Kơthô kơdo mơ-eăm mê ai 5 tơdroăng xiâm, tung mê ai: Mơjiâng [ă ‘mâi rơnêu tơdroăng loi tơngah kơ Đảng, [ă Pôa Hồ [ă Tơnêi têa; thăm mơdêk hiâm mơno tơru\m, kơhnâ khât tung mơhnhôk vâi krâ-nho\ng o mơjiâng [ă kring vế tơnêi têa; hnê tối, mơhnhôk kuăn pơlê xúa ki rơkê dêi khoa hok tung pêi chiâk pêi deăng, rak vế, chôu ‘măn [ă pơtối mơdêk khôi túa, vêa vong, mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo; thăm mơdêk hiâm mơno hbrâ rơnáu, tơplâ mơdât [ă mâu khu ai tuăn hiâm ‘mêi; pơtối mơdêk hnoăng cheăng dêi mơngế hiăng hên hơnăm.

Tung plâ 10 hơnăm rak vế, pêi pro tiô hlá Kơthô kơdo mơ-eăm mê, mâu Krâ pơlê hiăng kơhnâ hnê tối, mơhnhôk kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo Tây Nguyên rak vế, pơtối mơdêk mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo, rak vế, ‘măn chôu mơhno túa le\m tro ‘na to\n chêng tơgôu koăng, pôi tá ăm ai tơdroăng tê mơdró chêng koăng ah lơ pro hía he\ng lôi tơmeăm khoăng, tơdroăng mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo ki kơnía git; tơdrêng amê, kơhnâ khât tung tơdroăng hnê nâl Xuăn ăm kuăn ‘ne\ng, cháu chái hdroâng kuăn ngo [ă rak vế tơnêi, gak ngăn kong; kring vế tơniăn ‘na cheăng lêng, rak tơniăn pơlê pơla, mơjiâng tơdroăng tơru\m pơla mâu khu hdroâng kuăn ngo, thăm mơdêk hiâm mơno rak vế tro tiô troăng hơlâ dêi Đảng, troăng hơlâ, luât dêi Tơnêi têa, maluâ troăng hơlâ cheăng dêi Măt tra#n, troăng hơlâ dêi kuăn ngo.

Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i điâp tơmeăm ăm mâu krâ pơlê

Jâ Ksor H’Lâm, rêh ối a kơpong tíu tơkăng kong, a pơlê Krông, cheăm Ia Mơr, tơring }ư\ Prong, kong pơlê Gia Lai cho krâ pơlê ki preăng ai a tơnêi tíu dêi Tây Nguyên ki hên to tô khía kố. Jâ krâ pơlê ai tuăn hiâm ‘nâi mơjo pâ, hơ-ui kum, [ă tơdroăng ki hlê ple\ng [ă tơdroăng ki châ kuăn pơlê nhuo#m khât mê hiăng rah xo jâ pro krâ pơlê, tơkâ luâ khôi túa, vêa vong ki hdrối nah hiăng pơkâ va pro kăn krâ pơlê. Tơpui tơno [ă ngin, jâ Ksor H’Lâm ai tối tơdrăng khât mâu tơdroăng ki pá dêi tơná:

‘’Ki pá má môi cho ‘na rơpo\ng hngêi. Á cho ngế kơdrâi ki ‘ló ga bú tơmiât [ă pêi cheăng pế pơchên hmê kơchâi, hdro, mơnge\n tung hngêi trăng. Lăm mơhnhôk kuăn pơlê hên hdroh xuân trâm tơdroăng pá. Klê mê nếo, hơnăm á hiăng krâ há, châi krâng mê prôk lăm pá puât. La xuân ối chiâng vâ hnê tối, mơhnhôk djâ kuăn pơlê [ă xing xoăng dêi chôu phut pêi tơdroăng cheăng a rơpo\ng hngêi. La lâi châi tamo râ, mê á ối môi tíu tê. Drêng hiăng chía mo, chiâng prôk lăm mê ai tơdroăng klâi á kô troh amê, tơpui tối, hnê djâ ăm kuăn pơlê’’.

{ă pôa Krung Dam Veo, krâ pơlê, ối a pơlê kân Đăk Đoa, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai tối tiah kố, vâ rak vế, pêi pro tiô hlá Kơthô kơdo mơ-eăm dêi krâ pơlê, mê pin kal ai hiâm mơno mơjo pâ, ai tơdroăng hơ-ui kơ kuăn pơlê, to\ng kum ngăn ‘na ivá châ chăn dêi mâu krâ pơlê, hnê tối kuăn cháu, veăng kring vế ngăn ‘na tơdroăng rêh ối pơlê pơla. {ă pôa Krung Dam Veo, ki pá má môi mê cho tơdroăng mơnhông pêi cheăng kâ, hnê tối, mơhnhôk xúa ki rơkê dêi khoa hok mot tung pêi chiâk deăng:

‘’Ki pá má môi cho kơdroh tah kơklêa, xăm kơtiê, mơnhông a thôn pơlê, athế veăng kum tung tơrêm tơdroăng cheăng, vâ tah hlối ga pá ‘nâng, xua tơdroăng ki rơkê ple\ng dêi rêm kơpong, mâu cheăm ga pơrá phá dêi pó, kal ai tơdroăng pơkuâ ngăn krá khât dêi Đảng, tơdroăng cheăng dêi mâu khu râ, kơvâ cheăng tung mê ai mâu ngế krâ pơlê kal athế djâ troăng hdrối’’.

Veăng hôp roh kố, teăng mâ Đảng, Tơnêi têa, ai jâ Nguyễn Thị Kim Ngân, Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i hiăng mơnê [ă tối mơnhên mâu hnoăng cheăng ki kân dêi mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên, tung mê, ai hnoăng cheăng ki kal dêi mâu krâ pơlê tung mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla mâu kong pơlê Tây Nguyên tối krê [ă lâp tơnêi têa tối tơdjuôm.

Vâ pơtối mơdêk pêi pro châ tơ-[rê luâ tâ kơ mê nếo tung hnoăng cheăng tơru\m [ă mơnhông mơdêk ăm Tây Nguyên, mê Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i pói rơhêng vâ, mâu krâ pơlê [ă mâu ngế hơnăm hiăng krâ a Tây Nguyên pơtối hnê mơhnhôk kuăn cháu, mơhnhôk kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo a pơlê cheăm rak vế, pêi pro tro le\m troăng hơlâ, túa pơkâ cheăng dêi Đảng; troăng hơlâ, luât dêi Tơnêi têa.

‘’Pâ thế mâu krâ pơlê pơtối kơhnâ khât tung mơhnhôk kuăn cháu rak vế, pêi pro mâu tơdroăng ki kơnía git dêi hdroâng kuăn ngo tơná; tah lôi mâu khôi túa ki ôh pá tro, tơdroăng ki ‘loi t^ng ‘nhíu ‘nháu ki dế u ối nốkố, pro tơdjâk troh tơdroăng mơnhông dêi tơrêm hdroâng kuăn ngo [ă tơdroăng vâ tơtêk tơdjuôm dêi pơlê pơla; ôh tá ai tơdroăng tê rôe tung xo on veăng, ôh tá mơjiâng on veăng tá hâi tro hơnăm, ôh tá xo dêi pó tung môi hdroâng hdrê; ôh tá lôi mơdâm kiâ lối ton hâi, ôu kâ ton sap hâi kố troh hâi ki ê.

Pơtối mơdêk hiâm mơno tơru\m tơrôa, mơjiâng pơlê cheăm tơniăn le\m [ă rế hía rế mơnhông; veăng pêi pro tiô hnoăng cheăng ‘’Tâi tâng kuăn pơlê veăng kring vế tơniăn tơnê têa’’, hbrâ tơplâ mơdât tơdroăng khu ngế pro xôi, pro ‘mêi ‘măk troh pơlê pơla; đi đo hbrâ rơnáu, kơchăng mơdât tơdroăng ki hliăng tăng ‘’Pro phá hlêk u ê’’ dêi mâu khu kơneăm ki ối tung tơnêi têa [ă kong têa ê ki vâ pro tơ’nhê hneăng ki hơ’lêh nếo dêi tơnêi têa, pro tơklâ tơdroăng tơru\m pơla khu hdroâng mơngế; rak vế, pêi pro 4 tơdroăng ôh ‘’Ôh tơmâng, ôh tá loi, ôh tá pêi pro tiô [ă ôh tá xâu’’ mâu ngế ki lông, pơloăng, tí tăng djâ pro tơdroăng ‘mêi’’.

{ă khu râ ngăn Đảng, khu pơkuâ dêi rêm kong pơlê, pơlê kong kơdrâm, tơring, mê Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i pâ thế, kal athế to\ng kum, djâ mơhnhôk, re\ng kơdeăn khe\n mâu hnoăng cheăng ki rơkê kơhnâ dêi krâ pơlê ki châ kuăn pơlê loi nhuo#m, to\ng kum ngăn khât pro tơ’lêi hlâu tâ mâu krâ pơlê pơtối mơdêk dêi hnoăng cheăng tung rêh ối, pêi cheăng kâ; veăng kum kơhnâ khât tung rak vế, pêi pro tiô Luât ki pro tiô hiâm mơno kuăn pơlê pói vâ a pơlê cheăm, teăng mâ hiâm mơno ki pói vâ dêi kuăn pơlê, cho kông ki tơdjêp vâ pơtroh hiâm mơno pói rơhêng vâ dêi mâu hdroâng kuăn ngo troh a khu râ pơkuâ ngăn Đảng, khu pơkuâ ngăn, tơdrêng amê veăng kum ai pơxúa khât ăm mâu tơdroăng ki mơnhông pêi cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla, kring vế gak ngăn pơlê cheăm, mơjiâng tuăn hiâm kuăn pơlê loi tơngah kơ Đảng, Tơnêi têa.

Pak^ng mê, kal to\ng kum tí tăng rah xo, hnê mơjiâng, pơtối xúa kăn [o# cho hdroâng mơngế kuăn ngo a mâu kơ koan dêi Đảng, Tơnêi têa, Măt tra#n [ă mâu khu râ kơvâ cheăng, kal kí, rêh ối pơlê pơla. Jâ Nguyễn Thị Kim Ngân tối:

‘’Á loi tơngah tiah kố, Hnoăng ki tơru\m pơla mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên kô pơtối châ mơnhông, krá tơniăn, veăng kum mơnhông kơpong Tây Nguyên kro ‘na pêi cheăng kâ, rak khât ‘na mơhno túa le\m tro, rêh ối pơlê pơla, krá tơniăn ‘na cheăng kal kí, rơdêi ‘na cheăng lêng kring vế, gak ngăn, kum ăm mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên ai tuăn tơnôu khên krá kâk, ai tơdroăng rêh ối phâi tơtôu, hơniâp ro, hdroâng kuăn ngo ki lâi xuân ai kăn [o# teăng mâ, pơtối mơdêk ki mơhno túa le\m tro, re\ng kơdroh tơdroăng ki ối kơtăn hơngế pơla kơtiê [ă kro mơdro\ng, pêi pro tiô tơdroăng ki tơdâng tơ’mô, tơru\m păng ‘nâng pơla mâu hdroâng kuăn ngo tung hên khu hdroâng kuăn ngo Việt Nam tơtro [ă hiâm mơno pói rơhêng vâ dêi mâu krâ pơlê a Tây Nguyên hiăng chêh tối tung Kơthô kơdo mơ-eăm mê.

Mê cho: Tơnêi têa Việt Nam cho môi, hdroâng mơngế Việt Nam cho môi, tơnêi tíu Tây Nguyên cho tơnêi dêi Việt Nam, mơngế Tây Nguyên cho mơngế dêi Việt Nam, Tây Nguyên xua vâ veăng mơnhông ăm lâp tơnêi têa, lâp tơnêi têa xua veăng kum ăm Tây Nguyên’’.

Lê Tuyết chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng