Hngêi pơkeăng kơpong Tây Nguyên ai tơnêi kân rơdâ tâi tâng vâ chê 12 ha, a kơxo# 184 troăng Trần Quý Cáp, bêng Tự An, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak, ki kân gá xâo 1.200 to xoăng koi pơlât, [ă ai kơxo# liăn ‘no mơjiâng pro 1 rơpâu rơtal liăn ing kơxo# liăn tê ph^u liăn dêi Chin phuh. Hngêi pơkeăng châ mơjiâng pro ing hơnăm 2010, tiô ăm ‘nâi kô pro klêi a hơnăm 2013 la xua tơvâ tơvân tung tơdroăng ăm kuăn pơlê xe\n tíu ê mê hrá klêi tâ tâng vâ pơchông tiô tơdroăng hiăng tơkêa hdrối. Troh nôkố, tâi tâng 7 to hngêi ki kân xo\n [ă 26 kơvâ khăm pơlât apoăng [ă vâ chê pro klêi, Ai tu\m tơmeăm púi vâ khăm pơlât, tơtro [ă mơngế ki châi tamo. {ok thái pơkeăng Nguyễn Đại Phong, Kăn pơkuâ hngêi pơkeăng kơpong Tây Nguyên ăm ‘nâi:

‘’Ngin hiăng mơhno x^ng xoăng mâu veăng khăm [ă kơpong ki pơlât ăm tơ’tro. Malối cho veăng ki pâ, hiăng x^ng xoăng 15 veăng vâ bê, tro teăm tơdrêng ai tơdroăng kal vâ po pơlât, pôi tá ai tơdroăng ki tơkôm drêng kal re\ng vâ pâ pơlât’’. Hdrối nah a Hngêi pơkeăng kân ki ton ngin bú ai 6 kơbong po tê’’.

Châ hlo [ă mâ môi toăng hngêi pơkeăng kân, le\m, ai tu\m kơmăi kơmok tiô túa le\m pêi cheăng khăm pơlât, tâi tâng mâu ki khăm pơlât xuân hlo tâ ro kơ tuăn. Pôa Lê Ngọc Thập ối a pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, tối:

‘’Lăm khăm pơlât a hngêi pơkeăng ki nếo kố á hlo hngêi pơkeăng kân rơdâ, tíu ối ‘nân tơkôm khăm pơlât le\m krúa. Hiăng le\m ‘nâng yoh, ôh pá tối klâi xếo. ‘Na tơdroăng khăm pơlât krâu khât lơ ôh ối tơkôm ton hâi ‘nôi nếo ‘nâi nhên, nôkố mâu ngế ki khăm pơlât xuân môi tuăn khe\n tro [ă tơdroăng prôk lăm [ă ngăn ki le\m dêi hngêi pơkeăng’’.

{ă mâu ngế ki châi tamo râ, thế pơlât ton hâi a hngêi pơkeăng, tơdroăng pơlât a môi toăng hngêi pơkeăng ki nếo, kân rơdâ le\m krúa há hiăng pro ăm mâu ngế ki châi tamo râ mê hmiân kơ tuăn tâ, môi tiah chía kơdroh châi iâ há dêi tơdroăng châi. Pôa Nguyễn Văn Cảnh ối a cheăm Ea Tiêu, tơring Cư\ Kuin ăm ‘nâi, hdrối nah pôa hiăng hmâ pơlât a pơlê kong kân Hồ Chí Minh [ă pơlât a a kơvâ Ung Bứu, hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Lak la tíu ki lâi xuân hâ ho, mơngế khăm pơlât lối krâm, drêng hên ngế thế koi 2 ngế môi to xoăng. Drêng pơtroh lăm pơlât a hngêi pơkeăng ki nếo, a kơdrâ hlo tơviah ‘nâng, ngăn le\m rơdâ, veăng khăm pơlât kân bâ phuâng, krúa le\m. Pôa Nguyễn Văn Cảnh tối:

‘’Á tro pơreăng pro châi u\m tung xôu nôkố pơreăng ki kố hiăng kâ troh a kơxêng. A lăm pơlât a hngêi pơkeăng kân Sài Gòn pơlât hoá trị hiăng má 5. Vêh pơlât a kong pơlê túa pơlât hoá trị, mâu tơmeăm pơlât xuân môi tiah mê há, hngêi pơkeăng pơlât hlối achê hngêi. Malối a hngêi pơkeăng nếo á hlo le\m rơdâ, xoăng koi rơdâ, ôh tá môi tiah a hngêi pơkeăng ton lơ môi tiah hngêi pơkeăng a Sài Gòn, 2 ngế koi pơlât 1 to xoăng, akố môi ngế môi to xoăng koi ôh tá hâ’’.

A hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Lak, kơvâ Ung Bứu  đi đo hâ ho mơngế khăm pơlât xua hên mơngế châi tamo râ koi pơlât hngêi pơkeăng hên luâ tâ kơxo# xoăng pơlât. Lăm pơlât a hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, kơvâ Ung bướu hiăng tơ’nôm 50 to xoăng koi pơlât, [ă kơbong koi rơdâ. Tơdroăng kố hlối bro ăm mơngế ki châi tamo hmiân tuăn koi pơlât, hlối kơdroh ki hâ ho ăm kăn [o# cheăng khăm pơlât. {ok thái pơkeăng Nguyễn Đăng Giáp, Ngế pơkuâ kơvâ  Ung Bứu tối:

‘’Drêng lăm pơlât a hngêi pơkeăng nếo, kơvâ Ung bướu châ xing xoăng ăm pơlât a péa râ kơpêng. Tiô tơdroăng pơkâ a râ kơpêng kố yâu vâ pơlât sap ing 100 – 120 ngế . La séa ngăn ki rơdâ gá kô yâu vâ ăm 150 - 170 ngế koi pơlât. Ki xiâm dêi kơvâ Ung bứu [ă tá Hngêi pơkeăng drêng lăm pơlât a hngêi pơkeăng nếo cho vâ pôi tá ai xếo mơngế koi pơlât 2 ngế môi to xoăng, xua hngêi pơkeăng kố kân rơdâ, phuâng le\m. Mê ngin tơngah mâu ngế ki koi pơlât kô châ xúa hên tơdroăng ki pơxúa hên a hngêi pơkeăng kố’’.

Tơdrêng [ă tơdroăng mơjiâng pro klêi mâu tơmeăm khoăng, hngêi pơkeăng ối ‘no liăn mơjiâng pro tơ’nôm hên tơdroăng kơmăi kơmok ki dâi le\m [ă mơjiâng tơ’nôm mâu kơvâ pơlât mê cho kơvâ  pơlât mâu hơnăm hiăng krâ, kơvâ pơlât plâi nuih, kơvâ pơlât troăng nu\m, Kơvâ pơlât tơdrêng [ă Kơbong pơlât ngăn ‘na plâi nuih, ai tiô púi vâ khăm pơlât dêi kuăn pơlê. Pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê tung kong pơlê Dak Lak tối krê, kơpong Tây Nguyên tối tơchoâm châ xúa mâu kih thuât y khoa nôkố a kong pơlê, kơdroh tơdroăng ki lăm pơlât a hngêi pơkeăng râ kơpêng, veăng kơd^ng liăn pơlât ăm kuăn pơlê.

Thu Huế - Đình Thi chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng