Mâu hâi kong tô mơdrăng kố, maluâ tung hngêi ai ki pê hyôh lơ prôk lo pá gong, hên ngế xuân ối lo têa kơxôu. Têa kơxôu tung châ lo pá kong hên cho ki xiâm pro têa tung châ x^ng ó. Tiô mâu ki rơkê ngăn ‘na pơkeăng tối, têa kơxôu lo pá kong hên vâ tối têa tung châ tơ’lêi tâi há. Drêng mê, tung châ kô rơlâi rơlo, chiâng pôu pr^ng ko, tâng lo têa kơxôu hên têa rế pá ai têa tung châ drêng prôk lo pá kong, ngế ki ai tơdroăng châi tung châ kô chiâng pôu pr^ng ko, pá kâi hiâm [ă hên tơdroăng ki ê.

Kong tô ó môi tiah dế nôkố tơ’lêi pro rơ-iô ăm mâu ngế hiăng krâ, malối [ă mâu ngế ki ai tơdroăng châi tiô rơnó (châi plâi nuih, kơtêi kơtâu têi [ă hên ki ê…) Drêng ki tô gá tâk pro tô têi, mâu hơnăm hiăng krâ pá vâ hmâ xúa kơmăi khăm ngăn ‘’ki tô hngiú’’ ôh tá phá klâi môi tiah mâu ối nếo há, mê khoh pro tơdroăng ki hơ’lêh tô hngiú tung châ ôh tá teăm vâ hơ’lêh tung châ.

Pak^ng mê, ngôa mâu hiăng krâ kơtâu ôh tá têi môi tiah hơnăm ối nếo nah, mê tung châ kô pro ôh tá ai têa la ôh tá tâ khăng krôk, ôh tá teăm vâ ôu tơ’nôm têa ăm ai têa tung châ. Ing mê, kô tơ’lêi pro chiâng pôu pr^ng ko xua kong tô, tơ’lêi tro châi, ‘nâ hía pro tơdroăng châi chiâng châi ó tâ tung mâu hâi kong tô têi. Xua mê, kuăn ‘ne\ng cháu chái thế đi đo pơchân mâu jâ pôa thế vâi ôu têa, ăm vâi kâ mâu kế kâ ki poh, rơbe\n, ai têa hên môi tiah kâ rơhé, kâ xup [ă hía hé. Tơdroăng ôu tơ’nôm têa kô kum ăm mâu jâ pôa ai ivá mo le\m, tuăn ngôa tơleăng le\m, tơpui hlế rơkê tâ.

To [ă vâi ‘ne\ng, hên ngế tối xua vâi hiăng âu têa tôu hên, kâ rơhé, ôu têa plâi mê iâ ngế pâ tung tuăn bâ ăm vâi ‘ne\ng ôu têa, vâi ‘ne\ng bú ôu iâ tê ôu klêi kâ rơhé, klêi âu têa tôu. Ki khât gá, vâi ‘ne\ng kal ôu têa hên. {ă mâu ki hriâm mauh yăo sap ing 3 troh 5 hơnăm, ki hên gá ôu 1.000ml  [ă 500 ml têa tôu/hâi; Vâi ‘ne\ng hriâm râ má môi kal ôu 1.500 ml têa/hâi. Thế tơtro\ng, pôi tá ăm vâi ‘ne\ng ôu têa ai gas, têa ki vâi hiăng pro [ă kơmăi ki ai xik hên, pro ăm vâi muăn thăm rế ôh tá vâ kâ hmê. Thế ăm vâi ôu têa plâi kâ, ăm hui têa kơchâi, ôu têa hngiú ki hiăng pế lơ têa hiăng kơdê pơreăng.

Pôi tá ăm tung châ x^ng têa thế pơxiâm ing tơdroăng ôu têa hên, malối drêng lo têa kơxô. Tiô mâu ngế rơkê ‘na pơkeăng tối, [ă mâu ngế ki hmâ, têa ôu ‘mot tung châ dâng 2.500ml têa/hâi, tung mê ai têa ôu dâng 1.000-1.500ml. Ngăn tiô kô rơnó, tơdroăng cheăng pêi, tơdroăng châi lơ ôh mê tê ki ‘mot tung châ lơ ki mơ’no pá kong gá hơ’lêh phá  há.

Nôkố pôu pr^ng ko xua ối tung kong tô ton ai mâ hâi trâ lơ ối a tíu ki tô hngiú têi pro chiâng rơ-iô. Pôu pr^ng ko xua kong tô hlối pro chiâng châi tung troăng mơheăm ngôa xua tơdjâk tơdrêng dêi eăng trâ ki ‘mêi ing mâ hâi trâ a ko, a kung kui [ă hên ki ê, tâng ôh tá teăm pơlât tơdrêng kô re\ng pro hlâ mơngế.

Mâu tơdroăng vâi krâ nho\ng o kal thế chôu pâ:

-Pôi tá ‘no ki pê rơngiâp tung veăng koi lối ton, pôi tá ăm ki pê pê tơdrăng a châ pin, maluâ vâ mơngế ki dế mo dâi. Ki hngíu tô tung veăng thế hơ’lêh dâng 25-28 đo# C [ă tung veăng koi thế ai ki pê mơ’no tah hyôh lo pá gong vâ tơniăn ăm hyôh kong prâi tung veăng châ bâ phuâng, vâ pôi tá ăm xi tung veăng, tâ môi tiah ôh tá ai hyôh rơngiâp châ mot ah chiâng păn mâu pơreăng. Mâu virus ki pro chiâng châi tamo.

Kơdroh lo pá gong drêng kong tô ó, malối tung pơla kong tô ó sap ing 9 chôu peăng xo troh a 6 chôu kong xêi. Tâng lơ ai tơdroăng kal vâ lo pá gong thế xâu muâk, xâp hmân ếo, truâ mâ nhe\ng, truâ ki pâng môh rơkong vâ pôi tá tro tô.

-Vâ tơniăn krúa mâu kế kâ, thế kâ tô ôu chên, kâ hên mâu trếo kơhiâm tung mâu kơchâi ki kâ, thế kâ hên mâu plâi, vâ tơniăn le\m ăm ivá ai tu\m vitamin, mơdêk ivá mo le\m kâi trâng vâ tơplâ [ă pơreăng.

-Mơgrúa krúa le\m hngêi trăng, mâu tơmeăm xúa rêm hâi, kế ki pê a péa, tíu kuâ râng a kông, a kơ[ăng, tăng ‘nân, ai trêi hngêi, tơmeăm xah hêi dêi vâi ‘ne\ng, tơmeăm xúa tung hriâm [ă hên ki ê, thế xếo [ă kơ[o\ng lơ xếo [ă mâu kế ki tah pơreăng.

-Kơhnâ hum krúa châ chăn, xếo ko\ng [ă kơ[o\ng hdrối vâ pế pơchên mâu kế kâ, hdrối vâ kâ [ă klêi lăm tidế. Đi đo mơgrúa krúa dêi tuăn, môh rơkong [ă têa po.

-Hngêi tí dế đi đo thế krúa, xếo hrâ le\m, mâu drâm vâi ‘ne\ng thế to\ng xo ok a hngêi ti dế klêi mê  xếo krúa le\m.

Thuý Ngọc rah chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng