VOV4.Sêdang - Việt Nam sap ing ton nah hiăng châ khe\n kơdeăn xua mâu tơdroăng tơhrâ kal kí tung tơdroăng rak tơniăn, ôh tá pơrah pơla mâu hdroâng kuăn ngo. Luât pơkâ kuăn pơlê ai hnoăng pêi tơdâng tơ’mô rêm tơdroăng ‘na cheăng pơkuâ kuăn pơlê, cheăng kâ, mơhno túa le\m tro, rêh ối pơlê pơla. Vâ tơdroăng pơkâ mê châ xúa pêi tung rêh ối, Chin phuh Việt Nam hiăng pơkâ lối 100 tơdroăng tơkêa bro ‘no liăn mơjiâng tíu ôm hyô môi tiah hngêi pơkeăng, hngêi trung, Tíu kơjo kum ‘na luât [ă hên mâu tơdroăng ki ê hía, veăng rak tơniăn ki pơxúa ăm kuăn pơlê.

Tiô séa ngăn tơdroăng cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla dêi 53 hdroâng kuăn ngo hơnăm 2019, vâ chê 90% mâu thôn ối tung kơpong hdroâng kuăn ngo hiăng ai troăng klông troh a tíu xiâm cheăm châ mơjiâng pro krá kâk. 98,6% kơxo# thôn ối tung mâu cheăm kơpong hdroâng kuăn ngo hiăng ai on tơhrik, kơnôm mê hiăng ai 96,7% rơpo\ng hdroâng kuăn ngo châ ai on tơhrik bâ eăng tung hngêi trăng. Tâi tâng mâu cheăm kơpong hdroâng kuăn ngo hiăng ai hngêi pơkeăng cheăm (99,5%).

Lâp tơnêi têa ai vâ chê 21,6 rơpâu hngêi trung [a\ 26,5 rơpâu hngêi trung kơpong hdroâng kuăn ngo. Kơxo# hngêi trung krá kâk hiăng châ 91,3%, tung mê kơxo# hngêi trung châ mơjiâng krá kâk nếo châ 54,4%. Tâng pơchông [a\ hơnăm 2015, tơdroăng ki châ hriâm [a\ tơdroăng hnê hriâm râ phôh thong dêi mơngế hdroâng kuăn ngo hiăng hiăng hlo hơ’leh nhên. Kơxo# mơngế lăm hriâm râ má môi dêi mơngế hdroâng kuăn ngo châ 100,5%, râ má péa cho 85,8% [a\ râ má pái cho 50,7%. Kơxo# kơpêng mê hiăng mơnhên tơdroăng mơ-eăm dêi Chin phuh vâ vâi krâ hdroâng kuăn ngo châ kum tâi tâng mâu tơdroăng, xuân môi tiah tơdroăng pơlê pơla.

Ki rơhêng vâ tối, tung kơvâ khăm pơlât, troăng hơlâ [aoh hiêm hiăng kum hên vâ vâi krâ hdroâng kuăn ngo kơtiê kơdroh ki hngăm hngo ‘na liăn ngân [a\ châ khăm pơlât teăm tơdrêng. Pôa Phạm Thái Sơn, Kăn pho\ pơkuâ {aoh hiêm pơlê pơla kong pơlê Tuyên Quang tối:

‘’Kuăn pơlê a kơpong hdroâng kuăn ngo ôh tá tô tuăn tơdroăng rôe theh [aoh hiêm khăm pơlât, xuân môi tiah drêng thế pơlât tơdroăng châi tamo. Tơnêi têa xuân to\ng kum rôe theh [aoh hiêm khăm pơlât ăm mâu rơpo\ng vâ chê kơtiê, vâ ví pá ‘na liăn ngân drêng vâi trâm pá puât tung tơdroăng ‘na liăn ngân tung khăm pơlât’’.

Môi tiah mê, drêng trâm tơdroăng ‘na luât, vâi krâ hdroâng kuăn ngo xuân chiâng tăng troh mâu Tíu xiâm to\ng kum ‘na luât. Kố cho môi tơdroăng ki phá tơ-ê dêi kơ koan tơnêi têa vâ to\ng kum khu mơngế kơtiê, mơngế hdroâng kuăn ngo pá puât ‘na liăn ngân tơniăn hnoăng pơxúa tung tơdroăng săm tối săm tơkêng. Pôa Cù Thu Anh, Kăn pơkuâ Kơ koan to\ng kum ‘na luât, ối tung Khu xiâm pơkuâ tơdroăng săm tối săm tơkêng tối ăm ‘nâi:

‘’Kô chiâng vâ tối ki dâi le\m [a\ châ tơ-[rê dêi tơdroăng to\ng kum ‘na luât hiăng châ mơdêk. Kơxo# roh tơdroăng săm tối săm tơkêng rêm hơnăm, hên tơdroăng tung mê, mơngế to\ng kum luât hiăng kring vế ăm mơngế châ to\ng kum hluăn tơdroăng xôi, hơ’leh tơdroăng inâi tơdroăng xôi. Kum tơniăn hnoăng [a\ ki pơxúa vâi, xuân môi tiah hbrâ ví tơdroăng ki ôh tá tro tơdroăng xôi tung tơleăng’’.

Vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo hmâ rêh ối a kơpong kong ngo, iâ châ ‘nâi mâu tơdroăng kal, hngêi trăng troăng klông xuân môi tiah mâu tơdroăng pơlê pơla tâng pơchông [a\ mơngế Xuăn, mơngế Hoa. Tơdroăng kơtiê kơklêa rơtế [a\ tơdroăng rêh ối a kơpong hơngế hơngo [a\ châ achê iâ tung mâu tơdroăng ki ai kơdrâm mơngế kal cho xiâm kối pro ăm mơngế hdroâng kuăn ngo chiâng môi tung mâu khu ki tơ’lêi tơdjâk [a\ ôh tá châ kum hên má môi a Việt Nam. Tung mâu hơnăm hiăng hluâ, [a\ mâu tơdroăng mơ-eăm mơ’no liăn cheăng dêi Chin phuh, vâi krâ hdroâng kuăn ngo dế rế hía rế châ kum tu\m tâ [a\ mâu hnoăng châ pơkâ tiô luât.

VOV4 chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng