Trận lũ lịch sử năm 2008 làm 8 người dân ở xã Lâm Giang, huyện Văn Yên bị thiệt mạng, hàng chục hộ dân mất nhà cửa. Chỉ 1 năm sau đó, một khu tái định cư được triển khai xây dựng tại thôn Hợp Lâm (thôn 14 cũ), xã Lâm Giang cho 49 hộ dân bị mất nhà cửa do thiên tai, bão lũ, các hộ dân nguy cơ cao bị lũ quét, sạt lở đất trên địa bàn xã đến ở, trong đó có 30 hộ dân ở thôn Khay Dạo.

Ngay sau khi xây dựng xong đã có gần 100% số hộ dân thuộc diện nguy hiểm chuyển đến ở.

Là một trong những hộ dân thuộc diện di chuyển khẩn cấp, năm 2010, gia đình ông Đặng Phúc Thêm ở thôn Khay Dạo, xã Lâm Giang chuyển đến khu tái định cư Hợp Lâm, cách nhà cũ khoảng 7km.

Tuy nhiên, chỉ trong một thời gian ngắn gia đình ông Thêm với 9 nhân khẩu lại chuyển về chỗ ở cũ. Sau đó không lâu, ông đã bán mảnh đất của gia đình được cấp ở khu tái định cư cho người khác với giá 50 triệu đồng.

Ở khu tái định cư mới an toàn hơn, nhưng không thuận lợi trong sản xuất

Hiện tại, ngọn đồi Tiều nằm ở tầng dưới dãy núi con Voi phía sau nhà ông đang ở có vết nứt dài, rộng khoảng 40cm, dù biết nguy hiểm, nhưng ông Thêm cũng không thể quay về khu tái định cư vì đã bán cho người khác.

Ngọn đồi Tiều phía sau nhà ông Đặng Phúc Thêm đang ở (tại nơi ở cũ) hiện có vết nứt dài.

Ông Đặng Phúc Thêm chia sẻ: ở trong này không tốt đâu, nhưng ở ngoài khu tái định cư cũng không có gì thuận lợi hơn vì đất hẹp quá không làm được gì. Quay về nhà cũ còn có chỗ để làm chuồng nuôi lợn, nuôi gà, làm ăn. Quay về đây mưa to cũng lo, đêm thì không ngủ được cứ phải bật đèn xem nó sạt, lở chỗ nào còn chạy, nếu mà không biết, không kịp thì đành phải chịu thôi.

Cũng như gia đình ông Thêm, ông Đặng Phúc Tiến cùng thôn Khay Dạo, sau một thời gian ra khu tái định cư ở thôn Hợp Lâm cũng phải chuyển về chỗ cũ để sinh sống, làm ăn, dù biết ở đây thiếu an toàn. 

Nhưng khác với nhiều hộ dân đã chuyển về nơi ở cũ, điều kiện kinh tế khá hơn, nên ông Tiến giữ lại đất và nhà ở khu tái định cư.

Với ông Tiến va hầu hết các hộ gia đình lên ở khu tái định cư, lúc đầu nhận được thông báo là mỗi nền nhà khu tái định cư được từ 180 đến trên 200 mét vuông, nhưng thực tế sau khi trừ hành lang an toàn giao thông, mở rộng đường, mỗi hộ chỉ được còn trên dưới 100 mét vuông trong sổ đỏ.

Ông Tiến cho biết, Chỗ ở cũ quen môi trường, nước sinh hoạt đảm bảo, ruộng, nương rẫy, tất cả trong này làm ăn thuận tiện hơn. Chuyển ra khu tái định cư thì được chỗ ở đỡ sợ sạt lở thôi, nhưng ngược lại nhiều cái khó khăn, vất vả quá.

Thôn Khay Dạo, xã Lâm Giang có 30 hộ dân chuyển ra khu tái định cư Hợp Lâm, mỗi hộ chuyển đi, được nhà nước cho nền nhà và hỗ trợ 10 triệu đồng. Nhưng khi vào khu tái định cư được một thời gian thì các hộ thi nhau quay về chỗ cũ.

Khu tái định cư ở thôn Hợp Lâm cách nơi ở cũ của bà con trong thôn từ 5 đến 7km, đường đi lại khó khăn, thiếu nước, trong khi đó tất cả ruộng vườn, nương rẫy lại ở quê cũ nên bà con bỏ về. Hiện chỉ có khoảng 10 hộ bà con trong thôn giữ lại đất ở khu tái định cư, còn lại đã bán cho người khác.

Chỉ có khoảng 10 hộ bà con trong thôn giữ lại đất ở khu tái định cư

Ông Phùng Văn Quan, Trưởng thôn Khay Dạo, xã Lâm Giang cho biết: Xã và thôn cũng đã tuyên truyền vận động không được về chỗ ở cũ vì nguy cơ sạt lở cao, nhưng bà con vẫn tự về. Họ bảo về chỗ cũ ở thì có sợ, nhưng do ngoài khu tái định cư không thể ở được mới phải về.

Khu tái định cư ở thôn Hợp Lâm, xã Lâm Giang được xây dựng ở khu đất có địa hình tương đối bằng phẳng, giữa là tuyến đường liên xã Lâm Giang - Lang Thíp đi qua. Trên thực tế, một số hộ đang ở khu tái định cư không thuộc diện được ưu tiên cấp đất. Các lô đất còn trống do người dân bỏ về nơi ở cũ để lại, hay đã bán cho người khác, đang trở thành điểm phơi ván gỗ bóc, ươm cây giống.

Nhiều lô đất ở khu tái định cư Hợp Lâm, xã Lâm Giang, huyện Văn Yên đang trở thành điểm phơi ván gỗ bóc, ươm cây giống.

Khu tái định cư này do một đơn vị trực thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Yên Bái làm chủ đầu tư và triển khai xây dựng từ năm 2009, với 49 lô nền liền kề, mỗi lô theo thiết kế từ 180 đến 200 mét vuông/hộ. Sau khi nhận bàn giao, xã đã di chuyển các hộ dân trong vùng nguy hiểm đến ở.

Ông Đào Văn Bộ, Chủ tịch UBND xã Lâm Giang, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cho biết: xã có nắm được việc người dân ở khu tái định cư bán đất được cấp cho người khác rồi bỏ về chỗ cũ. Theo quy định, những hộ được cấp đất theo quy định là không được chuyển nhượng, chúng tôi cũng đã làm việc với các hộ yêu cầu không được bán, nhưng các hộ bán không công khai, xã không làm thủ tục cho các hộ bán để chuyển nhượng. Đối với các hộ quay lại thôn cũ mà ở những vị trí ít nguy hiểm thì xã cho về để bà con thuận tiện cho việc canh tác, còn ở vị trí nguy hiểm thì xã không cho ở.

Chính quyền xã Lâm Giang cũng nắm bắt sự việc, nhưng bà con bán và chuyển nhượng không công khai, nên khó xử lý.

Hiện đang là mùa mưa bão, chỉ trong 1 tuần qua, tỉnh Yên Bái đã có 2 người chết do sạt lở đất (trong đó 1 người ở Văn Yên).

Việc các hộ dân ở khu tái định cư bỏ về nơi ở cũ tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro trước thiên tai. Điều này không chỉ gây lãng phí tiền của nhà nước, mà còn làm mất đi ý nghĩa nhân văn của các điểm tái định cư và điều đặc biệt hơn cả là việc chuyển nhượng đất ở khi không được phép./.

Thừa Xuân/VOV Tây Bắc