-Ô [ok thái pơkeăng Nguyễn Kim Mỹ! Êh búa tối ăm ‘nâi tơdroăng vâi kơdrâi dế mơ-êa la tro kơ o lo mơheăm xôu tung hơnăm hiăng luâ gá ti lâi?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Kim Mỹ: Kơ o lo mơheăm ôh tá roăng ngế ki lâi. Má môi, ôh tá pơrah kơdrâi lơ kơnốu, maluâ vâ hdroâng kuăn ngo ki lâi xuân kơ o, xua mê kơvâ cheăng ki lâi xuân tro kơ o. Tơdroăng ngế kơdrâi dế mơ-êa kuăn ngá cho hnoăng dêi ngế kơdrâi. Drêng hiăng mơ-êa nếo ‘nâi dêi tơná pá kâi hiâm, lăm khăm a hngêi pơkeăng {ok thái pơkeăng tối hiăng tro kơ o lo mơheăm xôu. Mê pin nếo ‘nâi ngế kơdrâi dế mơ-êa kuăn ngá hiăng tro tâ pơreăng kơ o lo mơheăm xôu.

Kơ o lo mơheăm xôu ngin hiăng trâm tâi, mơni ai 3 khế apoăng. Ai mâu hiăng kân tâ, kơpêng 4 khế tơdế ‘nâ hía 5 troh 8 khế nếo châ ‘nâi tro kơ o lo mơheăm xôu. ‘Nâi nhên gá rêm hơnăm Dak Lak châ ‘nâi ai ngế tâ tú pơreăng kơ o lo mơheăm xôu, môi troh 20 ngế. Thăm nếo ai hơnăm ki ‘nâ 30-40 ngế. Kơxo# vâi kơdrâi tro kơ o lo mơheăm xôu nôkố hiăng vâ tơ’mô mâu kơnốu há.

Hdrối nah, mâu ki kơ o lo mơheăm xôu to mâu kơnốu, nôkô hiăng tơ’mô. Xua vâi kơdrâi nôkố rế ôh tá môi tiah hdrối nah bú to pêi viâ mâu tơdroăng cheăng tung rơpo\ng hngêi mê vâi hiăng lăm pêi cheăng troh ukô, umê, hiăng tơru\m [ă hên ngế tung rêh ối pơlê pơla mê ki tâ tú tơ’lêi há.

Kơxo# vâi kơdrâi dế mơ-êa tro kơ o lo mơheăm xôu ôh tá hên tâng vâ pơchông [ă kơxo# ki tro tơchoâm, la tơdroăng ki kal, xua pơlât ăm mâu ki kố ai tơdroăng pơlât phá krê xêh hlối vâ rak tơniăn ăm ivá ngế nôu [ă hlối vâ rak tơniăn ăm kuăn ngá tung klêa xông kân le\m.

-{ă vâi kơdrâi dế mơ-êa tung 3 khế tro ko o lo mơ-eăm xôu thế pro ti lâi vâ pơlât ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Kim Mỹ: {ă vâi kơdrâi dế mơ-êa tung 3 khế apoăng tro kơ o lơ mơheăm [ok thái pơkeăng kô hbrâ kơchăng [ă tơbleăng 2 tơdroăng: môi cho pơtối pơlât la kô ai ki ‘nâ hía pro chiâng ‘mêi ăm kuăn ngá, ki ‘nâ hía kuăn ngá chiâng hlâ tung klêa, ‘nâ kuăn ngá tung klêa ôh tá chiâng kân. Má péa, troăng hơlâ pơlât kuăn ngá vâ pơlât ăm ngế nôu. Tâng kuăn ngá kơpêng 4 khế tơdế kuăn ngá mê mo le\m kô ai troăng hơlâ pơkâ pơlât phá xêh, ôh tá ôu mâu pơkeăng ah lơ pro kuăn ngá chiâng chó ‘nâ hía lơ pro ôh tá chiâng kuăn mơngế. {ă ngế ki mê, gá thế lăm khăm đi đo, khăm kuăn ngá tiô rơnó tro tiô [ok thái pơkeăng pơchân vâ chiâng teăm x^ng xoăng tơdroăng ôu pơkeăng, xua ôu pơkeăng ăm mâu kơdrâi ki dế mơ-êa ki ê, ki tro kơ o há, tung pơla mê, pơkeăng ki ăm ngế kơdrâi dế mơ-êa cho kháng sinh ki têi.

Ngin hiăng trâm ngế kơdrâi ki dé mơ-êa tro kơ o lo mơheăm ki pơreăng ôh tá xâu kơ pơkeăng, ôu hên túa pơkeăng. La mâu pơkeăng pơlât kơ o lo mơheăm xôu mê gá tơdjâk têi troh kuăn ngá, mê ‘nâ hía kô pro kuăn ngá ôh tá chiâng mơngế, ‘nâ hía hlâ tung klêa.

