VOV4.Sêdang - Châi klêa cho pơreăng ki hmâ trâm a vâi hdrêng ku\n. Pơreăng kố hmâ ăm pin ‘nâi drêng lăm dế êak têa, hmâ dế 3 hdroh tung môi hâi, hnối trâm [ă tơdroăng môi tiah tơngê, hêa. Tâng ôh tá lăm khăm, [ă pơlât tơdrêng, pơreăng kố kô tơ’lêi pro x^ng tung châ xua ôh tá ai têa, tơbrêi [ă mơni kô hlâ.

Apoăng khế 1/2021, a kong pơlê Dak Lak ai môi ngế hlâ xua châi klêa râ. Ngế ki mê cho muăn kơnốu (9 khế), hdroâng kuăn ngo Mông, ối a kơpong 10, cheăm }ư\ K[ang, tơring Ea Súp. Tiô séa ngăn dêi Tíu xiâm Séa ngăn châi tamo kong pơlê Dak Lak, a kơpong rơpo\ng hngêi ki ai ngế hlâ rêh ối, rơtế [ă nôkố ai dâng 13 ngế vâi hdrêng xuân tâ pơreăng ki môi tiah ngin tối a kơpêng.

Tiô rơkong tối dêi rơpo\ng ngế ki ai hdrêng hlâ, ngế hdrêng kố apoăng cho tơngê hmân, eâk hên hdroh tung môi hâi la eâk bu têa xo, châ chăn tơbrêi tơbrêh. Klêi kơ’nâi péa hâi pơlât a hngêi ôh tá hlo chía, mê rơpo\ng nếo djâ muăn troh a hngêi pơkeăng.

A Tíu xiâm ngăn pơkeăng pơlât tơring Ea Súp tối, muăn ki kố tung tơdroăng ki tơngê hmân 41 đo# C; kéa, ngiâ méa ôh tr^ng; ôh tá ‘nâi klâi; eâk bu lo to têa; jâ kơ’no kơtâu tơdro re\ng, ôh tá chiâng vâ tiê ngăn. Maluâ hiăng châ xúa mâu túa ki pơlât tơdrêng la muăn ki kố ôh tá kâi tơkâ luâ. Mơgêi xiâm kối muăn khoh chiâng hlâ xua Tíu xiâm ngăn pơkeăng pơlât tối: Tơngê hmân ôh tá ‘nâi xiâm kối/Châi klêa êak bu to têa xo (kơlo C). Rơpo\ng hngêi muăn ăm ‘nâi:

‘’Muăn châi klêa [ă tơngê. Rơpo\ng hngêi hlo muăn hiăng râ mê nếo djâ troh a hngêi pơkeăng cheăm. Hngêi pơkeăng cheăng thế lăm a Tíu xiâm khăm pơlât vâ pơlât tơdrêng la mot tung kơpong pơlât tơdrêng, muăn châ pâk ‘mot têa la ôh tá chiâng hiâm xếo mê hlối hlâ. Hdrối tro pơreăng muăn bu kâ hmê [ă tôu têa xo’’.

Môi hâi klêi kơ’nâi ai ngế hlâ xua châi klêa râ, kơbong pơlât vâi hdrêng, hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên pơtối tơdah pơlât tơ’nôm 7 ngế xuân ai pơreăng môi tiah mê cho châi klêa a cheăm }ư\ K[ang, tơring Ea Súp. {ok thái pơkeăng Nguyễn Văn Mỹ, kăn pho\ pơkuâ kơbong pơlât vâi hdrêng, hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ăm ‘nâi:

‘’Kơbong pơlât vâi hdrêng ngin dế tơdah [ă pơlât 7 ngế tro pơreăng châi klêa, tối tơdjuôm, ki hên cho tâ pơreăng châi troăng klêa. Mâu vâi hdrêng ki mot pơlât tung hngêi pơkeăng kố cho sap ing 6 troh 3 hơnăm [ă pơrá cho mâu ngế ki châi klêa môi tiah dêi rơpó môi tiah tơngê, hêa, châi klêa, êak. Tung mê, ai 2 ngế ki râ, kơdroh kali mơheăm. Laga, klêi kơ’nâi 3 hâi pơlât, ivá dêi tâi tâng mâu vâi muăn kố hiăng hlo tơniăn le\m’’.

Châi klêa cho pơreăng ki hmâ trâm a vâi hdrêng. Xiâm kối hmâ trâm cho xua ing virus. Drêng kâ mâu kế kâ, têa ôu ki tâ virus, vi khuẩn pro chiâng ai pơreăng. Pak^ng mê, mơni kô ing tâ pơreăng a klêa, kâ kế ôh tá tro, tơdjâk ing pơkeăng [ă hên ki ê. Tiô mâu [ok thái pơkeăng chuyên khoa, châi klêa rế hên hdroh rế pro châ chăn vâi drêng re\ng x^ng têa. Tâng rơpo\ng ôh tá vâ hmâng, ôh tá djâ vâi hdrêng ki mê troh a tíu khăm pơlât tơdrêng mê kô mơni kô râ, kơdroh kali mơheăm [ă hên ki ê, mơni kô hlâ. \

Xua mê, drêng hlo êak têa, êak lối 3 hdrôh tung môi hâi, hnối tơngê, hêa, tơbrêi tơbrêh, nôu pâ athế djâ vâi hdrêng lăm khăm a mâu tíu khăm pơlât rế re\ng rế ‘ló, pôi tá pơlât xêh a hngêi tiô mâu tơdroăng ki hnê tối ing rơkong. Vâ hbrâ mơdât pơreăng châi klêa a vâi hdrêng, [ok thái pơkeăng Nguyễn Văn Mỹ, kăn pho\ pơkuâ kbong pơlât vâi hdrêng, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên hnê tối:

‘’Hbrâ mơdât pơreăng châi troăng klêa tối tơdjuôm [ă tâ pơreăng troăng klêa tối krê kal pêi pro tiô mâu tơdroăng pơkâ a kơ’nâi kố:

Xếo ko\ng [ă kơ-[o\ng tro pơkâ. Xếo ko\ng cho tơdroăng pêi ki kal, kal pêi pro tro hâi khế môi tiah hdrối vâ pế pơchên kế kâ, drêng ăm vâi hdrêng kâ, klêi kơ’nâi pro mơgrúa ăm vâi hdrêng.

‘Na tơdroăng kâ, ôu, têa ôu. Kố cho tơdroăng ki mâu cheăm kơpong hngế hngo, tơ’lêi trâm. Môi tiah mâu rơpo\ng ki ai vâi hdrêng tâ pơreăng ki nếo a kơpêng, pak^ng tơdroăng ki xúa têa klôh mê ai xúa tơ’nôm têa ki tiô rơkong rơpo\ng hngê mê hlo ôh tá krúa le\m xua têa kơmăi nôkố tá hâi a mâu kơpong ki kố.

Ki tro má môi cho athế kâ tô, ôu chên, ôu têa athế pế chên ăm gá hngiú, kơdroh tơdroăng ki ôu mâu têa ki tâ tung kơthung têa a kơchơ’’.

Mâu tơdroăng kal ki ê nếo cho pâk pơkeăng po rơdâ. Nôkố, pâk pơkeăng cho túa ki tro ‘ló má môi vâ rak vế ivá châ chăn ăm mâu vâi muăn, malối cho kơpong hngế hngo kal tơmâng ngăn tâ nếo troh tơdroăng kố. Mơ’nui cho tơdroăng ki mơgrúa krúa le\m. Hên rơpo\ng a kơpong hngế hngo tá hâi tơmâng ngăn troh tơdroăng ki kố mê hngêi mơdrah cho môi tung mâu tơdroăng ki xiâm pro ăm mâu vâi muăn, malối cho ‘na pơreăng châi troăng klêa tối tơdjuôm’’.

Tung pơla pơlât châi klêa, nôu, pâ kal ăm ngế ki châi mê ôu hên têa [ă túa ki ôu Oresol, têa plâi krui, ăm kuăn ôu nôu tâng kuăn ối tơx^n; pôi tá xúa xêh pơkeăng ki hbrâ mơdât lo êak; pôi tá thế hdrêng ôu kâ t^ng. Kal ôu kâ ai tu\m trếo kơhiâm [ă rak tơniăn krúa le\m tung rôh ôu kâ [ă tơdroăng ki kâ tôu, ôu chên.

Thu Huế - Quang Nhật – Đình Thi

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng