Ngăn hlo hngêi kân rơdâ tung kơpong kơdrum kơphế pêt tơvât tiu dêi rơpo\ng nâ H’~uôl Niê hên ngế ‘nâi kơtăn 5 hơnăm hdrối rơpo\ng nâ cho môi tung mâu rơpo\ng kơtiê má môi dêi [uôn Barah, cheăm Ea Tul, tơring }ư Mgar, kong pơlê Dak Lak. Rơpo\ng ai 3 sao tơnêi ki nôu pâ ăm, laga xua ôh tá ai liăn mơ’no cheăng kâ, mê pêi lo tơmeăm ing loăng plâi iâ, tơdroăng rêh ối ôh tá tu\m tơmeăm kâ plâ hơnăm.

Nâ H’~uôl a k^ng kơdrum kơphế pêt tơvât tiu

Troh hơnăm 2014, H’~uôl Niê châ Khu pơkuâ vâi kơdrâi cheăm ăm mung 10 rơtuh liăn ing kơxo# liăn to\ng kum dêi hngêi arak liăn kum pơlê pơla. Ing kơxo# liăn kố, nâ rôe trăng tiu [a\ hdrê kơxái tiu vâ pêt. Chôa ‘lâng kơd^ng liăn, mê rơpo\ng nâ rôe tơmeăm kum tung pêi chiâk deăng, phon rơvât ăm kơdrum tiu, rôe tơ’nôm tơnêi, [a\ po rơdâ túa pêt tơvât kơphế tung kơdrum tiu.

Troh nôkố, rơpo\ng nâ hiăng ai lối 1 ha 2 sao tiu pêt tơvât kơphế; 500 xiâm loăng kơxu; 5 sao tơnêi mung vâ pêt kơphế [a\ 1 ha pêt pôm loăng, vâ chê 1 ha plâi hôt. {a\ pêi châ 150 rơtuh liăn môi hơnăm, rơpo\ng nâ H’~uôl Niê hiăng ai ‘’tơmeăm kâ, tơmeăm ‘măn’’, mơ’no liăn mơjiâng pro hngêi, rôe hên tơmeăm ki kum tung pêi chiâk deăng [a\ tơdroăng rêh ối môi tiah rơxế pơchoh, kơmăi hrik têa, rơxế hon đa, tơvi; ai liăn mơ’no ăm kuăn hriâm [a\ hía hé.

‘’Ahdrối châ mung liăn Hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla, rơpo\ng ôh tá ai ki klâi. Kơnôm to lâi sao tơnêi nôu pâ xing xoăng ăm, kơnôm mung liăn ing hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla vâ pêt tiu, pêt kơphế, hmôu pêi chôa ‘lâng, klêi mê xo liăn ki mê vâ rôe tơ’nôm tơnêi vâ mơ’no liăn rôe ro, rôe hdrê pêt tơ’nôm vâ pêi lo liăn tơ’nôm, hơ’lêh tơdroăng rêh ối’’.

Nâ H’Bot Niê (xâp ếo prăng) hnê mơhno vâi rôe tơmeăm

{a\ 8 rơtuh liăn ing kơxo# liăn nôu pâ xoăng ăm, on veăng nâ H’Bot Niê, ối a [uôn Sah, cheăm Ea Tul, tơring }ư Mgar bu bê pro hngêi pơtân [a\ po môi tíu tê tơmeăm tung pơlê. Laga, xua liăn iâ, pêi lo liăn ing tíu tê tơmeăm ôh tá bê vâ che\m mơ’rêh rơpo\ng [a\ péa ngế kuăn. Tơdroăng rêh ối đi đo ôh tá bê kế kâ. Troh hơnăm 2014, ing kơxo# liăn châ mung 20 rơtuh liăn xua Khu pơkuâ vâi kơdrâi cheăm teăng mâ mung ing Hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla, on veăng nâ hiăng khên tơnôu mung tơ’nôm ing nho\ng o vâ po tíu tê tơmeăm mơjiâng pro hngêi.

Troh nôkố, nâ H’Bot hiăng ai 2 tíu tê tơmeăm mơjiâng pro hngêi a cheăm Ea Tul, pêi lo liăn dâng 600 rơtuh liăn rêm hơnăm. Ngăn hngêi trăng kân le\m rơdâ dêi tơná, nâ H’Bot tối ăm ‘nâi, ing kơxo# liăn mung ing Hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla cho xiâm kối kum hơ’lêh tơdroăng rêh ối dêi rơpo\ng nâ:

‘’Khu pơkuâ vâi kơdrâi ăm mung châ 20 rơtuh liăn, klêi mê á po rơdâ tơ’nôm tê tơmeăm mơjiâng pro hngêi. Ing tê tơmeăm mơjiâng pro hngêi mê á hlo pêi lo liăn tơ’nôm môi iâ, mê á chôa ‘lâng po tơ’nôm, rêm hơnăm môi iâ mê ai tơ’nôm liăn. Nôkố vâi krâ mơjiâng pro hngêi pá puât mê á ăm vâi che\n, mơ’nui hơnăm vâi chêl’’.

Kơnôm xúa châ tơ-[rê ing kơxo# liăn mung ing Hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla, mê rơpo\ng nâ H’~uôl Niê, H’Bot Niê hiăng mơnhông tơtêk tơdroăng rêh ối. Tiô nâ H’Wôn Niê, Kăn hnê ngăn Khu pơkuâ vâi kơdrâi cheăm Ea Tul, tơring }ư Mgar, kong pơlê Dak Lak tối, troh nôkố a Khu pơkuâ vâi kơdrâi hiăng tơdah pơcháu ăm lối 300 ngế mung [a\ tâi tâng kơxo# liăn lối 7 rơtal liăn.

Klêi kơ’nâi séa ngăn, tâi tâng nâ o xúa liăn tro tiô pơkâ [a\ châ tơ-[rê, kum mơdêk pêi lo liăn. Nâ H’Wôn Niê tối ăm ‘nâi:

‘’Á đi đo pơkâ tơdroăng cheăng vâ rêm khế, rêm hneăng chu a thôn pơlê, vâ ‘nâi tơdroăng xúa kơxo# liăn môi tiah lâi. Pơtih vâi tối vâi mung vâ rak ngăn kơphế mê á chu lăm séa ngăn vâi rak ngăn môi tiah lâi. Tâng vâ hnê kih thuât Khu pơkuâ vâi kơdrâi kô tơru\m [a\ khu mơhnhôk pêi chiâk deăng, khu pơkuâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng po lâm, mê khu pơkuâ vâi kơdrâi kô krếo mâu ngế ki tơru\m ki kal vâ troh hriâm. Khu pơkuâ hlo châ tơ-[rê khât’’.

Hơnăm 2017, kơxo# liăn ăm mung ing hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Lak hiăng pro tơ’lêi hlâu ăm lối 52.500 rơpo\ng ai liăn vâ mơ’no liăn cheăng, pêi chiâk deăng, păn mơnăn mơnôa, kum rơpâu rơpo\ng mơjiâng tíu hdoăng têa krúa [a\ mơgrúa kong prâi thôn pơlê. Rơpâu ngế hok tro ai tơdroăng rêh ối pá puât hmiân tuăn hriâm tâp. Kơxo# liăn ăm mung hiăng kum ăm vâ chê 14.000 rơpo\ng hluăn ing kơtiê; lối 11.000 rơpo\ng hluăn ing rơpo\ng vâ chê kơtiê.

Troh mơ’nui hâi lơ 31/5/2018 tâi tâng kơxo# liăn che\n ai 4.115 rơtal liăn, tâk 3.65%. Tung mê 6 khế mơ’nui hơnăm Hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Lak kô thế mơdêk lối 6%. Vâ tơniăn tro tiô pơkâ mơ’no, tung la ngiâ Hngêi arak liăn kum tơdroăng rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Lak kô thăm pơtâng tối, xuân môi tiah pro tơ’lêi hlâu pro mơ-éa vâ kuăn pơlê châ mung liăn teăm tơdrêng. Pôa Nguyễn Tử Ân, Kăn pơkuâ hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

‘’Tung la ngiâ ngin thăm pơcháu kơxo# liăn ăm mâu tơring. {a\ ngin tơru\m krá tơniăn [a\ khu pơkuâ mâu râ po rơdâ tơdroăng ăm mung liăn kố. Tung tơru\m kố mê tơdroăng má môi cho tơru\m pơtâng tối vâ kuăn pơlê ki tá hâi châ mung liăn mê vâi pơtối châ mung kơxo# liăn kố. Má péa nếo, mâu khu râ hôp séa ngăn ‘nâi nhê mơngế vâ mơ’no liăn ăm mung ăm teăm rơnó’’.

Kơxo# liăn mung ing Hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla ôh tá xê to kum mơnhông vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo tơkâ hluâ kơtiê pá puât mê ối kum hơ’lêh tơdroăng tơmiât, túa pêi dêi vâi krâ.

Nam Trang chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng