VOV4.Sêdang - Lối chât hơnăm kố, xua ôh tá ai kông vâ tơkâ troh peăng kơpong pêi cheăng kâ, mê 61 rơpŏng kuăn pơlê mơngế Bơhnéa a pơlê Hde, cheăm Đăk Tơ Ver, tơring Čư Pah, kong pơlê Gia Lai thế pro plong ƀă loăng vâ tơkâ luâ  kroăng Đăk Rong, hlối xâu rơ-iô, malối tung rơnó kong mêi têa kân lân lu. Plong tí tăng pro ôh tá lĕm ôh tá ai ếo klêi vâ xâp kring vế dêi châ chăn, cho tơdroăng ki rơ-iô, tơ’lêi trâm xía vâ ƀă mơngế ki to plong loăng. Tơmiât ngăn, tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo dêi tơring Čư Pah, kong pơlê Gia Lai xuân kal thế séa ngăn, ƀă thế mơjiâng pro kông ăm kuăn pơlê vâ tơkâ luâ.

Plong tơkâ luâ têa kroăng Đak Rong dêi mâu kuăn pơlê Hde rơdâ tá hâi châ 4 met karê, châ pơklĕp pro ƀă 7 to kơtâ tâl, kât ăm gá đông ƀă 4 to kơthung phi chhá. Jâ Nhung, ngế ki ối a pơlê Hde hmâ lăm tơkâ luâ têa kroăng ƀă plong ki kố ăm ‘nâi, bu to lâi ngế to tung plong ƀă to kơxâk alâi, báu, mê hiăng hâ. Xua ai hên chiâk peăng ‘na tá kroăng mê rơnó đôu alâi, xuâ báu ai tá chât ngế kuăn pơlê tung pơlê rơtế veăng tơbriât to tung plong. Plong ôh tá tíu ki mơdât ‘na péa pâ ki hên rêm ngế kơpon a kơxái cap ki vâi hnhâng tơkâ luâ têa kroăng, lơ kuâ a dế rơpó.

Tiô jâ Nhung, drêng rơnó mê hngê, khía mơhot, hngêi kơmăi on tơhrik Hà Tây mơ’no têa, mê tơdroăng ki tơkâ luâ têa kroăng cho tơdroăng ki rơ-iêo khât:

“Hdrối troăng prôk gá ‘mêi, prôk lăm gá xơpá khât, tơkâ luâ kông mê xâu kông tơhnong, kơtêi kơxái, xơpá khât. Mê xâu rơchoâ têa ‘na kơnhŏng vâi mơ’no nếo, têa hiu têi, xâu ó khât. Troăng prôk lăm gá xơpá khât, rơhêng vâ tơnêi têa ‘no liăn mơjiâng pro kông ăm kuăn pơlê vâ tơ’lêi hlâu tung prôk lăm”.

Hên kuăn pơlê a pơlê Hde athế mot kơto a môi to plong vâ tơkâ luâ têa kroăng

Kuăn pơlê a kố ăm’nâi, kơtăn kố lối 1 khế hiăng ai tơdroăng ki xía vâ kơtêi kơxái cap ki toi plong. Mê cho môi rôh a kơxo má drêng 6 ngế to tung plong, toi kơxái kăp tơkâ luâ peăng ‘na tá têa kroăng môi tiah rêm hâi. Drêng troh a tơdế kroăng, kơxái cap tro kơtêi pro rêm ngế chiâng klêh tung têa. Mơhúa, drêng mê, kuăn pơlê tung pơlê tơkôm tơkâ luâ têa kroăng hên kơdrâm mê hiăng teăm hdrok xo ăm rêm ngế troh a kĭng.

Ngoh Rơ Châm Chương, kot mâ hơnăm 1993, a pơlê Hde ăm ‘nâi, kơtăn kố dâng chât hơnăm, mâu rơpŏng kuăn pơlê tung pơlê hiăng veăng tơlo liăn vâ pro kông vế pơtân tơkâ luâ têa kroăng. Xua ôh tá ai trăng ki krá kâk mê kông hiăng tro têa mơhiu. ‘Nâi xúa plong tơkâ luâ têa kroăng cho tơdroăng ki rơ-iêo, la rêm ngế ôh tá ai túa ki lâi xếo. Tơná Rơ Châm Chương đi đo xâu tung hiâm mơno drêng rêm rôh ăm dêi kơdrâi kuăn tơkuâ luâ ‘na tá têa krông lăm chiâk:

 “Hên rôh á cheăng xoi kơxâk, hơ’lâk prêi xi mong, klăng 4 chôu mê athế lăm a têa kroăng vâ xo prế kuăn nôu vêh. Tơpá khât. Bu rơhêng vâ vâi pro ăm môi to kông vâ rơxế chiâng kơtâu, lơ prôk chêng xuân chiâng. Bu rơhêng vâ môi tiah mê xo, ôh tá tơmiât klâi xếo ki ê”.

Kuăn pơlê pơlê Hde rơhêng vâ ai kông prôk tơkâ luâ

Pôa Trần Thành Trung, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Đăk Tơ Ver, tơring Čư̆ Pah, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi, pơlê Hde ai 61 rơpŏng kuăn pơlê, ƀă 293 pơ’leăng mâ mơngế, luâ tơdế cho rơpŏng kơtiê ƀă vâ chê kơtiê. Tơdroăng ki rơhêng vâ ai môi to kông ăm kuăn pơlê lăm troh a kơpong pêi chiâk deăng lối 100 ha dêi vâi krâ nhŏng o gá kal khât. Hdrối nah, ai mâu khu ki tŏng kum a Pơlê kong kân Hồ Chí Minh hiăng mơjiâng pro tơdroăng tơkêa cho pro kông mơgăn môi to kông kơnâ 700 rơtuh liăn vâ kum kuăn pơlê.

La tung pơla pro kông, hiăng ai mâu rôh ki xâu xía tung pêi cheăng mê tơdroăng tơkêa kố tro pơtê tá troh nôkố. Vâi krâ nhŏng o lăm a chiâk mơni kô prôk lăm a troăng ki ai kông krá mơgăn tơkâ luâ kroăng la athế pơ’lêh troăng ki dâng 10 km, tung pơla tâng prôk tơkâ luâ ing kông bu kơtăn bu iâ chôu tê. Vi ƀan hnê ngăn cheăm hiăng hôp kuăn pơlê vâ tơbleăng thế pôi tá tơkâ luâ têa plông drêng têa ai rôh kong mê khía mơhot.

Pakĭng mê, drêng tơkâ luâ têa plông kal djâ tơvế kế ki chiâng đông vâ hbrâ rơnáu ăm dêi tơná tâng ai tơdroăng ki ôh tá mơhúa. Vi ƀan hnê ngăn cheăm xuân hiăng pâ thế Vi ƀan hnê ngăn tơring ‘na tơdroăng ki pro kông vế ki krá gâk. Xua kố cho tơdroăng kal pêi pro tơdrêng ăm kuăn pơlê tung pơlê, rế rak tơniăn rế veăng kum mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối pơlê pơla a môi pơlê ki xơpá môi tiah Hde. Pôa Trần Thành Trung pâ thế:

“Kố cho pơlê ki malối xơpá dêi cheăm Đăk Tơ Ver. Kuăn pơlê ki hên cho pêt pôm, pêt kế tơmeăm ki ai pôm. Tâi tâng tơnêi dêi kuăn pơlê athế tơkâ luâ têa kroăng. Tơdroăng ki prôk lăm gá xơpá, tơbrêi tơbrêh ƀă ôh tá tơniăn tung pơla pêi cheăng. Cheăm xuân hiăng hnê tối kuăn pơlê kơdroh iâ tơdroăng ki prôk lăm tơkâ luâ têa kroăng a mâu rôh kong mê. Cheăm rơhêng vâ rêm râ, khu ki ai hiâm mơno hơ-ui veăng kum ivá, pro kông ăm kuăn pơlê ki krá vâ rak tơniăn ăm kuăn pơlê prôk lăm, mơdêk pêi cheăng kâ dêi kuăn pơlê Hde tối krê, kuăn pơlê Đak Tơ Ver tối tơdjuôm”.

Mot tung rơnó mê hngê, têa kroăng Đak Kroong tíu ki tơkâ luâ cheăm Đăk Tơ Ver, tơring Čư̆ Pah, kong pơlê Gia Lai hiu hlo têa têa mơ’nok sap ing lâp tíu hiu troh akố. Drêng têa kân ai tíu ‘na rơdâ dâng 50m, hên tíu trâu sap ing 5 – 6 met. Tơdroăng ki mơjiâng pro môi to kông mơgăn tơkâ luâ têa kroăng, tơdjêp kuăn pơlê Hde ƀă kơpong pêi chiâk cho kal khât. Tung tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo dêi tơring Čư̆ Pah, kong pơlê Gia Lai xuân kal séa ngăn, xing xoăng mơjiâng pro môi to kông akố.

VOV Tây Nguyên

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng