Sau trận lũ lịch sử năm 2008, hàng chục hộ dân xã Tô Mậu, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái rơi vào cảnh màn trời chiếu đất, tính mạng bị đe dọa trước lũ quét, sạt lở đất và nước sông Chảy dâng cao.

Huyện Lục Yên đã tuyên truyền, vận động 34 hộ dân, chủ yếu ở thôn Làng Chang và Cửa Ngòi (nay là thôn Ngòi Chang) di chuyển đến khu tái định cư Làng Mường cùng trong xã Tô Mậu.

Khu tái định cư này được hoàn thành vào năm 2016, nhưng vì không hợp lý nên đến nay chỉ có duy nhất một hộ dân đến ở, còn lại bỏ hoang. Hiện các hộ thuộc diện di dời đã tự tìm cách khắc phục chỗ ở, còn lại 2 hộ có nguy cơ bị sạt lở cao nhưng vẫn không đăng ký vào ở khu tái định cư.

Ông Dương Viết Tập, Trưởng thôn Làng Mường cho biết: đường lên khu định cư là đường cụt, không có chỗ quay đầu xe ô tô; thứ 2, trên đó không có nước sinh hoạt; thứ 3 là nền nhà toàn đá, rất hẹp, dựng nhà lên nhưng không thể ở được. Ít nhất phải có vườn cho bà con trồng rau để sinh hoạt hàng ngày, có cái sân vui chơi thì bà con mới lên ở. Bây giờ bà con không tâm huyết vì di chuyển lên đó không tốt bằng chỗ ở hiện tại,

Theo quan sát của phóng viên VOV, khu tái định cư Làng Mường có 34 lô liền kề chia làm 2 dãy, mỗi lô có diện tích khoảng trên 200 mét vuông, xếp theo hình ruộng bậc thang, nền trên cao hơn nền dưới khoảng 1 mét, giữa là một đường đi nhỏ khoảng 3,5 mét.

Khu tái định cư Làng Mường

Trừ 1 lô đã có người ở, 33 lô còn lại bỏ hoang cỏ lau mọc um tùm. Mỗi lô đã được lắp vòi nước nhưng không có nguồn nước.

Cách đường lên tái định cư vài chục mét là đường vào mỏ đá làng Làng Mường, lượng xe trọng tải lớn thường xuyên ra vào, lại khuất tầm nhìn nên rất nguy hiểm cho người dân khi đi lại.

Ở đây tuy không lo lũ quét, sạt lở đất nhưng có nhiều bất tiện, nhất là phải tự bơm nước ở tận dưới chân đồi lên dùng, hôm nào mất điện hoặc máy bơm hỏng là không có nước sử dụng. 

Chị Vi Thị Dung, nhà duy nhất ở khu tái định cư Làng Mường cho biết: khi được khuyến khích lên đây thì lãnh đạo xã bảo cứ lên đi cho có nhà, rồi sẽ có nhiều hộ lên, nhưng từ lúc lên, thấy có vài hộ hỏi, rồi cũng chẳng thấy ai quay lại, chẳng thấy ai lên.

Khác với tình trạng ở khu tái định cư Làng Mường, người dân đang mong ngóng từng ngày được đến ở khu tái định cư thôn Quyết Thắng cùng xã Tô Mậu, huyện Lục Yên.

Khu tái định cư Quyết Thắng được xây dựng tại điểm có địa hình bằng phẳng, có ruộng và nguồn nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất.

Khu tái định cư ở thôn Quyết Thắng

Năm 2017, khu này triển khai san gạt mặt bằng để phục vụ cho 45 hộ dân bị sạt lở, lũ ống, lũ quét vào năm 2008 và các hộ dân bị ngập lụt do nước sông Chảy dâng cao, hộ không có đất ở hoặc nhường đất để cho đường điện cao thế đi qua.

Khu này mỗi lô có diện tích 125 mét vuông, có khu sinh hoạt cộng đồng, có đường điện, nước đầy đủ. Hiện các hộ dân đã đăng ký đến ở hết, trong đó có 28 hộ dân mong mỏi từng ngày để được chuyển đến, do nhiều hộ trong số đó thuộc diện nguy cơ cao về thiên tai nên đang phải đi ở nhờ nhà người thân.

Tuy nhiên, hơn 4 năm trôi qua mà khu tái định cư này vẫn dở dang chưa hoàn thiện được.

Ông Trương Văn Thắng, Trưởng thôn Quyết Thắng cho biết: quy hoạch hợp lý, vị trí ở  thuận lợi cho sinh hoạt của bà con. Hiện tại các hộ đăng ký đang mong mỏi cơ quan nhà nước nhanh hoàn thành để ở, để an toàn tính mạng và tiếp tục phát triển kinh tế.

Để tìm hiểu lý do của thực trạng này, phóng viên VOV đến trụ sở UBND xã Tô Mậu đăng ký làm việc với lãnh đạo xã. Sau khi xuất trình thẻ Nhà báo cho cán bộ văn phòng, người này chụp ảnh thẻ rồi cầm đi, một lúc sau quay lại và báo lãnh đạo xã bận.

Phóng viên trực tiếp liên hệ với ông Nguyễn Kim Ba, Bí thư Đảng ủy – Chủ tịch UBND xã Tô Mậu, ông Ba cho biết ông đang đi cơ sở, trưa mới về. Đến chiều cùng ngày, phóng viên quay lại trụ sở xã nhưng cũng không gặp được lãnh đạo xã. Tiếp tục liên hệ, ông Ba hẹn sáng hôm sau cung cấp thông tin cho báo chí.

Sáng hôm sau phóng viên quay lại xã theo lịch hẹn, nhưng ông Nguyễn Kim Ba lại đi vắng. Khi điện thoại liên hệ và bày tỏ không đồng tình với cách làm việc này, Bí thư kiêm Chủ tịch xã Tô Mậu mới giao cho ông Hoàng Văn Chương, Phó Chủ tịch UBND xã làm việc với phóng viên.

Trao đổi với phóng viên, ông Chương cho biết: Do mới nhận chức Phó Chủ tịch xã nên ông chưa nắm được cụ thể 2 dự án tái định cư trên địa bàn, chỉ biết với khu tái định cư ở Làng Mường mới được huyện Lục Yên bàn giao cho xã năm 2020, còn ở thôn Quyết Thắng thì huyện chưa bàn giao.

Theo ông Chương, xã đã thông báo, tuyên truyền các hộ gia đình đến ở khu tái định cư ở Làng Mường, nhưng thực tế khu đất đó không phù hợp đối với người dân nông thôn đến ở.

Mặt khác khu tái định cư ở trên đồi cao, đường đi lại xuống tỉnh lộ là trục đường chính, với độ dốc lớn như thế rất nguy hiểm nên người dân không muốn ở.

Nhưng ông Chương cũng thừa nhận một số bất cập, chưa hợp lý ở khu tái định cư Làng Mường và thi công dở dang ở khu Quyết Thắng. Xã chưa nhận được bàn giao, còn nguyên nhân cụ thể xã không biết chắc chắn, điều này thuộc về phía chủ đầu tư.

Không thể phủ nhận, nhiều năm qua huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái đã nỗ lực đưa các hộ dân ở vùng thiên tai, nguy hiểm đến nơi an toàn qua việc tái định cư. Nhưng ngoài những dự án tái định cư đã phát huy hiệu quả lại có những dự án bị bỏ hoang hoặc thi công mãi mà chưa xong.

Để tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, đơn vị nào chịu trách nhiệm cũng như hướng chỉ đạo giải quyết tránh lãng phí, phóng viên VOV tiếp tục liên hệ với lãnh đạo huyện Lục Yên và được yêu cầu đăng ký làm việc qua văn phòng, nhưng đến ngày đăng ký, phóng viên liên hệ lại thì nhận được thông báo các lãnh đạo bận họp hết. Đến nay, đã hơn 10 ngày trôi qua cũng chưa thấy văn phòng liên hệ lại./.

Chùm ảnh: Tái định cư cho người dân vùng lũ ở Lục Yên (Yên Bái): khu dang dở, điểm bỏ hoang

Khu này được thiết kế theo hình ruộng bậc thang, nền trên cao hơn nền dưới khoảng 1 mét

Giữa 2 dãy nền song song là một đường đi nhỏ khoảng 3,5 mét, đường cụt không có chỗ quay đầu xe ô tô

Khu tái định cư Làng Mường có đường điện, vòi cấp nước, đường giao thông và rãnh thoát nước không đầy đủ

Các trụ cấp nước ở khu tái định cư Làng Mường đã xuống cấp và không có nước

Vì thiết kế không phù hợp với điều kiện thực tế của người dân vùng cao và không có nước sinh hoạt, nên hiện nay duy nhất chỉ có một hộ gia đình đến ở, còn lại cỏ mọc um tùm

Chị Vi Thị Dung, hộ duy nhất ở khu tái định cư Làng Mường cho biết, do phải bơm nước từ xa về, nên không  đảm bảo nước sinh hoạt vào những hôm mưa gió, mất điện hay máy bơm hỏng

Cỏ mọc kín lối đi ở khu tái định cư này, dù mới được phát quang trước đó không lâu

Có những lô nền cỏ mọc cao ngang giữa cột điện

Hộ gia đình duy nhất ở lọt thỏm giữa khu tái định cư Làng Mường, Tô Mậu hoang vắng

Khu tái định cư Quyết Thắng được xây dựng tại điểm có địa hình bằng phẳng, có ruộng và nguồn nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất; có khu vực phục vụ sinh hoạt cộng đồng

Tuy nhiên, hơn 4 năm trôi qua mà khu tái định cư này vẫn dở dang

Một hộ dân thuộc diện di chuyển vào khu tái định cư ở Tô Mậu tự khắc phục chỗ ở tại chỗ

Ông Hoàng Văn Chương, Phó Chủ tịch UBND xã Tô Mậu trao đổi với phóng viên VOV

Thừa Xuân/VOV Tây Bắc