VOV4.Xơ Đăng - Kon Plông cho môi tung mâu tơring ai tơdroăng cheăng kâ rêh ối xơpá má môi dêi kong pơlê Kon Tum. Lâp tung tơring ai lối 27 rơpâu ngế kuăn ngo châ lối 94% ƀă tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê trâm hên xơpá. Rah mơjiâng thôn pơlê nếo cho tơdroăng ki pro tơ-ƀrê, troh mơ’nui hơnăm 2021, Kon Plông hiăng ai 3 to cheăm kơpong hdroâng kuăn ngo châ mơnhên tối thôn pơlê nếo. Tơdrêng amê châ tơ’mot kơxô̆ liăn, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê châ pơ’lêh ƀă ki kal tâ nếo tuăn ‘nâi tơmiât pêi cheăng kâ vâ rế tơ-ƀrê.

A troăng ƀê tong krúa lĕm ki mot tung pơlê Kon Chênh, cheăm thôn pơlê nếo Măng Cành, tơring Kon Plông, kong pơlê Kon Tum a rôh kong mêi ki kŭn, kuăn pơlê xuân ối kơhnâ chơ dêi kơphế, pôm loăng ƀă mâu loăng pơkeăng sap ing chiâk troh a tíu ki tơkŭm vâ chơ troh a tíu ki tê. Pôa A Lễ, Chi hô̆i trưởng Khu ngăn mố đô̆i hơnăm hiăng krâ pơlê Kon Chênh phiu ro, hngêi ki lâi xuân tơ’noăng pêi cheăng ôh ti xê môi tiah hdrối nah xếo mâu khế mơ’nui hơnăm kong mê hngíu bu ‘nâi klĭng péa, jiâ on, ôu drôu ah koi. Ing tơdroăng ki mơjiâng thôn pơlê nếo hiăng pơxiâm po troăng, mơdêk châ hnoăng cheăng xiâm dêi kuăn pơlê:

“Châ Đảng, Tơnêi têa tơmâng, hnê mơhno mơjiâng thôn pơlê nếo, kuăn pơlê pơlê Kon Chênh loi tơngah pêi tiô ƀối. Kuăn pơlê tung pơlê bô bố xuân kơhnâ veăng mơjiâng thôn pơlê nếo. Vâi krâ nhŏng o rơtế tơdjuôm ivá pro troăng prôk, tŏng kum dêi rơpó mơjiâng pro hngêi lĕm krip, hnê tối ăm dêi rơpó tơdroăng ki rơkê tung pêi cheăng kâ. Kơpôu, ro châ păn kơ’nêi lĕm ôh ti xê kơ’nêi hmâng vâ tiah hdrối nah xếo. Mâu rơxông ối nếo mơnhông cheăng kâ rơdêi xua ai ivá ƀă rĕng hlê rơkê mâu tơdroăng cheăng”.

A mơ’nui hơnăm 2020 cheăm Măng Cành, tơring Kon Plông pêi klêi 19/19 tơdroăng pơkâ tung mơjiâng thôn pơlê nếo. Ôh tá iâ tơdroăng pơkâ drêng pơxiâm pêi bu hlo to tơdroăng ki xơpá, môi tiah: Tơdroăng pơkâ kơxô̆ 2 ‘na troăng prôk, tơdroăng pơkâ kơxô̆ 9 ‘na hngêi ối a tíu kuăn pơlê rêh ối, tơdroăng pơkâ kơxô̆ 13 tơrŭm pêi châk, tơdroăng pơkâ kơxô̆ 10 ‘na pêi lo liăn ƀă hên tơdroăng ki ê.

Vâ mơjiâng klêi tơdroăng thôn pơlê nếo tung tơdroăng rêh ối dêi vâ chê 2.500 ngế kuăn pơlê tung cheăm, ƀă ki hên cho vâi krâ nhŏng o hdroâng kuăn ngo Rơteăng ối hên xơpá, khu kăn pơkuâ cheăm mơnhên tơdroăng ki rơdêi cho mơdêk ivá mơ-eăm dêi kuăn pơlê ƀă ki hdrối tâ cho tơkŭm tung mơnhông mơdêk cheăng kâ rơpŏng hngêi.

Pôa Mai Xuân Mậu, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Măng Cành, ăm ‘nâi:

“Hnê tối ăm kuăn pơlê athế mơ-eăm xêh vâ hluăn ing kơtiê xơpá, vâ ai tơdroăng chía niân. Ƀă mâu troăng hơlâ tŏng kum sap ing Tơnêi têa, ƀă tơdroăng ki mung kơjo kum dêi Hngêi rak liăn tŏng kum rêh ối pơlê pơla mơhnhôk kuăn pơlê mung, xúa kơxô̆ liăn châ tơƀrê tung tdroăng ki xúa ăm mơnhông mơdêk cheăng kâ tơtro ƀă tơdroăng ki mơhnhôk hơ’lêh ăm túa tơmiât ƀă túa pêi dêi kuăn pơlê, mơ-eăm xêh dêi kuăn pơlê vâ hluăn kơtiê cho tơdroăng ki kal má môi”.

Ƀă ivá khŏm mơ-eăm dêi khu pơkuâ tơdroăng kal kí rơtế tơdjuôm ivá, tơdroăng ki môi hiâm mơno dêi kuăn pơlê, to lâi hơnăm vêh ngi kố cheăng kâ rêh ối pơlê pơla Măng Cành hiăng hlo mơnhông khât. 735 rơpŏng kuăn pơlê tung cheăm hiăng po rơdâ mâu ƀăng tơnêi pêt hdrê loăng rêm hơnăm tâk troh 1 rơpâu ha, lối 525 ha hdrê loăng pêt ton hơnăm, mơdêk tâi tâng mâu kơpôu, ro chu tâk vâ chê 8 rơpâu to. Tung mê, ai mâu hdrê loăng pêt, mơnăn păn kum kuăn pơlê pêi lo liăn hên, kơphế pêt a kong tơnêi hngíu, loăng pơkeăng, kơpôu, pu pái.

Rơtế amê hên túa pơkâ pêi tơrŭm, tê kế tơmeăm pơla khu mơdró kâ ƀă kuăn pơlê châ mơjiâng pêi cheăng tơƀrê. Kơnôm mê troh mơ’nui hơnăm 2021, kơxô̆ rơpŏng kơtiê dêi cheăm chu ối 3,5% tiô pơkâ kơtiê khât ki hên tơdroăng. Ngoh A Nghị, Kăn pơkuâ ngăn Chi ƀô̆, kăn pơkuâ thôn Đăk Nê, ăm ‘nâi: Ôh tá xếo tơdroăng ki tô tuăn ăm hmê kâ, ếo xâp rêm hâi, kuăn pơlê veăng kơhnâ tung tơdroăng ki tơdjuôm ivá dêi pơlê, dêi cheăm vâ mơjiâng thôn pơlê nếo:

“Tâi tâng thôn pơrá kơhnâ veăng mơjiâng thôn pơlê nếo. Pro troăng prôk troh a tíu pêi chiâk deăng, ‘mâi rơnêu troăng ki tơ’nhiê kuăn pơlê veăng kơhnâ, mê nếo pleăng tơnêi pro troăng. Hngêi mơhno túa lĕm tro dêi pơlê châ vâi krâ nhŏng o mơjiâng pro lĕm kâk. Rêm khế hmâ a hâi lơ 15 ƀă lơ 29 vâi krâ tơkŭm mơgrúa lĕm troăng prôk mot tung pơlê, cheăm. Tơdroăng ki hriâm tâp dêi vâi kuăn ‘nĕng châ tơmâng ngăn khât. Tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ nhŏng o tâng vâ pơchông ƀă hdrối nah hiăng hơ’lêh hên khât”.

Klêi kơ’nâi Pờ Ê, Măng Cành cho cheăm ối má péa a kơpong hdroâng kuăn ngo dêi tơring Kon Plông mơjiâng tơƀrê thôn pơlê nếo ƀă châ kong pơlê Kon Tum mơnhên apoăng hơnăm 2021. Hdrối kố nah tơring ai tơ’nôm cheăm Đăk Tăng xuân pêi klêi 19/19 tơdroăng pơkâ ƀă 6 to cheăm ki u ối tung tơring pơrá pêi klêi sap ing 15 – 17 tơdroăng pơkâ.

Pôa Đào Duy Khánh, Kăn pơkuâ ngăn Đảng ủy Kon Plông ăm ‘nâi:

“Chiâng vâ tối tiah kố, mơjiâng thôn pơlê nếo ƀă kơpong ki xơpá, malối cho kơpong hdroâng kuăn ngo chiâng vâ tối cho tơdroăng ki mơ-eăm kân khât dêi khu pơkuâ tơdroăng kal kí ƀă tơdroăng tŏng kum dêi kuăn pơlê. Tơdroăng ki hlê plĕng ƀă tơring Kon Plông ngin séa ngăn rêm to tơdroăng pơkâ, séa ngăn rêm rơpŏng ối kal tơdroăng ki lâi mê pin vâ tŏng kum. Drêng pêi klêi mê gá hiăng pá, rak vế mâu tơdroăng mê gá rế pá tâ. Drêng pơxiâm pêi thôn pơlê nếo tơƀrê cho ki hlê plĕng dêi kuăn pơlê rế rơkê tâ. Tơdroăng ki tơkôm tung châ tŏng kum hiăng pa ai xếo. Kuăn pơlê mơ-eăm vâ hluăn ing kơtiê ƀă pro kro mơdrŏng tơtro ƀă ivá dêi tơná”.

Ƀă ivá khŏm mơ-eăm mơjiâng thôn pơlê nếo a kơpong hdroâng kuăn ngo, troh nôkố ngiâ méa thôn pơlê nếo dêi Kon Plông, môi tung mâu tơring ki xơpá má môi dêi kong pơlê Kon Tum hiăng ai mâu tơdroăng ki hơ’lêh hên khât. Nôkố, 9 to cheăm, pơlê kân dêi tơring pơrá ai troăng rơxế ô tô chiâng prôk, ƀă ai péa rơnó mê ƀă tô. Lối 95% troăng mot tung thôn pơlê, troăng lăm ngi klâng châ ok ƀê tong.

Tâi tâng mâu thôn, pơlê tung tơring pơrá ai on tơhrik tơnêi têa. Kơxô̆ rơpŏng kơtiê troh mơ’nui hơnăm 2020 kơdroh ối pá xôp 15%. Pêi lo liăn, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo rế hía rế châ hơ’lêh ƀă ki kal tâ nếo cho túa tơmiât tung pêi cheăng kâ dêi vâi krâ nhŏng o rế hía rế rơkê.

Khoa Điềm chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng