đó, mọi người đồng thuận rất cao, và tiến hành cải cách bộ máy công quyền, cho nên việc Chính phủ Singapore từ năm 1982 - không chỉ hiệu quả và sức mạnh, của bộ máy quản lý mà cả sự tận tâm và tính chuyên nghiệp của đội ngũ cán bộ nhà nước, trở thành gương sáng cho cả thế giới học tập.

Kinh nghiệm thứ hai, qua gặp gỡ, nói chuyện với ông Park Hang Seo tôi thấy rất hay trong huấn luyện đội tuyển bóng đá Việt Nam. Trước đây đội hay bị sa lầy vào cá độ hay những toan tính cá nhân.

Ông Park Hang Seo nhận thấy sức mạnh tiềm ẩn của các cầu thủ là ý chí dân tộc và khả năng cộng hưởng. Người Việt Nam mạnh lên khi có sự cộng hưởng, thế là ông chú trọng tuyển chọn những cầu thủ có những phẩm chất này. Ông chọn không phải cầu thủ đá hay nhất mà là cầu thủ giúp cho đồng đội mình phấn khích hơn, đá hay hơn, có tính cộng hưởng cao hơn.

Đây là những tiêu chí lựa chọn người tài. Người tài là đem lại giá trị cho đồng đội chứ không phải người tài là vì có thành tích quá khứ hay cá nhân. Đây là những điều Việt Nam cần lưu ý học hỏi trong xây dựng bộ máy công quyền ưu tú, thời gian tới.

PV:  Đảng ta đề ra mục tiêu: đến năm 2045 (dấu mốc kỷ niệm 100 năm Việt Nam độc lập), Việt Nam sẽ là một nước phát triển, thu nhập cao. Để đạt được mục tiêu này, cần hoạch định hành trình 25 năm tới như thế nào?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Đấy lại là một bài toán thiết kế rất lớn mà tôi mong muốn sau Đại hội Đảng lần thứ 13 với một đội ngũ lãnh đạo mới, họ rất khát khao đưa đất nước tiến lên những bước vượt bậc trong thời gian tới thi việc xây dựng bộ máy công quyền cần cần chú ý không chỉ dựa vào nguồn nhân lực giỏi mà ở cả ba khâu.

Khâu thứ nhất là cải cách thể chế, làm sao để phân định các bộ, ngành, địa phương một cách rõ ràng, minh bạch và để cho người dân giám sát toàn diện. Thứ hai, về mặt tổ chức làm sao để cho người tài nhất đứng đầu và chịu trách nhiệm. Không làm được thì cũng tự nguyện xin nghỉ, giống như là rút ra khỏi đội bóng thôi chứ không phải là phải đến lúc tham nhũng rồi mới lôi ra. Đây phải là những người anh không đá hay nhất, anh tạm rút để tổ chức của mình đá tốt nhất.

Và thứ ba mới là phát triển nguồn nhân lực. Ba khâu này phải đồng bộ. Không phải với một thể chế- một tổ chức còn ọp ẹp mà rải thảm đỏ để thu hút một vài người giỏi về - chưa giải quyết vấn đề gì.

Đấy là những bài toán có tính nguyên lý mà chúng ta phải học hỏi kinh nghiệm của thế giới cũng như nắm bắt khoa học kỹ thuật để giải quyết bài toán này.Thứ hai là phải rất chú trọng xây dựng một chiến lược phát triển.

Tôi thực sự cảm kích khi thấy dấy lên tinh thần tầm nhìn 2045 đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, các địa phương và các doanh nghiệp đều có thảo luận và đều mong muốn mình nắm lấy những sứ mệnh tiên phong trong nỗ lực kỳ vĩ này.

(Năm 2045 Việt Nam trở thành quốc gia phát triển)

PV: Trước đây chúng ta coi cách mạng khoa học kỹ thuật là then chốt nhưng lại đã chậm trễ trong quá trình triển khai, thực hiện rồi. Giờ đây, “Chúng ta đang ở giai đoạn đầu của cuộc cách mạng lần thứ 4 - dứt khoát không được chậm trễ, không được bỏ lỡ cơ hội này”. Quyết tâm là vậy, nhưng theo ông, đâu là những vấn đề cốt lõi để ta thực hiện công cuộc đổi mới này hiệu quả?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Tôi thấy đây là vấn đề cốt lõi thể hiện xem chúng ta có thể nắm bắt được cơ hội của thời đại đến đâu để đưa đất nước tiến lên. Rất may mắn ngay trong năm 2020 Chính phủ đã đưa ra nghị quyết rất quyết liệt về vấn đề này.

Thế nhưng, rõ ràng, trong thiết kế cụ thể để nắm bắt khoa học công nghệ, đặc biệt cách mạng công nghệ 4.0 và các xu thế thời đại để đưa đất nước tiến lên, theo tôi phải đặt ba câu hỏi lớn trước khi chi tiền làm một việc gì đó.

Trước hết, phải thấy rằng, đưa khoa học kỹ thuật vào là để giải quyết những bài toán khó nhất trong cuộc sống mà chúng ta đang đương đầu, chẳng hạn năng suất lao động thấp hoặc là vấn đề nhũng nhiễu, tham nhũng hay kiểm soát môi trường, chất lượng của các thành phố, quản lý còn yếu.

Có ba câu hỏi luôn luôn phải đặt ra. Thứ nhất, đâu là cách tiếp cận công nghệ trong giải quyết bài toán này, đặc biệt là cách mạng công nghiệp 4.0. Thứ hai, đâu là kinh nghiệm hay nhất của thế giới - chúng ta phải mở cái tầm nhìn ra toàn thế giới chứ không phải chỉ giải quyết bằng bài toán của ta. Thứ 3, đâu là vướng mắc then chốt mà Việt Nam cho đến nay vẫn chưa áp dụng hai lời giải hay này?

Khi biết thấu đáo những vấn đề này, cùng thảo luận và cùng đưa ra những lời giải thay vì đưa ngay-vội vã một quyết sách cụ thể chi bao nhiêu, tiền, làm gì ra sao và chờ hái quả là không có.

Đây là những bài toán hết sức thực tế và được giám sát chặt chẽ của toàn dân và các doanh nghiệp đồng thuận để thấy được thành quả của từng bước một. Tạo ra đà thắng lợi của từng việc nhỏ, mới tạo ra thắng lợi lớn, thay vì làm những cái quá tham vọng mà thực sự không có kết quả cụ thể.

PV: Ông kỳ vọng gì ở bộ máy nhân sự mới- bộ máy lãnh đạo của nhiệm kỳ XIII, để làm thế nào không chỉ là huy động được sức mạnh mà còn là có sức bật thực sự là lớn để thực hiện được những mục tiêu đặt ra?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Tôi cảm thấy rất hy vọng vì lựa chọn nhân sự lần này phải nói Đảng làm rất kỹ - lựa chọn những con người Ưu tú mà tôi rất khâm phục! Đặc biệt đội ngũ này đồng đều, bổ trợ lẫn nhau, có tính cộng hưởng.

Tôi thấy sự đồng thuận của xã hội và của người Việt Nam ở khắp nơi trên thế giới. Nhiều hãng thông tấn nước ngoài hỏi tôi và tôi đều trả lơi rằng, tôi kỳ vọng Việt Nam sẽ trỗi dậy mạnh mẽ trong thời gian tới và sẽ có một đội ngũ lãnh đạo xứng tầm với dân tộc.

PV: Mới chỉ một năm trước, với rất nhiều tín hiệu tích cực trong mọi mặt chính trị-kinh tế-văn hóa-xã hội…, cũng trên các kênh sóng VOV, ông nhận định rằng “nước ta đang có thời cơ tốt để tiến tới phồn vinh”. Giờ đây - trải qua 1 năm biến động vì Covid 19 – với “điểm sáng kinh tế,xã hội Việt Nam trên bình diện quốc tế”, chúng ta cũng vừa có một bộ máy lãnh đạo mới sau một kỳ đại hội, ông có cho rằng đây là sức mạnh cộng hưởng để hành trình “Phồn vinh - Hạnh phúc” tới sớm hơn?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Trong vòng 5 năm qua và đặc biệt năm 2020 là những mốc son. Phải nói là Việt Nam để lại ấn tượng rất tốt đẹp với giới thế. Đây cũng là đặc điểm: dân tộc Việt Nam là dân tộc có khát vọng rất lớn, vươn lên, qua thử thách thì càng chói sáng hơn nữa.

Nếu chúng ta đặt ra những kỳ vọng càng cao, dân tộc càng mạnh mẽ đi tới. Thế thì năm 2020 thể hiện sức mạnh tuyệt vời của dân tộc Việt Nam: từ sức mạnh thể chế đến gắn kết xã hội đến ý thức trách nhiệm của mỗi người dân. Là người Việt Nam sống người nước ngoài tôi thấy rất cảm kích.

Bây giờ nghĩ về Việt Nam thì không phải chỉ nơi mảnh đất của kỷ niệm yêu thương nữa mà còn là nơi gửi gắm sự hy vọng và tự hào. Đấy là bước ngoặt lớn nhất năm 2020 . Nghĩ đến Việt Nam là hy vọng và tự hào và muốn sát cánh để cùng dân tộc, cùng đất nước, cùng người dân, đồng bào mình đi lên, trong vòng 25 năm tới. Đây là điều may mắn nhất cho thế hệ hôm nay!

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

Thu Trang/VOV1