Dâng péa pái chât hơnăm hdrối nah, rơpo\ng hngêi ngoh Sùng A Sành rơtế [ă chât rơpo\ng kuăn pơlê mơngế Mông lo ing mâu kong pơlê peăng kơnho\ng mot lăm rêh ối a kơpong tơkăng kong [ă  Khu kong rak ngăn Ea Sô mơjiâng thôn Giang Đông, ối tung cheăm Ea Đah, tơring Krông Năng, kong pơlê Dak lak. A tơdế kong, ôh tá ai on tơhrik, oh tá ai troăng, hngêi trung, hngêi pơkeăng, tơdroăng rêh ối trâm hên xahpá.

Hơnăm 2005, drêng tơnêi têa mơjiâng tơdroăng tơkêa bro pro pơlê nếo a tơdế cheăm, kuăn pơlê hâk vâ lo ing kong  lăm rêh ối a thôn pơlê nếo ai on tơhrik, ai troăng prôk, hngêi trung, hngêi pơkeăng tu\m tâi tâng. La ‘’tơdroăng  ki ro bú iâ tê ‘’, tơdroăng rêh ối a kơpong pro pơlê nếo ối xahpá tâ pơlê ton xua tơnêi hâ ho, hlối oh tá hơpok le\m, ôh tá tơniăn tơdroăng rêh ối.

La to lâi chât rơpo\ng hngêi djâ dêi rơpó mot rêh ối tung kong. Ngoh A Sùng tối:

‘’Xua xahpá mê Tơnêi têa djâ lăm ối akố. Troh akố tơnêi pêi kâ ôh tá ai, rêm hâi bú 5 sao ôh tá bê vâ rêh kâ ối, mê nôkố vâi krâ nho\ng o vêh ối a pơlê ton tâi. Vâ tối tơchoâm ối xahpá hên tâ  la ‘nâi pro ti lâi thế prôk yôh’’.

Môi toăng hngêi dêi thôn pơtối pro pơlê nếo a Giang Đông

Pôa Sùng A Thọ, Kăn hnê ngăn Chi [o# thôn Giang Đông, cheăm Ea Đah, ăm ‘nâi, tiô pơkâ ‘mâi pro pơlê nếo, rêm rơpo\ng xo pêi 5 sào tơnêi kơtăn tíu ối dâng 1 km. Tâi tâng 96 rơpo\ng tung thôn hiăng vêh a kơpong pro pơlê nếo, la troh nôkố, bú to lâi rơpo\ng. Tâi tâng 96 rơpo\ng hngêi tung thôn hiăng lăm troh a kơpong pro pơlê nếo, troh nôkố, bú ối ai péa pái rơpo\ng mơ-eăm ối a mê.  Ki xiâm pro kuăn pơlê vêh a thôn ton cho xua a kơpong pro pơlê nếo ôh tá ai tu\m kế kâ:  

‘’Malối ôh tá ai tơnêi. Ôh tá ai tơnêi mê kuăn pơlê vêh chiâng vêh dêi a thôn ton. Kuăn pơlê púi vâ tơnêi têa tơmâng, pro tơ’lêi hlâu hơ’leh tơnêi pêi kâ dêi kuăn pơlê. A pơlê ton, hdrối nah kuăn pơlê troh akố ko muih kong, kô bê vâ pêi kâ. Xuân púi vâ tơnêi têa re\ng pêi pro tiô troăng hơlâ hơ’leh ăm kuăn pơlê, hơ’leh ing tơnêi kong chiâng tơnêi pêi chiâk vâ kuăn pơlê tơniăn tung rêh kâ ối’’.

Luâ 15 hơnăm, môi tiah tơdroăng rêh ối oh tá tơniăn, mê mâu rơpo\ng tung kong ki achê tơkăng [ă kơpong rak ngăn kong Ea Sô nôkố hiăng tâk tơdế. Pôa Lê Văn Hiển, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an cheăm Ea Đah, ăm ‘nâi, thôn Gia Đông nôkố ai vâ chê 180 rơpo\ng [ă lối 800 pơ’leăng mâ mơngế, la bú ai 7 rơpo\ng ai kơpong pro pơlê. Tơdroăng ki xahpá tung rak ngăn dêi kuăn pơlê cho mâu rơpo\ng kuăn pơlê hơ’leh ing pơlê ton, la ai vâ chê 200 ngế vâi ‘ne\ng xuân ối a kơpong pro pơlê nếo vâ tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng lăm troh a hngêi trung.

Rơpo\ng hngêi kum phái, kế kâ, mâu vâi muăn kuăn cháu thế hriăn ‘na kâ ôu, hriâm, rêm hâi. Nôu pâ ôh tá vâ tơmâng ngăn dêi kuăn ‘ne\ng, akố reăng pơtê hriâm, kuăn ‘ne\ng re\ng xo on veăng, 13-14 hơnăm hiăng xo kơdrâi kơnốu. Tơdroăng ki hmâ pơ hrâ mơnguâ kơtiê a Giang Đông hâi ‘nâi la lâi nếo tâi.

Hlo ai tơdroăng mê, mâu kăn cheăm dế tơmiât troăng hơlâ vâ rak tơniăn tơdroăng rêh ối ăm kuăn pơlê thôn Giang Đông. Tung mê, troăng hơlâ mơhnhôk kuăn pơlê lo a kơpong pơlê nếo cho ôh tá pêi pro xua akố cheăm ôh tá ai liăn ‘măn kơd^ng tơnêi pêi kâ vâ mơhno ăm kuăn pơlê ối. Tơdroăng ki má péa cho cheăm dế pâ thế rêm râ kăn tí tăng ‘nâi ple\ng ‘no liăn mơjiâng pro tơmeăm khoăng pro on tơhrik, troăng prôk, hngêi trung mot a kơpong thôn ton a kơpong rak ngăn kong kế Ea Sô.

Pak^ng mê, thế ăm phêp hơ’leh xúa tơnêi kong ki kuăn pơlê hiăng pêi sap ing nah chiâng tơnêi pêi chiâk. Tiô pôa Lê Văn Hiển, troăng hơlâ mê kô kum rak pro tơniăn kuăn pơlê, la mâu kăn ăm phêp pêi pro luâ kơ ivá dêi tơring, dêi kong pơlê.

‘’Nôkố hiăng ai troăng hơlâ pơkâ pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê vâ tơniăn tơdroăng rêh ối a pơlê ton, [ă troăng [ă troăng prôk, on tơhrik, hngêi trung, hngêi pơkeăng a thôn ton. Cheăm xuân môi tiah tơring hiăng pâ thế hơ’leh mâu tơnêi kong ăm kuăn pơlê. {ă kong pơlê, tơring, ôh tá tu\m ivá vâ ăm mê thế tơkôm Chin phuh ăm. {ă tơnêi kố cho tối hdrối nah cho kong tê la nôkố kuăn pơlê hiăng muih pêi chiâk‘’.

Tơdroăng tơbleăng tơdroăng tơkêa bro pro pơlê nếo ôh tá tơdâng dêi mâu kăn kong pơlê hiăng pro thôn Giang Đông, cheăm Ea Đah tô tuăn tá ’nâi pro ti lâi ‘na tơdroăng kế kâ - tíu ối. Tơdroăng kố hâi ‘nâi la lâi ah nếo tâi, drêng tơring xuân hâi ai troăng hơlâ pơkâ pêi pro kum kuăn pơlê tơniăn tung rêh ối.

Công Bắc chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng