VOV4.Xơ Đăng - Khế 6 hơnăm kố, mâu cheăm, pơlê kân dêi tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai pơrá hiăng xut inâi lo ing mâu rơpŏng ki xahpá ƀă má lối xahpá, tiô Tơdroăng pơkâ kơxô̆ 861 hâi lơ 4/6/2021 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh. Kố cho tơdroăng ki ‘ló hâk tơngăm dêi khu kăn pơkuâ ƀă kuăn pơlê xua hiăng kơdo mơ-eăm mơjiâng tơdroăng pêi cheăng kâ - rêh ối pơlê pơla, kơdroh tah kơklêa xahpá, tơdroăng kố pêi hiăng châ tơƀrê. Maluâ tiah mê, tơdroăng kố hiăng pro hên rơpŏng khoh chiâng pá puât tung tơdroăng vâ châ mung liăn vâ pơtối mơnhông pêi chiâk deăng, tung pơla mê, ai nếo tơdroăng pá puât ki ê nếo.

Hơnăm 2017, nâ R’mah Blich, pơlê Doch Tung, cheăm Ia Grái, tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai cho rơpŏng châ mung liăn sap ing tơdroăng cheăng kâ tê mơdró kơpong xơpá vâ păn mơnăn mơnoâ. Sap ing kơxô̆ liăn mung 30 rơtuh liăn, nâ Blich ‘no liăn pro kơdroăng vâ păn ro mơnhông cheăng kâ ƀă mơdrếo dêi iâ liăn chê̆n ki ê. Laga, achê kố ro dêi rơpŏng nâ hlâ xua pơreăng ki lo po pom a kéa. Nâ Blich kal ai liăn vâ vêh păn nếo, xua cheăm hiăng chêh kơpong I, ôh tá ai kơpong ki xơpá môi tiah hdrối, mê nâ xâu tơná ôh tá châ mung.

“Hdrối kố nah á mung liăn pêi cheăng kâ tê mơdró, mê nôkố á hiăng ối tung inâi kơpong I mê mâu rơpŏng ki hiăng châ mung, môi tiah tôh ngin kố mê vâi krâ nhŏng o tá hâi mơnhên hiăng ai tơdroăng ki vâ châ mung nếo há lơ ôh xua ôh tá ối tung khu ki châ tŏng kum mê xuân rơhêng vâ khu râ kơpêng pro tơ’lêi ăm vâi krâ nhŏng o”.

Nâ R’mah Blich, a pơlê Doch Tung khéa hơ’nêng xua ro dêi rơpŏng hiăng hlâ xua pơreăng, bu ối to kơdroăng, la khế hơnăm mơdrếo chĕn hiăng vâ troh

Xuân môi tiah mê, jâ Puih Phyim ngế ki rơtế ối tung pơlê xuân châ mung 40 rơtuh liăn sap ing tơdroăng ki kố vâ pêt kơphế. Jâ Puih Phyim tối: cheăm ki gât inâi lo ing rơpŏng kơtiê la kuăn pơlê xuân ối xơpá xua pơreăng COVID-19. Tâng ôh tá châ mung liăn môi tiah hdrối mê jâ kô tơpá khât ‘na mơnhông mơdêk cheăng kâ:

“ ’Na kơxô̆ liăn ki tŏng kum mê nôkố cheăm Ia Grái ối tung kơpong I, ôh tá châ kơjo kum môi tiah rôh hdrối nah xếo, kuăn pơlê tung pơlê dế trâm pá. Péa hơnăm kố tro COVID-19 ôh tá châ cheăng kâ, kloăng hôt, kơphế chu kơdroh yă xuân pro pá ăm kvâi krâ nhŏng o. Rơhêng vâ tiah lâi Tơnêi têa hriăn ngăn pro tơ’lêi hlâu ăm vâi krâ nhŏng o”.

Pôa Nguyễn Đức Tấn, kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Ia Grái ăm ‘nâi, cheăm ai lối 10 rơpâu ngế kuăn pơlê, kơxô̆ kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo châ vâ chê 45%, kơxô̆ kơtiê, vâ chê kơtiê dêi cheăm kơdroh rêm hơnăm, troh nôkố bu ối vâ chê 500 rơpŏng. Pôa Tấn xuân tối drêng cheăm hiăng ối tung kơpong I. Pơreăng COVID-19 dế rế xơpá tâ. Tâng ôh tá châ mung liăn tŏng kum môi tiah hdrối, kơxô̆ rơpŏng vêh kơtiê nếo a cheăm kô tâk hên:

“Nôkố vâ ai liăn cheăng kâ, mơnhông mơdêk, pêt loăng ton hơnăm, pêt hdrê iâ khế, loăng plâi kâ mê ki hên cho athế mung liăn ing hngêi rak liăn tŏng kum rêh ối pơlê pơla. Tâng nôkố ôh tá ai liăn ing lâi vâ tŏng kum teăng ăm tơdroăng a hngêi rak liăn tŏng kum mê gá xơpá khât ƀă vâi krâ nhŏng o hdroâng kuăn ngo a kố. Cheăm pơkâ mơ’no, pâ thế ai môi troăng hơlâ ki lâi ‘lo vâ tŏng kum ăm mâu rơpŏng vâ châ xúa tơdroăng tŏng kum châ mung ƀă mâu kơxô̆ liăn kơjo kum ki ê dêi Chin phuh, Tơnêi têa vâ pro tơ’lêi hlâu ăm vâi krâ nhŏng o mơnhông cheăng kâ”.

Klêi kơ’nâi tơdroăng pơkâ 861 hâi 04/6/2021 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh châ xêt khât, 13/13 cheăm, pơlê kân tung tơring Ia Grai pơrá cho cheăm kơpong I. Tơkéa vâ tối tơring kố ai troh 10 to cheăm dế cho kơpong II chiâng kơpong I drêng xúa pơkâ. 1.800 rơpŏng dế mung liăn sap ing tơdroăng ki mâu rơpŏng pêi cheăng kâ tê mơdró, klêi kơ’nâi mơdrếo dêi hngêi rak liăn 60 rơtal liăn, kô ôh tá ai tíu vâ mung teăng a mê. Pôa Đỗ Văn Đông, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan tơring Ia Grai, ăm ‘nâi:

“Tơdroăng ki xơpá nôkố mê vâi krâ nhŏng o ôh tá mung liăn pơtối, mê Vi ƀan hnê ngăn tơring pơkâ thế hngêi rak liăn tŏng kum rêh ối pơlê pơla pơtối séa ngăn séa ngăn, ai troăng mơhnhôk, xúa mâu troăng hơlâ pơkâ tơtro vâ pro tơ’lêi hlâu ăm vâi krâ nhŏng o châ mung liăn tung pơla xơpá môi tiah dế nôkố. Pơtối hnê tối, mơhnhôk vâi krâ nhŏng o hlê nhên troăng hơlâ kố cho tơtro vâ vâi krâ nhŏng o hlê plĕng, ai ivá mơ-eăm. Tơdroăng ki tŏng kum dêi tơnêi têa xuân cho môi rôh ki tơtro, ƀă troăng hơlâ cho tơdroăng rêh ối liăn ngân hiâm mơno dêi kuăn pơlê châ mơdêk, xua mê mâu troăng hơlâ tŏng kum athế châ poê kơdroh vâ vâi krâ nhŏng o hbrâ rơnáu tung pêt mơjiâng kế tơmeăm, tung tê mơdró dêi tơná”.

Lo ing rơpŏng kơtiê xơpá ƀă malối xơpá cho tơdroăng phiu ro ƀă tơring Ia Grai kong pơlê Gia Lai. La krê ƀă vâ chê 2 rơpâu rơpŏng dế xúa liăn ngân tŏng kum rêh ối pơlê pơla ƀă mâu rơpŏng tê mơdró kơpong xơpá, vâi krâ nhŏng o kô hía tíu ki châ tŏng kum ăm mung. Tung pơla mê, mâu tơdroăng xơpá nếo xua pơreăng tâ tú a mơnăn mơnoâ, pơreăng COVID-19 hiăng pro, ƀă vâi krâ nhŏng o dế kal ai troăng hơlâ tŏng kum teăm tơdrêng.

Hoàng Qui chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng