Hngêi pơkeăng Krông Jing nôkố ai 7 kăn [o#, tung mê, ai 1 ngế [ok thái pơkeăng, 1 ngế ngăn ‘na mơjiâng pro pơkeăng, 1 ngế cheăng kih thuât khăm ngăn mơheăm, 1 ngế kơdrâi ngăn mơhum kuăn, 1 ngế thái pơkeăng, 2 ngế cheăm pơlât ngăn [ă ai veăng kum dêi 20 ngế kum pêi ‘na pơkeăng dêi thôn, pơlê.

Sap ing hơnăm 2013 troh nôkố, rêm khế a lơ 15 [ă 16, Hngêi pơkeăng po pâk pơkeăng mơdât  pơreăng. Hdrối mê, mâu kum pêi hnoăng cheăng ‘na pơkeăng thôn pơlê hiăng troh tơrêm rơpo\ng hngêi ki ai vâi hdrêng hnê mâu ngế nôu thế djâ dêi kuăn lăm pâk pơkeăng mơdât pơreăng.

Ngin trâm nâ H’Dư {yă a [uôn Hoang, cheăm Krông Jing [ă mâi nâ djâ dêi kuăn má péa tơná lăm troh a hngêi pơkeăng vâ pâk pơkeăng vaccine hbrâ mơdât kơ o lo mơheăm (BCG). O ki kân dêi nâ hơnăm kố hiăng 2 hơnăm, [ă hiăng châ pâk tu\m mâu túa pơkeăng vaccine tung tơdroăng pơkâ pâk pơkeăng. Nâ H’Dư ăm ‘nâi, rêm hdroh lăm pâk vêh a hngêi kuăn tơngê krôu [ă ôh tá châ lăm pêi cheăm xua tơmiât troh ivá, xo ah hmôi ăm kuăn, nâ [ă kơnốu nâ ôh tá tơmiât hên tơdroăng kố.

Nâ H’Dư {yă hơ’muăn tối:

‘’Pâk pơkeăng ai pơxúa hbrâ mơdât pơreăng ăm kuăn. Troh hâi pâk a djâ dêi kuăn lăm pâk, pâk tu\m rôh pơkâ. Mâu kăn [o# tung pơlê tối thế lăm pâk hbrâ mơdât pơreăng ăm kuăn’’.

Nâ Trần Thị Thu ối a [uôn M’Găm, cheăm Krông Jing djâ dêi kuăn kơnốu ki nếo péa khế lăm troh a hngêi pơkeăng pâk vaccine 5 tung 1 ComBE FIVE. Hdrối mê, nâ Thu hiăng tâng hên vâi tối pơrá phá ‘na túa pơkeăng vaccine kố tung măng Facebook mê tâ chiâng tô tuăn. Mơhé tiah mê, nâ xuân djâ dêi kuăn lăm pâk. Nâ Thu ăm ’nâi, nâ bú pêi pro tro tiô rơkong hnê pơchân dêi kăn [o# ngăn pơkeăng, nâ loi khât kuăn nâ kô ôh tá tro klâi [ă kô mo le\m.

Nâ Trần Thị Thu tối:

‘’Á xuân ngăn hlá tơbeăng, rơ’jiu tối ki hơ’lêh vaccine, rôe vaccin ki ê mê a xuân tô tuăn há. La pâk pơkeăng cho tơdroăng pêi pro tro ăm kuăn ‘ne\ng nếo kot mâ, mê sap ing hdrối nah troh nôkố a ôh tá lôi rôh ki lâi pâk ăm dêi kuăn’’.

Vâ mâu ngế nôu môi tiah nâ Thu [ă nâ H’Dư hlê ple\ng [ă pêi pro tro tơdroăng tung pâk pơkeăng mơdât pơreăng ôh tá xê to tơdroăng ki tơ’lêi hlâu, mê cho môi tơdroăng mơ-eăm hnê tối, mơhnhôk dêi mâu kăn [o# hngêi pơkeăng Krông Jing.

Thái pơkeăng Y Wer Niê Kdăm, Ngế pơkuâ ngăn hngêi pơkeăng Krông Jing ăm ‘nâi: Hdrối nah, hlê ple\ng ‘na rak ngăn ivá tối tơchoâm [ă pâk pơkeăng mơdât pơreăng tối phá, kuăn pơlê akố iâ ngế ki hlê. Ngế pơkuâ ngăn hngêi pơkeăng thế tơru\m đi đo [ă mâu khu dêi cheăm vâ tơku\m po pâk pơkeăng mơdât pơreăng a thôn, pơlê, thăm nếo troh tơrêm hngêi vâ pâk la kơxo# mơngế lăm pâk ôh tá hên, malối a hơnăm 2013.

Tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ pơkâ thế pâk tơku\m a hngêi pơkeăng cheăm, pơtê tơdroăng lăm pâk ukố umê a tơrêm hngêi, mê kơxo# vâi djâ dêi kuăn ‘ne\ng lăm pâk rế iâ. Hlo tiah mê, hngêi pơkeăng hiăng mơdêk hnoăng cheăng hnê tối, vâ kuăn pơlê hlê ple\ng, tơru\m [ă mâu khu râ, kơvâ cheăng, khu grup dêi cheăm, malối cho mâu ngế ki kuăn pơlê pâ nhoăm môi tiah krâ pơlê hnê tối thế kuăn pơlê djâ dêi kuăn lăm pâk pơkeăng. Nôkố kuăn pơlê rế hlê iâ. Troh hâi pâk pơkeăng po rơdâ, mơhé tơvâ tơdroăng cheăng, mâu nôu pâ xuân djâ dêi kuăn lăm troh a hngêi pơkeăng vâ pâk.

Kơnôm ing mê, sap ing hơnăm 2014 troh nôkố, kơxo# vâi ‘ne\ng châ pâk pơkeăng mơdât pơreăng, dêi cheăm Krông Jing hên châ 95 tung môi hr^ng. Tơdroăng cheăng mơdêk kơxo# mơngế pâk a hngêi pơkeăng đi đo tơku\m po hnê tối rêm khế, tơru\m [ă khu ngăn ‘na pơkeăng thôn pơlê ‘na tơdroăng cheăng hnê tối vâ tơniăn châ pâk tu\m pơkeăng vaccine ăm kuăn ‘ne\ng.

Cheăm Krông Jing tơ’lêi ai ngế pơkuâ ngăn hngêi pơkeăng cho kuăn ngo ki rêh ối a mê, ngoh hlê khôi túa tơlá dêi kuăn ngo [ă tơdroăng tơmiât dêi kuăn pơlê, hiăng mơ-eăm rơtế [ă khu kăn [o# dêi Hngêi pơkeăng tơbleăng hên tơdroăng vâ mơdêk kơxo# mơngế pâk pơkeăng. Hên hơnăm kố, Krông Jing cho môi tung iâ cheăm ki ai hên kuăn ngo dêi tơring Mdrak ai hên ngế lăm pâk pơkeăng tiô pơkâ dêi kơvâ ngăn pơkeăng.

Tơdrêng [ă tơdroăng hnê tối, mơdêk hlê ple\ng ăm kuăn pơlê, Hngêi pơkeăng Krông Jing đi đo tơmâng khât troh tơdroăng cheăng rak tơniăn ‘na pâk pơkeăng mơdât pơreăng, pêi pro kơtăng tơdroăng pơkâ pâk pơkeăng tiô hnê mơhno dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng, tá tơdroăng cheăng khăm rah apoăng, hnê tối hdrối vâ pâk; ngăn vâ ‘nâi klêi pâk a Hngêi pơkeăng tung pơla 30 phút [ă hnê tối klêi pâk.

Rêm ngế nôu pâ djâ dêi kuăn lăm pâk xuân châ kăn [o# ngăn pơkeăng hnê pơchân nhên ‘na tơdroăng ngăn nhên kuăn ‘ne\ng ki iâ gá 48 chôu. Xua ti mê, sap ing nah ta troh nôkố, tung cheăm ôh tá ai ngế ki lâi chiâng châi râ tung tơdroăng pâk pơkeăng mơdât pơreăng. Kơnôm ing mê, kuăn pơlê thăm rế loi tơngah [ă hmiân tuăn djâ dêi kuăn lăm pâk pơkeăng tơchoâm mơdât pơreăng a hngêi pơkeăng cheăm.

Vaccine châ ngăn cho môi tung mâu tơdroăng tơ-[rê má môi dêi kơvâ pơkeăng, hiăng kum rêh rơtuh ngế rêm hơnăm xua tro tâ pơrea\ng ki rơ-iô. Laga nôkố, pak^ng xiâm kối tơdjâk pakong pro vâi hdrêng ôh tá châ pâk vaccine tu\m, tung pơlê pơla hên ngế nhôm ki xêt khât pơkeăng vaccine [a\ ôh tá vâ pâk. Kơvâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât mơnhên môi tiah lâi ‘na troăng tơmiât kố [a\ rêm ngế kal vế ivá châ chăn ăm kuăn cháu, rơpo\ng dêi tơná môi tiah lâi drêng ai pơrea\ng tâ tú rơ-iô.

Roh tơpui tơno [a\ [ok thái pơkeăng Phạm Văn Lào, Kăn pơkuâ Tíu xiâm hbrâ mơdât pơrea\ng kong pơlê ai tơno ‘na tơdroăng kố. Pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ kô tơmâng tơdroăng kố. Pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ kô tơmâng.

Ô [ok thái pơkeăng Phạm Văn Lào, pôa hôm chiâng tối ăm ‘nâi tơdroăng pâk pơkeăng a kong pơlê Dak Lak tung mâu hơnăm hiăng hluâ gá môi tiah lâi?

{ok thái pơkeăng Phạm Văn Lào: Tâng vâ tối Dak Lak cho môi tung mâu tíu pêi pro tơtro tơdroăng pâk pơkeăng. Tiah hmâ tơdroăng pâk pơkeăng a tơnêi têa pin đi đo châ lối 95%. Laga, nôkố kong pơlê pin ối ai dâng 40 tíu pâk pơkeăng tá hâi tu\m. Mâu tíu kố ôh tá xê cheăm mê cho môi thôn, môi pơlê [a\ mâu tíu kố hmâ cho kơpong hơngế hơngo, kơpong xe\n ối hmâng vâ. Ai tíu cho kơpong kuăn pơlê xe\n ối hmâng vâ, kơxo# mơngế pâk pơkeăng bu châ dâng 35% tê’’.

Ô [ok thái pơkeăng! Tiah mê alâi cho xiâm kối dêi tơdroăng ki pâk pơkeăng tá hâi tu\m kố?

{ok thái pơkeăng Phạm Văn Lào: Má môi, mê cho tơdroăng hlê ple\ng dêi kuăn pơlê. Má péa, tơdroăng xe\n ối hmâng vâ, xua tơdroăng kố nôkố tá hâi châ pơkuâ xua mê pin xuân ôh tá ‘nâi vâi hâi pâk lơ ôh. Mơni vâi mơhum kuăn akố klêi mê pơtối vêh dêi a peăng kơnho\ng, troh drêng vâi hdrêng châ péa hơnăm mê vâi pơtối vêh akố. Tâng ôh, vâi mơhum kuăn a peăng kơnho\ng tơnêi têa, kơ’nâi mê vâi hdrêng mê kân mê vâi djâ mot akố. Xua mê pin ôh tá ‘nâi, vâi hâi châ pâk lơ ôh. {a\ mâu ngế kố ôh tá ai inâi pơkuâ pâk pơkeăng dêi mâu kăn [o# ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât. Má pái, vâi pá vâ châ pâk pơkeăng vaccine xua vâi ối hơngế hngêi pơkeăng, ai tíu ‘nâ kơtăn hngêi pơkeăng dâng 25, 30 km.

Nôkố tung pơlê pơla dế ối ai mâu khu ngế ai tơdjâk môi khu ngế ai tơmiât ôh tá vâ pâk pơkeăng vaccine, ôh tá ăm vâi hdrêng pâk pơkeăng vaccine. Mê tơdroăng kố gá môi tiah lâi ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Phạm Văn Lào: Ki nhên khât cho pin hiăng hlo nhên! Pơrea\ng lo xêi xông tâ tú mê cho xua kuăn pơlê ôh tá vâ pơkeăng vaccine mê pro kuăn ‘ne\ng chiâng tro tâ pơrea\ng. Troh drêng pin hiăng ‘nâi tơdroăng mê hiăng ôh tá teăm xếo, hên ngế vâi hdrêng mê chiâng chiâng râ.

Vaccine cho ki châ tơ-[rê dêi khoa hok [a\ hiăng châ hriăn ple\ng nhên xua mê vâ tơniăn vâi hdrêng ôh tá tro tâ pơrea\ng mê ki tro má môi xuân cho pâk pơkeăng vaccine. Tiô á mâu ngế hlê ple\ng tơtro ‘na tơdroăng kố mê kal vêh tơmiât nhên. {a\ mâu tơdroăng pơtâng tối ăm kuăn pơlê hlê ple\ng pôi tá mơdât tơdroăng pâk pơkeăng vaccine.

Ai ngế tối bu kal pâk tu\m ăm kuăn cháu tơná mê hiăng tu\m [a\ ôh tá tơmâng troh mâu tơdroăng pa kong. Troăng tơmiât kố hôm tro há ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Phạm Văn Lào: Tơdroăng gak ngăn môi pơlê pơla ôh tá tro tâ pơrea\ng mê mâu ngế hriăn ple\ng hiăng tối cho thế lối 95% kơxo# mơngế tung pơlê pơla châ rak ngăn mê lâp pơlê pơla châ rak ngăn. Tiah mê, tâng bu ai vâi hdrêng châ pâk pơkeăng mê vâi hdrêng nho\ng o achê mê ôh tá châ pâk pơkeăng mê cho mâu vâi hdrêng ki châ pâk pơkeăng kô tơ’lêi tro tâ pơrea\ng xua pơlê pơla amê ôh tá châ rak ngăn.

Tiah mê, thế châ lối 95% kơxo# mơngế châ pâk mơdât pơrea\ng mê pơlê pơla nếo châ rak ngăn. Xua mê, pin ôh tá tơmiât bu kal pâk tu\m ăm kuăn ‘ne\ng pin, mê thế mơhnhôk mâu ngế tâ tá tơná pêi tơtro tơdroăng mê nếo mê pin nếo kâi rak ngăn ivá pơlê pơla, tơdrêng amê rak ngăn ăm dêi kuăn ‘ne\ng tơná pin há.

Hôm mơnê kô [ok thái pơkeăng!

                        Thu Huế - Quang Nhật rah chêh

Gương - A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng