‘’Tơpui hên, hơ’leh nếo [ă ai hnoăng cheăng pêi’’ - mê cho tơdroăng ki hlo tâi tâng a mâu kăn [ă kuăn pơlê ‘na tơdroăng cheăng pêi dêi Kuo#k ho#i tung hơnăm 2019, xuân cho hơnăm tơnêi têa pơtối ai hên tơdroăng hơ’leh tơ-[rê. Kô hlo, tâi tâng mâu pơkâ cheăng kâ - rêh ối Kuo#k ho#i tơbleăng ing mâu tơdroăng pơkâ dêi Tíu xiâm xuân ai luât pơkâ. Tung tơdroăng tơ-[rê tơchoâm dêi tơnêi têa veăng ai hnoăng ‘no dêi pêi cheăng Kuo#k ho#i, mâu Vi [an dêi Kuo#k ho#i.

Phiu ro, hâk tơngăm [ă mâu hnoăng veăng ‘no hiăng châ pêi pro, hlối thế vêh ngăn nhên tâ nếo tiah kố, vâ ai mâu hnoăng pêi tơ-[rê tiah mê cho ing tơdroăng kơdo mơ-eăm tơchoâm dêi mâu kơ koan mơjiâng luât, khu râ cheăng ‘na luât, tơrêm kơvâ cheăng, tơrêm râ [ă dêi rêm rơpo\ng hngêi kuăn pơlê. Pôa Phạm Văn Hòa, Kăn pho\ pơkuâ ngăn mâu kăn Kuo#k ho#i kong pơlê Đồng Tháp ai tối tiah kố:

‘’Hơnăm 2019, [ă hnoăng cheăng pêi cho kơ koan kuăn pơlê rah xo, mâu kăn Kuo#k ho#i hiăng mơhno hnoăng cheăng tơná tung tơdroăng ki vâ [ă kuăn pơlê tung tơdroăng pêi pro a hneăng hôp [ă kong pơlê, tung mâu rôh trâm mâ kuăn pơlê. Malối cho tơdroăng cheăng Kuo#k ho#i a hneăng hôp, mâu kăn kuo#k ho#i, hiăng pro ăm ôh tá kâi piu ki kal pro tuăn loi dêi mâu kăn kuăn pơlê rah xo. Mâu kăn Kuo#k ho#i hiăng tơpui tơno tu\m tơdroăng cheăng [ă tối tơdrăng mâu luât xua kơ koan rah chêh tơbleăng’’.

{ă tơdroăng môi tuăn [ă hnoăng cheăng pêi, hơnăm 2019 Kuo#k ho#i hiăng pê klêi tơdroăng mơjiâng luât ing 18 luât tơbleăng a rôh hôp má 7 [ă má 8 pro xiâm ăm tơdroăng rak ngăn, pơkuâ hnê mơhno dêi Chin phuh. Mâu hneăng hôp tơpui tối ‘na luât hbrâ mơdât ki rơ-iô dêi drôu bie#r; tơdroăng tơkêa bro Luât ‘no liăn cheăng (‘mâi hơ’leh); lơ khu Luât pêi cheăng (‘mâi hơ’leh) hiăng pro‘’ xiâm’’ hâi hôp Kuo#k ho#i, cho tíu ki tối tơpui hên tung hơnăm hdrối nah. Klêi 3 rôh veăng hnê tối, a hneăng hôp roh má 8 Kuo#k ho#i hiăng tơbleăng luât pêi cheăng (‘mâi hơ’leh). Pơkâ ‘na ‘mâi hơ’leh hơnăm pơtê cheăng tâk troh 62 hơnăm [ă mâu kơnốu a hơnăm 2028 ah [ă tâk 60 hơnăm [ă vâi kơdrâi a hơnăm 2035 ah, hiăng tơ’mot hên mâu ngế vâ ‘nâi ple\ng malối mâu kuăn pơlê.

Pôa Đào Ngọc Dung, Ngế xiâm pơkuâ ngăn cheăng pêi, mô đo#i tro rong [ă pơlê pơla, tối: Pơkâ ‘mâi hơ’leh hơnăm pơtê cheăng xua hiăng krâ mơhno tíu ki ‘’rôh apoăng’’ pơloăng mơnúa [ă tơdroăng kơxo# mơngế rế krâ xuân môi tiah vâ tơleăng mơnhên môi pơkâ hlối vâ rak tơniăn mơdêk cheăng kâ hlối tơniăn ‘na rêh ối pơlê pơla:

‘’Khu luât pêi cheăng châ tơbleăng, ai mâu tơdroăng ki tơdjâk troh péa pái chât hơnăm. Kố cho rôh ki pin tơbleăng mâu tơdroăng hiăng tơhrâ tung tơhrâ lâp plâi tơnêi xuân môi tiah mâu tơdroăng k^ tơhrâ tê mơdró. Tung tơdroăng xah hêi tơchoâm, pin pro luât hơ’leh vâ tơtro [ă tơdroăng pơkuâ ngăn tơchoâm dêi lâp plâi tơnêi la xuân tơtro [ă tơdroăng rêh ối dêi Việt Nam’’.

Pơtối hơ’leh nếo tung mâu tơdroăng kơ-êng sap ing mâu hơnăm hdrối, hơnăm 2019 rôh apoăng Kuo#k ho#i xúa ‘’ki rơkê hriăn pro’’, [ă phần mềm kum hơ’leh pơtroh rơkong tơpui chiâng chư kơtâu a um dêi ki xiâm pơkuâ hiăng pro ăm tơdroăng pơkuâ ngăn tro nhên tâ. Xua mê, peăng tơdroăng ki tiâ kơ-êng gá tu\m tâi tâng.

Pôa Nguyễn Xuân Phúc, Ngế pro xiâm hnê ngăn tơnêi têa rơtế [ă mâu ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn, mâu kăn xiâm, kăn kơvâ cheăng tiâ hên mâu tơdroăng kơ-êng ki mâu kăn Kuo#k ho#i pơkâ tơ’mot hên ngế kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa vâ ‘nâi. Hnê tối pôi tá thế ngế ki kố ngế ki tá pêi, thế tối tơdrăng mâu tơdroăng, peăng tơdroăng ki tiâ kơ-êng dêi mâu kăn xiâm hiăng mơnhên hnoăng cheăng tung kơvâ rak ngăn [ă pơkâ hên troăng hơlâ tung la ngiâ.

Pôa Nguyễn Hạnh Phúc, Kăn chêh tôm xo rơkong, Kăn pơkuâ [ơ-rô Kuo#k ho#i ăm ‘nâi:

‘’Tung pơla kơ-êng á hlo a mơ’nui hneăng mâu kăn xiâm ki hiăng hmâ pêi cheăng hiăng ton hơnăm, hiăng rơkê tơdroăng cheăng [ă ‘nâi tu\m mâu tơdroăng cheăng pêi dêi kơvâ cheăng mê vâi hiăng tiâ tro, tu\m tâi mâu tơdroăng ki kơ-êng tơxâng tiâ. La ai mâu kăn ki ‘nâ, tơdroăng tơpui, tơdroăng ki tiâ gá tơ ê hlêk, mâu kăn tiâ tơdroăng kơ-êng tro la ai mâu kăn xiâm ki ‘nâ tiâ xo\n, tơpui hên’’. 

Pak^ng hnoăng cheăng mơjiâng luât [ă ‘na kơ-êng, hơnăm 2019, Kuo#k ho#i xuân mơhno nhên hnoăng cheăng pêi séa ngăn dêi Kuo#k ho#i [ă mâu tơdroăng ki al, kuăn pơlê malối tơmâng khât tâ môi tiah xiâm mâu tơdroăng săm phoăng, săm tơkêng ki pá, lơ tơdroăng mơjiâng mâu tơmeăm khoăng ki kal dêi tơnêi têa xuân ối hrá, môi tiah séa ngăn tơdroăng pơkâ rak ngăn, xúa tơnêi a kơpho# sap ing Luât tơnêi têa a hơnăm 2013 xêt khât ta troh hơnăm 2018, [ă séa ngăn xiâm pêi pro ‘na luât to\ng kum, luât ‘na hbrâ mơdât on chếo, tơpâ on chếo pơla hơnăm 2014-2018.

Hơnăm 209, Kuo#k ho#i xuân mơhno hnoăng cheăng ki tơmâng khât dêi Đảng, Kuo#k ho#i, Chin phuh [ă kuăn ngo tung lâp tơnêi tơmâng khât dêi Đảng, Kuo#k ho#i, Chin phuh [ă kuăn ngo tung lâp tơnêi têa mơhno ing tơdroăng k^ tơdroăng tơkêa bro tâi tâng ‘na mơnhông cheăng kâ-rêh ối kơpong kuăn ngo kong ngo.

Tơdroăng pơkâ vâ pêi troh hơnăm 2030, pêi lo tơmeăm riên rêm ngế kuăn ngo tơ’mô [ă 1/2 tâng riên tơchoâm tung lâp tơnêi têa; kơdroh kơxo# rơpo\ng kơtiê chu ối pá xôp 10%. Vâ tối oh tá ai mâu cheăm, thôn kơtiê xahpá; luâ tơdế kơxo# cheăm kuăn ngo châ mơnhên tối mơjiâng thôn pơlê nếo.

Pôa Nguyễn Lâm Thành, khu kăn Kuo#k ho#i kong pơlê Lạng Sơn tối:

‘’Kô chiâng ngăn mê cho rôh apoăng Kuo#k ho#i ai pơkâ ki kân. Kố cho mơhno tơdroăng cheăng [ă tuăn pâ [ă mâu kuăn ngo kong ngo. Kố cho rôh ki pin pơtối mơhno tuăn pâ [ă mơhno hnoăng cheăng pêi tơná [ă mâu kơpong ki xahpá vâ kum ăm kơpong kố mơnhông mơdêk rơtế [ă tơnêi têa [ă rak tơniăn ăm tơdroăng mơdêk ôh tá pơrah dêi rơpó pơla mâu hdroâng mơngế.

Kuo#k ho#i hiăng tơbleăng pơkâ mê cho mâu tíu ki xiâm tung luât pơkâ to\ng kum [ă mâu hdroâng kuăn ngo [ă mâu pơkâ ki kal mơnhên’’.

Tung môi hơnăm pêi cheăng kơhnâ ôh tá pơtê hơ’leh nếo, mơdêk ki tơ-[rê, pơxúa dêi mâu tơdroăng cheăng, hơnăm 2019 Kuo#k ho#i hiăng pê klêi hên tơdroăng cheăng ki hlo hên tơdroăng pêi ki tơ-[rê ki kal tung tâi tâng mâu tơdroăng cheăng ‘na mơjiâng luât, séa ngăn, pơkâ mâu tơdroăng ki kal dêi tơnêi têa.

Kuăn pơlê pơtối tơkôm a tơdroăng ki rơkê khên tơnôu pêi pro dêi Kuo#k ho#i drêng tối nhên tro, khoa hok xiâm dêi mâu tơdroănng cheăng kâ – rêh ối xuân môi tiah tơdroăng pêi kơtăng ‘na hvái ngăn hlo ki pêi pro oh tá tro, ôh tá tơ-[rê ‘na ivá pêi cheăng tối tơbleăng [ă rak ngăn ‘na tơdroăng cheăng ki kân dêi mâu kơvâ cheăng.

Pak^ng mê, loi khât a mâu rơkong tơhrâ [ă túa pêi pro dêi Chin phuh, xuân môi tiah mâu ngế tung Chin phuh drêng tiâ rơkong kơ-êng a ngiâ Kuo#k ho#i kô pêi xêt khât mâu pơkâ tơbleăng, vâ djâ tơnêi têa mơnhông mơdêk hlối tơniăn.

Lại Hoa chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng