VOV4.Sêdang - Hnoăng mơhno túa le\m tro dêi mâu kuăn ngo cho môi tung mâu hnoăng cheăng ki ai hên tơdroăng [ă mơnhên mâu tơdroăng ‘’ki krê xêh’’ tung mâu hnoăng rêh ối dêi kuăn mơngế dêi hdroâng kuăn ngo. Rak tơniăn ăm hnoăng rêh ối dêi kuăn ngo hiăng châ luât lâp plâi tơnêi [ă Việt Nam tơmâng xo [ă rak tơniăn pêi pro tiô tơdroăng ki ai khât păng ‘nâng.

Luât hơnăm 2013 hiăng pơkâ mâu tơdroăng dêi hnoăng mơhno túa le\m tro a Troăng 5, Troăng 41, Troăng 42. Tiah mê, rêm ngế, tung mê ai kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo ai hnoăng châ veăng tung mâu tơdroăng rêh ối mơhno túa le\m tro [a\ rak ‘măn, rak vế khôi túa le\m tro krê; hnoăng chiâng tơpui [a\ tơbleăng nâl tơpui krê [a\ rah xo nâl tơpui vâ tơpui; hnoăng châ achê [a\ châ xúa mâu ki kơnâ khôi túa le\m tro.

Tung mê, hnoăng châ veăng mâu tơdroăng mơhno túa le\m tro châ ngăn cho xiâm rêi vâ mâu ngế krê mơnhông dêi châ tơná xuân môi tiah thăm ai hên tơdroăng ki tơru\m pơla mâu ngế krê [a\ pơlê pơla, châ nhuo#m, kring vế, rak tơniăn pêi pro xua tơnêi têa tơbleăng ăm pêi pro mâu pơkâ hiăng pơkâ pêi ‘’rêm ngế pơrá tơdâng a ngiâ luât [a\ ôh tá tro pơrah tung rêm kơvâ cheăng dêi tơdroăng rêh ối’’. Tối tiô tơ-ê, rêm ngế krê, mơhé cho kuăn pơlê lơ ôh tá xê kuăn pơlê Việt Nam, pơrá châ xúa hnoăng veăng tung rêh ối mơhno túa le\m tro [a\ tu\m mâu pơkâ pá kơdâm dêi hnoăng cheăng kố thế tơdâng tơ’mô [a\ ôh tá tro tơdroăng ki pơrah ki lâi tiô hơnăm, kơnốu lơ kơdrâi, loi t^ng tiô khôp, hriâm ku\n lơ kân [a\ hía hé.

“Tiah mê, rêm ngế kuăn pơlê pơrá ai hnoăng xúa mâu tíu mơhno túa le\m tro, mâu pơkâ khôi túa le\m tro châ mơjiâng xua Tơnêi têa, pơlê pơla, pơtih: mâu kơpong xah hêi, tíu xah hêi pơlê pơla, kơdrum reăng, hngêi mơhno túa le\m tro, tíu chôu ‘măn kơxop hlá mơ-éa, plông kơtú [a long, tíu chôu ‘măn rak vế kế tơmeăm khoăng roh ton nah, tíu ai internet pơlê pơla…

Tơdroăng mơnhên hnoăng ‘’xúa mâu tíu mơhno túa le\m tro’’ tiô Troăng 41 Luât Việt Nam môi tiah môi kơvâ dêi hnoăng mơhno túa le\m tro hiăng pro nhên tơ’nôm tơdroăng tung dế dêi hnoăng kố. Pak^ng mê, cho tơdroăng ki kô chiâng achê, tơdroăng ki chiâng môi tuăn, tơdroăng ki kâi trâng [a\ tơtro hnoăng veăng tung rêh ối mơhno túa le\m tro ối châ tơniăn tơbleăng mâu pơkâ dêi Luât‘’ hnoăng mơnhên hdroâng kuăn ngo dêi tơná, xúa nâl tơpui xiâm hdroâng kuăn ngo tơná, rah xo nâl vâ tơpui tơno’’ dêi kuăn pơlê.

Luât Việt Nam ối rak tơniăn tơdroăng ki tơdâng tơ’mô tung tơdroăng châ xúa hnoăng veăng tung rêh ối mơhno túa le\m tro ing mâu pơkâ ai tơdjâk [a\ mâu khu tơ’lêi tơdjâk môi tiah vâi kơdrâi, vâi hdrêng [a\ hía hé.

{a\ mơngế hdroâng kuăn ngo: Pak^ng hnoăng mơnhên hdroâng kuăn ngo dêi tơná, xúa nâl tơpui dêi nôu, rah xo nâl vâ tơpui châ mơnhên a Troăng 42 Luât hơnăm 2013, hnoăng veăng tung tơdroăng rêh ối mơhno túa le\m tro ối châ rak tơniăn ing mâu troăng hơlâ dêi Tơnêi têa [a\ mâu tơdroăng in kơxop hlá mơ-éa, ki nhên: kok hdrối vâ ai hlá mơ-éa chêh [a\ in mâu [ai, kơxop hlá mơ-éa kum ăm hnoăng kal kí, kring vế, gak ngăn, cheăng lêng, tơdroăng tơpui kâ [a\ kong têa ê, kum ăm vâi krâ hdroâng kuăn ngo, kơpong ai tơdroăng cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla ki pá puât, kơpong hơngế hơngo, kơpong kong ngo, tíu tơkăng kong, rơlố, vâi hdrêng pho#m xông kân, vâi hdrêng, mơngế ki plôm mâ [a\ mâu hnoăng cheăng xiâm ki ê; kơjo mơ’no liăn tăng tơnêi [a\ kơxo# liăn mơjiâng kế tơmeăm khoăng ăm tíu ki in kơxop hlá mơ-éa a kơpong ai tơdroăng cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla pá puât, kơpong hơngế hơngo, kơpong kong ngo, tíu tơkăng kong, rơlốu.

Tiô jâ Nguyễn Thị Hải Nhung, Kăn pơkuâ ‘na khôi túa le\m tro hdroâng kuăn ngo, Khu xiâm pơkuâ ‘na mơhno túa le\m tro, Tơ’noăng ivá [a\ ôm hyô: Vâ rak tơniăn hnoăng cheăng kố, Tơnêi têa pin ôh tá xê to tơbleăng mâu kơxop hlá mơ-éa luât kơvâ cheăng pro xiâm kối luât krá tơniăn ăm tơdroăng pêi pro hnoăng mê ối ai mâu troăng hơlâ, tơdroăng tơkêa bro rak vế [a\ mơnhông khôi túa le\m tro, môi tiah: Tơdroăng tơkêa bro rak vế, mơnhông khôi túa le\m tro mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam troh hơnăm 2020 tiô Pơkâ kơxo# 1270/QĐ-TTg lơ pơkâ dêi Khu xiâm pơkuâ hnê hriâm [a\ Hnê mơjiâng tuăn ngôa rơkê ‘na tơdroăng tơbleăng tơdroăng hnê nâl hdroâng kuăn ngo ăm kăn [o#, mơngế pơkuâ, mơngế pêi cheăng a kơpong hdroâng kuăn ngo; rak vế, mơnhông tơdroăng teăn rơneăm ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo Việt Nam tung hneăng nôkố.

Ki rơhêng vâ tối tung Tơdroăng tơkêa bro tu\m têk mơnhông cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo [a\ kong ngo hneăng hơnăm 2021 – 2030 mê xuân ‘măn môi tơdroăng ki tơdjâk, vâ rak vế, mơnhông mơdêk ki kơnâ khôi túa le\m tro [a\ hnoăng veăng mâu tơdroăng mơhno túa le\m tro dêi mơngế hdroâng kuăn ngo [a\ kong ngo.

‘’Tơku\m po rơdâ tiô pơkâ kơxo# 88 dêi Kuo#k ho#i ‘na k^ ăm pêi pro tơdroăng tơkêa bro tu\m têk mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo [a\ kong ngo hneăng hơnăm 2021 – 2030 vâ rak vế [a\ mơnhông châ tơ-[rê mâu tơdroăng ki kơnâ khôi túa le\m tro dêi mơngế hdroâng kuăn ngo vâ mơdêk kơlo châ xúa khôi túa le\m tro [a\ mơnhông mơdêk hnoăng pơkuâ dêi vâi krâ hdroâng kuăn ngo tung mơjiâng tơdroăng rêh ối mơhno túa le\m tro. Pơtối hơ’leh nếo tiô troăng hơlâ mơhno túa le\m tro tiô troăng tơdâng tơ’mô, ton xo\n, hriăn ple\ng tơbleăng ăm pêi pro mâu troăng hơlâ ki nhên tơku\m tung rak vế mâu ki kơnâ khôi túa le\m tro dêi vâi krâ roh nah, pro tơ’lêi hlâu tung mơhnhôk mâu khu tơru\m cheăng tung [a\ pa kong tơnêi têa, Chin phuh [a\ mâu khu tơru\m cheăng kâ krê veăng mâu tơdroăng mơhno túa le\m tro vâ mơhnhôk mâu khu râ ăm tơru\m cheăng lâp plâi tơnêi. Kơjo mơ’no liăn mơjiâng kế tơmeăm khoăng, xing xoăng kơxo# liăn, to\ng kum rak vế nâl tơpui, chư chêh, mơdêk kơlo ki châ xúa khôi túa le\m tro ăm vâi krâ hdroâng kuăn ngo’’.

Laga, xuân kal tơtro\ng, hnoăng veăng tung rêh ối mơhno túa le\m tro ôh tá xê cho môi hnoăng ki păng ‘nâng, pơtối mê, hnoăng kố kô chiâng pơkâ tiô luât [a\ kơdroh tung tơdroăng châ mơnhên a Troăng 14 Luât hơnăm 2013, ki nhên cho mâu ‘’ngế ki kal xua tơdroăng cheăng lêng, kring vế tơnêi têa, rak tơniăn pơlê pơla, hiâm mơno pơlê pơla, ivá dêi pơlê pơla’’.

VOV4 chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng