Maluâ bú ối 3 khế nếo kô châ lâk xo klo#ng tr^ng rôh ki a poăng, la ngoh Lê Văn Thành ối a cheăm Krông {uk, tơring Krông Pac\, kong pơlê Dak Lak dế tô tuăn xua khía mơhot kân rôh má 12 plong mot hiăng pro vâ chê 1 ha klo#ng tro tơ’nhiê ó. Ki hên xua khía mơhot pê plong pro hlá tơchiê, leăng, kơtong, ai tíu ki ‘nâ têa lu 1/4 xiâm. Drêng ai khía plong mot, ngoh hiăng cho thông troăng mơ’no têa vâ kơdroh tơdroăng têa toăng ton hâi ah pôm klo#ng lơ tro u\m:

‘’Pơla hdrối kô nah xua khía mơhot kân rôh má 12 plong mot hiăng tơdjâk troh hên deăng pêt klo#ng tr^ng rơpo\ng á. Ki hên hlá tơchiê, kông tơđôu. Mâu xiâm ki ‘nâ tro têa lu. Klêi kong mêi, á hiăng cho thông, troăng mơ’no tah têa, ôh tá ăm têa toăng ah lơ u\m, ôh tá ‘nâi drêng lâi ah pôm gá ti lâi’’.

Xuân môi tiah kơdrum pêt klo#ng tr^ng hlo hên xiâm hlá tơchiê [ă têa toăng xua kong mêi kân, pôa Nguyễn Văn Hoá, ối a cheăm Ea Yông, tơring Krông Pac\ tối, hdrối vâ pêt klo#ng tr^ng xuân hiăng tí tăng kơ êng ‘na kih thuât pêt rak ngăn klo#ng tr^ng.

Môi tung mâu pơreăng ki hmâ hlo hên kâ ‘nhiê klo#ng cho pơreăng pro tr^ng hlá, u\m rêi. Pơreăng kố xua kơmeăn [ă kơtâ ôa kâ ‘nhiê, ki hên má môi cho a mâu khế kong mêi hên, ki hngiâm kơchoh tung tơnêi hên. Rôh kong mêi khía hdrối kố nah, mơni iâ hên cho rôh ki tơ’lêi hlâu vâ pơreăng xông tâ kâ ‘nhiê.

Pôa Hóa tô tuăn, pa k^ng tơdroăng chiâ troăng cho mơ’no têa mê hôm êa xôh pơkeăng klâi vâ hbrâ mơdât kơmeăn kâ ‘nhiê pro u\m rêi nếo?

‘’Tung pơla kong mêi khía, tơdroăng deăng pêt klo#ng tr^ng tro têa lu, rơpo\ng pôa chiâ troăng cho mơ’no têa [ă xế puâ va kơdê pơreăng la nôkố, a xâu klo#ng tr^ng tơ’lêi mot têa, nôkố ai pơkeăng klâi vâ xôh, vâ kơdê pơreăng ăm kơdrum klo#ng tr^ng’’.

Tiô tie#n sih Đinh Văn Đức, ngế ki rơkê ‘na chiâk deăng tối, pơreăng pro tr^ng hlá, u\m rêi cho pơreăng ki hmâ trâm a klo#ng tr^ng. Malối a mâu kơpong tơnêi klong [ă a mâu khế, rơnó ai mêi hên. Vi khuân [ă kơmeăn kô kâ ‘nhiê klo#ng tr^ng [ă tơdroăng mot tung rêi dêi loăng ing tíu ki tơlêa a pôm klo#ng.

Kơmeăn [ă vi khuân mot kâ ‘nhiê a xiâm kông dêi klo#ng tr^ng, kâ ‘nhiê mâu tế bào mô, kông ki hrik trếo kơhiâm dêi klo#ng vâ hrik xo trếo kơhiâm mơ’rêh dêi kông [ă hlá. Pơreăng pro tr^ng hlá, u\m pôm tâng re\ng châ hlo, re\ng teăm kơdê kô châ kơdê pơreăng, klo#ng tr^ng kô vêh xông le\m nếo.

‘’{ă pơreăng kố vâi tối cho pơreăng u\m tr^ng hlá, pơreăng xua kơmeăn kâ ‘nhiê, môi tiah kơmeăn Furanium. Vâ pôi tá tro pơreăng kố pin athế xôh pơkeăng, xôh tâ tá xiâm vâ kơdê pơreăng pro u\m rêi pá xôp mê pin thế rơvât mâu túa phon hlá, vâ xôh ăm klo#ng ah hlá kô vêh ngiât drêh le\m nếo, xua rêi gá drêng kô oh tá châ hrik xo têa [ă trếo kơhiâm vâ tơ’mot ăm loăng, drêng kố pin thế rơvât tơ’nôm trếo kơhiâm ing tơdroăng xôh hlá.

’Na mâu kông ki re\ng tr^ng hlá, pin mơdoh drêng kong tô pôe tah mâu hlá ki hiăng tr^ng, răng kho ‘măn pá gong kơdrum vâ kôm gá răng vâ chôu kơdê pơreăng, maluâ pin vâ xôh pơkeăng mê kơmeăn ôh tá châ tâ tú hên tê, gá oh tá kâi hlâ tâi tâng, pơreăng xuân ối hmuâ a xiâm klo#ng tr^ng.

Xua mê pin thế pôe tâi tâng mâu hlá kố, ‘măn pá gong vâ hdroh chôu, klêi mê xo 1 tung mâu túa pơkeăng xiâm rêi đồng lơ pơkeăng xiâm Xymoxanil + [ă Mancozeb [ă Inprodione hơ’lâk tiô nồng độ hiăng chêh a tơdrong pơkeăng vâ xôh tơ’mô a mâu kơtâ hlá. Klêi mê, mâu pơreăng kô hlâ oh tá kâi xông tâ tú xếo, pin nếo xo mâu túa phon rơvât xôh hlá vâ tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng [ă hlối rak ăm hlá xông rơdêi ah loăng kô re\ng xông rơdêi tâ’’.

Tơdrêng amê, [ă mâu kơdrum hiăng tro pơreăng kâ ‘nhiê ó thế pui tah, pin pôi tá pêt xếo a tơnêi ki hiăng tâ pơreăng. La tâng vâ pêt a tơnêi ki mê thế kơdê pơreăng i hrâ hdrối ‘nôi, po troăng cho mơ’no ăm têa châ hiu, rơvât puâ hên iâ gá sap ing 50-100kg/1 sao.

Túa pêi pro tro má môi thế hơ’lêh pêt hdrê loăng ki ê, klêi mê ah pêt klo#ng nếo. Pó vâi krâ nho\ng xuân thế rơvât phon êak ro ki hiăng mơ-u\m hơ’lâk [ă kơmeăn ki vâ mơdât pơreăng Trichoderma kum mơdêk ivá ăm loăng xông rơdêi [ă kô kâi mơdât pơreăng ki u ối tung tơ’nêi.

Hương Lý chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng