Tung hngêi trá xo\n kơnâ châ hr^ng rơtuh liăn, pôa Y Hluăt ÊBan, ôí a [uôn Ea Tuk, cheăm Cư\ Pơng, tơring Krông {uk, kong polê Dak Lak phiu ro hơ’muăn tối ‘na tơdroăng hiăng hơ’lêh tơ-[rê dêi [uôn Ea Tuk tung mâu hơnăm achê kố. Ing mê, mâu troăng kân hiăng châ pro [ă [ê tông krúa le\m, hiăng hlo ai mâu hngêi mơjiâng pro le\m pá k^ng hngêi trá xo\n tiô chal krâ nah, hiăng ai kơxái on tơhrik hnhâng drô mâu troăng pơlê.
90% troăng kân prôk troh a cheăm C|ư Pơng hiăng tôh [ê tông, tôh cháa kơxu
Kơnôm ing hnê xúa khoa hok kih thuât, hên rơpo\ng hngêi hiăng hluăn ing hrâ mơnguâ kơtiê, chiâng kro mơdro\ng. Rơpo\ng pôa hdrối nah cho rơpo\ng kơtiê la nôkố hiăng pro hngêi xo\n, rôe rơxế ôtô [ă hên rơxế, kế tơmeăm ki ê xúa tung pêi chiâk. Pôa Y Hluắt Êban, cho môi tung mâu kuăn pơlê ki pêi cheăng kơhnâ rơkê ối a cheăm C|ư\ Pơng tối:
‘’Hdrối nah rơpo\ng a xuân trâm hân tơdroăng pá. La á hiăng mơ-eăm ‘măn kơd^ng liăn, ton ing mê hiăng ai liăn châ pro hngêi. Á ối hriâm kih thuât păn chu păn í, klêi mê păn ro, ai Khu ngăn kuăn pơlê pêi chiâk deăng hnê túa tối thế lăm hriâm túa pêi cheăng, chôa hriâm, ‘măn kơd^ng liăn i-iâ klêi mê châ rôe tơnêi, rôe rơxế kân, tơdroăng rêh ối hiăng tơ-[rê hên tâ hdrối nah‘’.
20% kơxo# kuăn pơlê tung cheăm cho rơpo\ng kro mơdro\ng, ai hngêi kân le\m kơnâ liăn, ai rơxế ô tô, rơxế kân
Tơdroăng ki hiăng hlo tơ-[rê a [uôn Ea Tuk cho ki hơ’lêh tơchoâm a cheăm C|ư\ Pơng nôkố. Ing ôh tá ai hmê kâ, ôh tá ai hmân ếo xâp, ôh tá hlê túa pêi cheăng kâ, tung mâu hơnăm achê pơla kố, châ Đảng [ă Tơnêi têa to\ng kum , kuăn pơlê a cheăm C|ư\ Pơng hiăng tơniăn tung rêh ối, ‘nâi xúa khoa hok kih thuât tung pêi chiâk deăng. Hên rơpo\ng hngêi hiăng ‘nâi kơdo mơ-eăm pêi cheăng, hiăng kro mơdro\ng [ă kơxo# liăn pêi lo hr^ng rơtuh liăn rêm hơnăm.
Tơdrêng amê, mâu tíu pêi cheăng troăng prôk tung cheăm hiăng châ ‘no liăn mơjiâng pro. Rơchôa têa hiăng ai bê têa vâ tôh dâng 70% tơnêi pêt báu, loăng plâi. Tâi tâng mâu thôn, pơlê tung cheăm xúa on tơhrik tơnêi têa vâ pêi chiâk deăng [ă rêh ối. Tơdroăng khăm pơlât [ă rak ngăn ivá kuăn pơlê châ tơmâng ngăn khât. Hngêi pơkeăng cheăm C|ư Pơng hiăng châ ‘no liăn pro le\m tiô pơkâ râ tơnêi têa ‘na hngêi pơkeăng dâi le\m vâ xúa tung khăm pơlât môi tiah: kơmăi khăm ngăn mơheăm, kơmăi siêu âm, [ă mâu [ok thái pơkeăng, mâu ngế cheăng khăm pơlât, ai tiô tơdroăng púi vâ khăm pơlât dêi kuăn pơlê.
Tơdroăng cheăng rak ngăn ivá [ă khăm pơlât ăm kuăn pơlê châ tơnêi têa to\ng kum
Pôa Y Phem Niê, Ngế pơkuâ hngêi pơkeăng cheăm C|ư\ Pơng tối ăm ‘nâi, tơdrêng [ă tơdroăng rôe mâu tơmeăm vâ khăm pơlât dêi hngêi pơkeăng, khu [ok thái pơkeăng, mâu ngế cheăng ngăn khăm pơlât dêi hngêi pơkeăng kố xuân hiăng châ hriâm tơ’nôm rế mơdêk ki hlê ple\ng ‘na hnoăng cheăng tơná pêi:
‘’Tung mâu hơnăm hiăng luâ tơmeăm ki rôe vâ xúa tung khăm pơlât hiăng châ Tơnêi têa ‘no liăn rôe, tá kuăn mơngế ki pêi cheăng xuân hiăng châ tơnêi têa rah ăm lăm hriâm, klêi hriâm vêh tơbleăng tơdroăng cheăng pêi xúa kơmăi kơmok ki dâi le\m nếo nôkố. Tơdroăng khăm pơlât tê kơtê ăm mâu kuăn ngo, mâu kơtiê [ă mâu ngế ai hnoăng tơnêi têa ki kơtiê vâ tối nôkố dế xúa pêi pro khăm pơlât [aoh hiêm ai troh 90% ‘’.
Hngêi pơkeăng cheăm C|ư Pơng châ ‘no liăn mơjiâng pro le\m râ tơnêi têa ‘na hngêi pơkeăng cheăm
Pôa Trần Thành, Kăn hnê ngăn Vi [an cheăm C|ư\ Pơng tối, kơnôm ing tơdroăng tơru\m pêi tro mâu luât pơkâ to\ng kum, tơdroăng tơkêa bro dêi Chin phuh vâ ‘no liăn mơnhông pêi chiâk deăng, mê ngiâ méa thôn pơlê dêi cheăm hiăng châ tơ-[rê. Nôkố cheăm ai lối 3.500 ha kơphế ki tiah ai plâi, hr^ng ha loăng kơxu, tiu [ă hên loăng plâi kâ ki ai plâi kơnâ liăn, rêm hơnăm pêi lo châ xo kơxo# liăn troh hr^ng rơtuh liăn.
Tung mơjiâng thôn pơlê nếo, C|ư\ Pơng hiăng pê klêi 16/19 tơdroăng pơkâ [ă ai 2 tơdroăng pơkâ châ tối pêi tro tiô pơkâ. Tung mê, tơdroăng pơkâ ki pá môi tiah troăng prôk hiăng châ ‘mâi pro [ă pro châ 90% mâu troăng kân prôk troh a tơring, 32% troăng prôk troh tung cheăm hiăng châ tôh bê tông, toh kơxu.
‘’Pơtối rak vế tơdroăng pêi pro khên tơnôu dêi mâu lêng tung rơxông tơplâ, Đảng [o#, mâu kăn [ă kuăn pơlê cheăm C|ư Pơng môi tuăn tơru\m [ă dêi rơpó pêi tro tơdroăng pơkâ mơnhông cheăng kâ rêh ối, tơniăn ‘na kring gak pơlê cheăm tung kong pơlê. ‘Na mơjiâng pro tơmeăm khoăng môi tiah hnhâng kơxái on tơhrik, pro troăng, pro hngêi pơkeăng, kâng rơchôa [ă pro mâu tơmeăm khoăng ki ê hiăng châ tơnêi têa ’no liăn mơjiâng pro ai tiô kuăn pơlê a cheăm púi vâ.
Kơxo# rơpo\ng kơtiê rêm hơnăm xuân hiăng chu kơdroh kơpêng 3%. ‘Na tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo troh a cheăm nôkố hiăng châ 16 tơdroăng pơkâ [ă 2 tơdroăng pơkâ mơ-eăm pêi troh hơnăm 2020 ah cheăm kô tơxâng châ tối cho cheăm ki mơjiâng thôn pơlê nếo’’.
Pôa Y Mlơ Mlô, Kăn pho\ hnê ngăn Đảng tơring Krông {uk, kong pơlê Dak Lak tối, sap ing mâu hơnăm 1940 nah kuăn ngo Rơđế, Jarai a C|ư Pơng hiăng ‘nâi hlê tiô troăng kăch măng, môi tuăn veăng tơplâ pro tơleăng le\m hdroâng mơngế. Nôkố, châ Đảng, Tơnêi têa tơmâng to\ng kum rơtế ing hiâm tuăn ‘nâi kơdôu mơ-eăm dêi mâu kăn [ă kuăn pơlê, cheăm C|ư Pơng hiăng hơ’lêh rơdêi. Kơxo# liăn pê lo riân rêm ko mơngế châ kơpêng 31 rơtuh liăn/hơnăm, tung mê, ai 20% kơxo# rơpo\ng ki kro mơdro\ng, ai hngêi kân le\m kơnâ liăn, ai rơxế ô tô, rơxế kân ki vâ to lăm pêi cheăng, tê mơdró:
‘’Klêi tơnêi têa châ tơleăng le\m troh nôkố tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê cheăm C|ư Pơng hiăng hlo tơ-[rê khât, malối hiăng lối 10 hơnăm achê kố mê C|ư Pơng pêi pro tro tơdroăng tơru\m pêi cheăng ing mâu tơdroăng pơkâ to\ng kum [ă tơdroăng tơkêa bro dế ai pơkâ kơdroh kơtiê dêi Chin phuh vâ kum kơxo# liăn ‘no pêi cheăng pro tơ’lêi hlâu ăm lối 2 rơpâu rơpo\ng [ă lối 10 rơpâu pơ’leăng mâ mơngế cho kuăn ngo Rơđế, Jarai, M’nông vâ cheăm C|ư Pơng nôkố rế mơnhông tơ-[rê’’.
Hơnăm 1994, cheăm C|ư Pơng châ Tơnêi têa pơxá i nâi khên tơnôu dêi mâu lêng kuăn pơlê. Pơtối pêi pro ki tơ-[rê ton nah, tung mơjiâng ‘na rêh ối nếo nôkố, C|ư Pơng chiâng tíu ki bâ eăng vâ mơnhông cheăng kâ, rêh ối. Mâu hdroâng kuăn ngo a tíu kố rế tơru\m kơhnâ pêi cheăng kâ, mơjiâng dêi pơlê rế phâi tơtô, kro mơdro\ng:
H’Xíu H’Mốc chêh
Gương tơplôu [ă tơbleăng
Viết bình luận