{ă mâu ngế ki tiah mê, malối a vâi kơdrâi dế mơ-êa 3 khế apoăng mâu {ok thái pơkeăng pơlât kơ o, ki tối kơpêng mê tung lâp plâi tơnêi, xuân hnê tối thế tah lôi kuăn ngá. Laga tơdroăng kố thế ai ăm phêp dêi on veăng rơpo\ng hngêi ‘nôi.

Tâng rơpo\ng hngêi ôh tá ăm tah xuân ai troăng hơlâ pơlât ki phá nếo, la thế tơhrâ nhên chiu trâm tơdroăng ki ôh tá mơhúa ‘nâ hía kuăn ngá hlâ tung klêa [ă hên tơdroăng ki ê.

-Ô {ok thái pơkeăng! Tiah mê tâng vâi kơdrâi dế mơ-êa kuăn ngá ‘nâi dêi tơná tro kơ o lo mơheăm xôu thế tơkôm mơhum ‘nôi klêi mê nếo pơlât hôm chiâng há?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Kim Mỹ: Tung pơla 9 khế mơ-êa tâng tro kơ o lo mơheăm xôu dương tính la ôh tá châ pơlât ăm ngế ki kơ o kô tâ tú troh hên mâu ngế ki ê tâ tá, malối kô tâ tú troh ngế kơnốu, kuăn ‘ne\ng kuăn cháu tơná pin. Xua mê, mơngế ki kơ o thế ‘nâi nhên tơdroăng kố ‘na tơdroăng pơlê pơla.

Má péa, tung pơla dế mơ-êa, ngế nôu, ngế kơdrâi kô tơku\m kâ hên trếo kơhiâm, tơniăn ‘na tuăn ngoâ ăm ngế kuăn ‘ne\ng [ă hlối thế kâi trâng mơdât [ă pơreăng kơ o, tâng ôh, mơni ngế nôu kô pá ai ivá, ton ing mê kô chiâng pro kuăn ngá tơ’nhiê, ah kuăn ngá hlâ tung khêa. Xua mê, drêng châ kơ êng [ok thái pơkeăng, [ok thái pơkeăng hnê tối tâi tâng mâu ngế tro kơ o lơ mơheăm thế pơlât.

-Ô {ok thái pơkeăng, [ă vâi o a hơnăm ki lâi tơ’lêi tro kơ o lo mơheăm má môi [ă mâu tơdroăng ăm hlo a vâi ‘ne\ng hôm ai tơdroăng klâi thế tơtro\ng?

{ok thái pơkeăng Nguyễn Kim Mỹ: Nôkố, tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ, sap ing hơnăm 1998 mê Việt Nam hiăng pêi pro tro tiô pơkâ dêi Khu ngăn pơkeăng Lâp plâi tơnêi tơbleăng, tơkéa vâ tối kơpêng 95% ngế vâi drêng châ pâk pơkeăng mâu túa vaccine tung mê, ai pâk mơdât pơreăng kơ o lo mơheăm (BCG). Drêng châ pâk pơkeăng vaccine mê kô kum kâi mơdât kơ o lo mơheăm ó ăm vâi ‘ne\ng sap ing pâk ta troh 10 hơnăm.

Sap ing 10 hơnăm tơngi klêng, drêng mâu vâi cháu hiăng lăm hriâm, tơdroăng hơ’lêh lâm hriâm, hơ’lêh tơdroăng tơmiât drêng mê pơkeăng kháng sinh kô hiăng kơdroh.

Vâ tối tơdroăng châi ki apoăng thế tơbleăng ăm tung rơpo\ng hngêi, tung rơpo\ng hngêi hôm ai ngế ki lâi tro kơ o lo mơheăm lơ ối achê mơngế ki kơ o lo mơheăm há? Mê châ ngăn cho ki xiâm vâ ‘nâi má môi.

Pak^ng mê, hlối pro ngế ki kơ o chiâng hrế, hiâ la ôh tá ‘nâi xiâm ing lâi, hmâ hlo tơngê a peăng kơxêi, lơ vâi krâ jâ pôa rôh nah hmâ tối dêi lo têa kơxôu a kơmăng. Tơdroăng ki thế tơtro\ng ma môi a mâu vâi muăn ối ku\n ôh tá tá pro vâi kơ o ton hâi môi tiah mâu ki hiăng kân, mê to ton nếo kơ o.

Vâi ‘ne\ng pá xôp 6 khế, tâng vâ tối môi hơnăm kô tro tơdroăng châi troăng krôk hên iâ gá khôi châ 7 hdrôh, mê athế pdjâ pơlât a Hngêi pơkeăng pơlât ko o êi xôu. Xua mê, tâng vâi ‘ne\ng hiăng châ pơlât pơkeăng kháng sinh la xuân ôh tá kâi kơdroh châi tung pơla mê tung rơpo\ng hngêi kô tâ tú,  kơdroh hngăm la ôh tá ‘nâi xiâm ing lâi, tro tơdroăng châi troăng krôk ton mê thế tơmiât troh tơdroăng hiăng tro kơ o lo mơheăm

-Hôm mơnê kơ [ok thái pơkeăng!

Thu Huế - Quang Nhật

Gương tơplôu [ă tơbleăng