Jâ Hoàng Thị Phương, 56 hơnăm, ối a cheăm Ea Kly, tơring Ea Kar, kong pơlê Dak Lak hiăng pơlât a kơbong Châm cứu – Dưỡng sinh, hngêi pơkeăng kân pơlât [a\ rêi nhâ loăng kong pơlê Dak Lak hiăng châ péa măng t^ng.

Hdrối mê, a kơxo má klêi kơ’nâi xông riu koi, kơdrâ hlo dêi mâ khăng kơ-[re\n, chu chế rơkong. Jâ re\ng troh a hngêi pơkeăng pơlât [a\ pơkeăng rêi nhâ hlá loăng vâ pơlât. A kố, klêi kơ’nâi hên hâi châ pâk trum pơlât, hlối tiê tíu khăng kơ-[re\n mê, tiê troăng hveăn, tơdroăng châi dêi jâ hiăng kơdroh hên. Jâ Hoàng Thị Phương tối:

‘’Á dế pơlât tơdroăng châi khăng kơ-[re\n hveăn kơxo# 7. Hdrối mê a chu chế rơkong, mâ plêk ôh tá chiâng vâ kơnhiê, ôu kâ pá puât. Á pơlât hiăng châ 14 hâi kố [a\ hlo tơdroăng châi hiăng kơdroh hên, châ dâng 85 – 90%’’.

Môi ngế ki ê nếo xuân khăng kơ-[re\n hveăn kơxo# 7 pá ngâ cho o Y Tra Êban, 10 hơnăm, ối a {uôn Tah, cheăm Ea Bhôk, tơring }ư Kuin, kong pơlê Dak Lak.

Hdrối mê, Y Trai Êban pơlât a hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Lak xua tro kơtong tro drăng ko, lo mơheăm a tuăn. Klêi kơ’nâi pơlât a hngêi pơkeăng mê o chu chế rơkong. Rơpo\ng pơlât o a hngêi pơkeăng pơlât [a\ rêi nhâ hlá loăng kong pơlê Dak Lak.

Troh nôkố klêi kơ’nâi vâ chê 10 hâi pơlât a hngêi pơkeăng, mê tơdroăng châi hiăng kơdroh hên.

Nâ H’Riơr Êban, nôu o Y Trai Êban tối:

‘’Gá dế kơtâu tung plông mê tro kơtong, ko tro a tơnêi [a\ lo mơheăm tuăn. Rơpo\ng djâ pơlât a hngêi pơkeăng kong pơlê Dak Lak. Châ 3 hâi mê vêh a hngêi. Môi măng t^ng mê hlo gá chu chế rơkong. Á djâ pơlât a hngêi pơkeăng cheăm, mê vâi tơbleăng thế pơlât a hngêi pơkeăng pơlât [a\ rêi nhâ hlá loăng kong pơlê’’.

Kơxái hveăn kơxo# 7 pakong ối tối cho kơxái hveăn ngiâ, gá kum ngiâ tơdro [a\ tâ a ngiâ. Khăng kơ-[re\n kơxo# 7 pá kong cho tơdroăng môi pâ ngiâ khăng kơ-[re\n. Khăng kơ-[re\n kơxái hveăn kơxo# 7 pá kong cho môi tơdroăng ki khăng kơ-[re\n tâi tâng, pro ôu kâ pá puât, gá tơdjâk chiâng ‘mêi ó.

{ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải, Kơbong Châm cứu – Dưỡng sinh, hngêi pơkeăng pơlât [a\ pơkeăng rêi nhâ hlá loăng kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, kơbong đi đo tơdah pơlât mâu ngế khăng kơ-[re\n kơxái hveăn kơxo# 7 pakong troh pơlât.

Tơdroăng châi kố xua hên tơdroăng, laga dâng 80% cho xua tro hngiú tơdjâk troh troăng kơxái hveăn kơxo# 7, pro chiâng khăng kơ-[re\n ngiâ.

Mâu ngế ki tơ’lêi tro má môi cho mâu ngế châ ôh tá rơdêi le\m, kơdrâi mơ-êa, mơngế iâ pơtâp ivá, iâ lo pakong, mâu ngế kơtêi kơtâu chôa, kơtêi kơtâu têi, mâu ngế hmâ hrăng kơmăng châ rơlâi rơlo, tơbrêi tơbrêh, ivá hbrâ mơdât pơrea\ng pá kâi, tơ’lêi tro hngiú [a\ ki ê hía, ki rơhêng vâ tối cho mâu ngế hmâ ôu drôu [ie#r [a\ kơmăng hmâ tro hngíu. {ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải tối ăm ‘nâi:

‘’A hngêi pơkeăng pơlât [a\ pơkeăng rêi nhâ hlá Dak Lak, sap apoăng hơnăm troh nôkố tơdah lối 40 ngế khăng kơ-[re\n kơxái hveăn kơxo# 7, pơlât prêi lối 90%. Tơdroăng châi kố hiăng prêi le\m, iâ pơtối tro nếo’’.

Khăng kơ-[re\n troăng kơxái hveăn kơxo# 7 pakong cho pơrea\ng ôh tá rơ-iô troh châ chăn, laga tâng châi hrá pơlât lơ ôh tá tro tơdroăng kô pro tơdroăng châi thăm rế râ, chiâng tơdroăng châi, môi tiah: êi tung mâ, khăng kơ-[re\n mâ, ‘liâng mâ troh tá krâ ah.

Vâi hlê ple\ng hên tâ ‘na pơreăng kố xuân môi tiah mâu tơdroăng thế tơtro\ng tung hbrâ mơdât, ngin hiăng tơpui tơno [ă [ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải, cheăng tung Kơbong Châm cứu –Dưỡng sinh, Hngêi pơkeăng pơlât [ă rêi nhâ-hlá loăng kong pơlê Dak Lak, pó vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ kơ tơmâng.

Êng: Ô [ok thái pơkeăng! Xiâm ki pro khăng kơbre#n troăng kơxái hveăn ngôa kơxo# 7 pá kong cho ki klâi?

{ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải: Khăng kơbre#n troăng kơxái hveăn kơxo# 7 pá kong ai hên ki xiâm.

La ki má môi ai 2 khu ki xiâm. Má môi xua tro hngiú, pro chiâng khăng kơbre#n môi pâ, ‘nâ hía ‘na hơ-ếo, ‘nâ hía ‘na hơ’vá. Ki xiâm má péa xua tro mâu tíu rong râ a kơpong tung kong ‘nâ ngiâ xua ai tíu rong râ a ko kơpêng kl^ng, lơ ‘na ngiâ, pro chiâng khăng kơbre#n. Rong râ a peăng ‘na lâi hmâ pro chiâng khăng kơbre#n ‘na ngiâ ki mê há.

Êng: Tơdroăng châi mê gá tiah lâi, ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải: Hmâ hlo, ăm ‘nâi ngế ki mê tâ khăng kơbre#n troăng hveăn kơxo# 7 xua tro hngiú apoăng gá pro hngiú tiah hmâ tê. Môi tiah, ‘nâ hía ngế ki mê lo pá gong klêi mê tro kơchoh mêi, tung châ rơlâi rơlo, kơ’nâi môi măng troh riu koi, kơxo má hâi kơ’nâi hiăng khăng kợbre\n môi pâ ngiâ.

Tơdroăng ăm ‘nâi ‘na hía xua kơdrâ tê, môi tiah drêng ngế ki mê dế xêa hne\ng, păm têa xếo dêi rơkong, gá lo têa hế pá gong, ôh tá chiâng sêa hne\ng.

Êng: Tơdroăng châi kố hmâ trâm a mâu ki to lâi hơnăm?

{ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải: Tơdroăng khăng kơbre#n troăng hveăn kơxo# 7 kô tro a rêm ngế ki hmâ sap 10 hơnăm troh 60 hơnăm.

Êng: Ô [ok thái pơkeăng, tơdroăng châi kố tơdjâk troh hyôh kong prâi lơ bú tung rơnó dêi tung hơnăm tê?

{ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải: Tơdroăng châi kố tơdjâk troh rơnó ki lâi tung hơnăm hmâ tơdjâk troh ivá kuăn mơngế, drêng tung châ rế pá hro tâng lo pagong kô kơdrâ tro hngiú kơ pro khăng kơbre#n troăng hveăn kơxo# 7 pá kong.

Êng: Hngêi pơkeăng pơlât [ă rêi nhâ-hlá loăng dế xúa pơlât mâu túa ki tiah lâi vâ pơlât tơdroăng châi kố, ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải: Hngêi pơkeăng pơlât [ă rêi nhâ-hlá loăng hiăng xúa mâu túa pơlât tơdroăng châi kố, môi tiah: Pâk trum a troăng hveăn, ăm hrik pơ’leăng pơkeăng ngải cứu [ă  tiê bliê drô troăng hveăn.

Chôu pơkleăng ngải cứu bú pơlât [ă mâu ki tro hngiú pro chiâng khăng kơbre#n. ‘Na mâu ki ê môi tiah rong kơpong kong, ngiâ, mâu tơdroăng châi ki po pom tung rơkong, ngiâ khăng kơbre#n troăng hveăn kơxo# 7 mê ôh tá pơlât [ă túa ki kố.

Kố cho túa pơlât [ă pơ’leăng pơkeăng ngải cứu ki hiăng têng khăng, klêi mê pôh ăm gá tô, pân gá a mâu hveăn u ngiâ, kum ngế ki châi mê re\ng vêh le\m a mâu hveăn ki khăng kơbre#n drô ngiâ.

Ki pơxúa dêi túa pơlât kố má môi cho rơpâ liăn, re\ng hlo tơ-[rê la kơdroh ‘na tơdroăng ki pro chiâng châi ki ê.

Êng: Pơlât tơdroăng châi kố ton to kéa lâi ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải: Hmâ hlo ngế ki khăng kơbre#n tâng re\ng châ ‘nâi tung măng t^ng apoăng, ngin tơku\m pơlât [ă tơdroăng dâi trum pâk troăng hveăn, pơlât [ă pơ’leăng pơkeăng ngải cứu, tiê bliê mâu troăng hveăn, troăng mơheăm [ă ăm ôu pơkeăng vâ pro ivá mo dâi, vâ ngế ki khăng kơbre#n mê re\ng prêi, [ă re\ng châ lo ing hngêi pơkeăng, mê pơlât ki ton gá sap ing 3 troh 4 măng t^ng, kơlo ki prêi gá kô troh 90%.

Mâu ngế ki hrá troh tâ mê hâi khế pơlât kô ton tâ, hmâ hlo sap 4 troh 8 măng t^ng ngế ki mê xuân chiâng prêi le\m mâu tíu hveăn kéa ki khăng kơbre#n a ngiâ.

Ai ngế ki ‘nâ troh a hngêi pơkeăng hrá, ‘nâ pơlât ton troh 3; 4 khế klêi kơ’nâi châ ‘nâi hiăng tro châi, drêng kố tơdroăng vêh le\m gá pá [ă kô pro chiâng ai tơdroăng môi tiah chu chế rơkong, kơnhiê mâ ôh tá xi, kâ ôu hmếo pơ chiâng tơklêh.

Tơdroăng kố tơdjâk hên, pro oh le\m mâ ngăn, la oh tá troh hlâ mơngế.

Êng: Vâ hbrâ mơdât tơdroăng châi kố mê pin thế pro ki klâi ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Đỗ Văn Khải: Má môi, pôi tá ăm châ tro hngiú. Pơtih, drêng ivá dế ôh tá mo le\m pôi tá ăm kơdrâ châ kơchoh mêi, tâng châ kơchoh kô tơ’lêi khăng kơbre#n.

Má péa, drêng pêi cheăng tung kơbong ai po kơmăi hngiú lơ po ki pê rơxoh thế pôi tá ăm gá kơmăi pê tơdrăng tro a kung kui.

Tung ôu kâ, thế tơ’nôm hên trếo kơhiâm vâ mơdêk rak ivá mo le\m kâi tơplâ mơdât [ă pơreăng.

Gương prếi A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng