Sap ing kơxo má, a Kơbong khăm, Hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Lak hiăng hlo pêng păm to mơngế, hâ ho to mâu kuăn pơlê dế tơkôm.

Maluâ hngêi pơkeăng hiăng mơjiâng kơbong ki ‘nân ối tơkôm, la pa ai tiu ki lâi hôi; pá ai tăng ‘nân, mơngế pơlât athế blong mot, pơchí ối hâ ho drô hang lơng, tâng ối a péa mot lo, tât troăng ăm mâu rơxế ki pơto mơngế châi tamo prôk lăm chiâng pá puât.

Ngăn to pá ngiâ Veăng pêi cheăng dêi {ok thái pơkeăng, Ngế pơkuâ Kơbong pơlât Nguyễn Ngọc Tiên tối, hên ngế châi tamo xuân dế pơtăng, ối tơkôm vâ khăm. {ok thái pơkeăng Nguyễn Ngọc Tiên tối ăm ‘nâi:

‘’Dế kố, Kơbong khăm ngin tâng vâ riân ngăn môi hâi sap ing 1 rơpâu 200 troh 1 rơpâu 400 ngế khăm. Thái pơkeăng ki vâ pơlât bu iâ, rêm hâi ngin athế khăm pơlât ki iâ ai sap ing 80 troh 100 ngế. Thăm nếo, ai mâu hâi ki ‘nâ, ngin athế khăm sap ing 130 troh 140 ngế tamo châi. Vâ to\ng kum, khăm pơlât mâu ngế ki tamo châi, mê khu [ok thái pơkeăng athế pêi cheăng luâ ivá tơná. Ngin xuân hiăng ai mơngế ki pêi cheăng hdrối chôu pơkâ vâ kum ăm mơngế khăm pơlât châ re\ng prếo.Vâ tối tơchuôm, mâu nho\ng o [ok thái pơkeăng ngin akố pêi cheăng lối hơngăm, la athế kơdo mơ-eăm pêi klêi hnoăng cheăng dêi tơná’’.

Ki hâ ho a Kơbong pơlât Vâi hdrêng

Drô troăng hang lơng [ă pá kơdâm kông dêi Hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Lak hiăng chiâng tíu ối pơtê dêi hên on veăng, rơpo\ng hngêi ngế ki tamo châi. Ai mâu tíu pá kơdâm kông, kuăn pơlê ‘măn 5 to xoăng ki hdôu, djâ hên h^n mâu bung, duh, hơkôa, mơnge\n xơtâu, uâng mơné, hdro pế kơchâi hmê [ă hên h^n mâu tơmeăm khoăng dêi rơpo\ng hngêi.

Ngoh TrầnVănThường, ối a tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông dế rak ngăn, păn roăng dêi kơdrâi [ă kuăn dế pơlât a Kơbong pơlât Vâi hdrêng hiăng châ lối môi khế kố, tối ăm ‘nâi:

‘’A kơbong ki mê, á hlo ai kơdrâm mơngế, krâm ‘nâng. Păng ‘nâng, ga lối hâ ho, ai péa troh pái ngế koi pơlât moi To xoăng, pá puât ăm nôu vâi. Thăm nếo ôh ti ai xoăng, ga mot tung mê pin pôu dêi kuăn. Mâu vâi kơdrâi mot ối tung mê pin, pôu, rak ngăn dêi kuăn plâ măng. A drô hang lơng kố, ngế nôu rak ngăn dêi kuăn, pâ vâi ngăn dêi on veăng, hnối rak ngăn tâi rơpo\ng hngêi. Krâm mơngế ó, kơdrâm’nâng’’.  

Ki hên, xoăng pơlât pơrá ai 2 troh 3 ngế, ai tá nôu pâ rak ngăn

Tâng vâ ngăn tâi tâng mâu Kơbong, Veăng khăm pơlât dêi Hngêi pơkeăng Kân kong pơlê DakLak pơrá lối ai kơdrâm mơngế mot khăm pơlât, lâp luô tíu lâi xuân hâ ho, pá kâi hiâm, malối Kơbong khăm pơlât Vâi hdrêng. Akố, ki hên, xoăng koi pơrá ai sap ing 2 troh a 3 ngế ki châi tamo, pa ro\ng mê ai tá mơngế ki rak ngăn.

Ai mâu Veăng pêi cheăng dêi {ok thái pơkeăng xuân athế pro tíu ki ăm mơngế tamo châi koi ối pơtê. Hên xoăng pơlât [ă kơ-[ăng pêi cheăng dêi ngế khăm pơlât athế ‘măn tơdế troăng prôk a hang lơng.

Jâ Trần Thị Thúy Minh, {ok thái pơkeăng tối ăm ‘nâi, Kơbong ki kố ai 126 to xoăng koi, la đi đo ai lối 200 ngế ki tamo mot pơlât, koi ối pơtê a kố. Ki rơhêng vâ tối, mâu roh ki tro tâ tú pơreăng ko\ng-chêng-rơkong, tơngê lo mơheăm, tơngê kơ-ôk xông tâ tú, mê akố ai dâng 300 troh 400 ngế châi tamo:

‘’Vâ tơniăn tơdroăng cheăng, Kơbong Khăm pơlât Vâi hdrêng hiăng pâ thế Khu kăn pơkuâ Hngêi pơkeăng kân, ‘măn tơ’nôm xoăng pơlât a kơpong hang lơng vâ tơdah [ă khăm pơlât ăm kuăn pơlê châi tamo. Ki má péa nếo, mơhnhôk thế mâu khu [ok thái pơkeăng pêi cheăng i hên tâ vâ tơniăn ăm tơdroăng khăm  pơlât. Tung pơla ai lối hên ngế ki mot khăm pơlât, la kơxo# liăn khăm pơlât xuân ối tiah mê, ti ai xo hên tâ, la ivá pêi cheăng [ă chôu phut pêi cheăng ga pơtối tâk hên tâ. Tiô tơdroăng pơkâ dêi hnoăng cheăng, mê mâu [ok thái pơkeăng ki gak ngăn a kơmăng ki hdrối kô châ pơtê a hâi kơ’nâi, lavâ tơniăn ăm tơdroăng cheăng rêm chôu phut, mê mâu [ok thái pơkeăng ki gak ngăn hâi hdrối athế pêi cheăng troh 10 chôu hâi kơ’nâi nếo châ pơtê’’.

Hên xoăng pơlât [ă kơ-[ăng pêi cheăng dêi thái pơkeăng athế ‘măn drô hang lơng

Tiô tơdroăng tối tơbleăng dêi Hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Lak ăm ’nâi, klêi kơ’nâi 25 hơnăm mơjiâng [ă kơxo# xoăng ki ‘măn tung hngêi pơkeăng ai 500 to xoăng koi, mê troh nôkố, hngêi pơkeăng hiăng ôh pá dâi, hên mâu tơmeăm khoăng xúa khăm pơlât ôh tá tơtro [ă chal nếo nôkố.

Mâu hơnăm hiăng luâ, hngêi pơkeăng đi đo ai lối kơdrâm mơngế mot khăm pơlât, tâng vâ riân ngăn kơxo# mơngế mot pơlât hmâ hlo 1 rơpâu 300 ngế rêm hâi.

Mâu roh ki ai mơngế tamo hên má môi, ai tá mâu ngế tơngê kơ-ôk, tơngê lo mơheăm, tơhe\n ko\ng-chêng-rơkong, kơxo# mơngế châi tamo tâk châ 3 xôh tâng vâ pơchông ngăn [ă tơdroăng ki mơjiâng pro hngêi pơkeăng kố.

Tung pơla mê, khu kăn [o#, mâu [ok thái pơkeăng, mơngế pêi cheăng tung Hngêi pơkeăng kân ôh tá bê tu\m. Hơnăm kố, Hngêi pơkeăng châ pơcháu kho\m ‘măn 1 rơpâu 100 to xoăng pơlât, la kơxo# mâu ngế kăn [o#, [ok thái pơkeăng bu ai 1 rơpâu 46 ngế, iâ tâ 580 ngế tâng vâ pơchông ngăn [ă kơlo ki pơkâ ăm phêp. Tâng vâ riân ngăn ki păng ‘nâng mơngế tamo ki hmâ mot khăm pơlât akố, hngêi pơkeăng kal athế ai tơ’nôm pá 800 ngế [ok thái pơkeăng, mơngế cheăng tung hngêi pơkeăng mê nếo tu\m.

Tiô tơdroăng pơkâ dêi Khu xiâm ngăn ‘na pơkeăng dêi tơnêi têa pơkâ, rêm hâi, môi ngế [ok thái pơkeăng bu chiâng khăm 45 ngế châi tamo, la a Hngêi pơkeăng Kân kong pơlê Dak Lak, ai mâu hâi ki ‘nâ [ok thái pơkeăng hiăng khăm troh 140 ngế châi tamo.

Hlo ai tơdroăng mê, {ok thái pơkeăng Bùi Trường Phong, Kăn pơkuâ ngăn Hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, troh nôkố, Hngêi pơkeăng xuân tá hâi teăm ai troăng hơlâ ki lâi ki nếo, bu mơhnhôk to khu [ok thái pơkeăng kơdo mơ-eăm khăm pơlât, rak vế ngăn ivá châ chăn dêi kuăn pơlê tiah mê tê.

‘’Ôh tá tu\m mơngế pêi cheăng, ngin hiăng pơkâ 2 troăng hơlâ vâ pro. Ki má môi, ngin k^ tơkêa xo [ok thái pơkeăng tung [ie#n che# la tá hâi teăm mot cheăng tung kố. Ki má péa nếo, ngin k^ tơkêa ăm [ok thái pơkeăng pêi cheăng tiô rơnó, tâng xuân tá hâi teăm tu\m, ngin mơhnhôk khu [ok thái pơkeăng pêi cheăng hên tâ mâu roh pêi cheăng tiah hmâ. Tâng vâ tối tơchuôm, cho athế kơdo mơ-eăm vâ teăm tơdah xo khăm pơlât ăm kuăn pơlê. La tung pơla ai lối kơdrâm mơngế mot pơlât, mâu ngế ki cheăng xuân tro tơbrêi, mê iâ hên xuân ai tơdjâk troh tơdroăng khăm pơlât kuăn pơlê ki châi tamo’’.

Pá xuâp kông hiăng chiâng ‘’tíu koi ối pơtê’’ dêi hên rơpo\ng ki rak ngăn mơngế tamo châi

Mâu tơmeăm khoăng ki mơjiâng tung hngêi pơkeăng hiăng pá u dâi, kơxo# kuăn pơlê châi tamo hiăng rế kơdrâm [ă kal troh dâng hr^ng ngế {ok thái pơkeăng pêi cheăng a Hngêi pơkeăng Kân kong pơlê Dak Lak hiăng hlo ai hên tung mâu hơnăm hiăng luâ.

Drêng trâm tơdroăng ki pá puât ó tiah mê ‘na hâi khế, ivá cheăng dêi mâu kăn [o#, [ok thái pơkeăng [ă mâu ngế ki cheăng tung hngêi pơkeăng hiăng lối kơdo mơ-eăm luâ ivá tơná vâ pêi klêi hnoăng cheăng, la tơdroăng khăm pơlât, rak ngăn ivá châ chăn kuăn pơlê akố hôm lơ prêi le\m lơ ôh, bu tơná kuăn pơlê ki châi tamo ‘nâi [ă pôu râng dêi xêh.

Quốc Học chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng