Vâ ai tiô pơkâ xăm kơtiê tiô pơkâ, Khu xiâm pơkuâ ngăn cheăng pêi mô đo#i rong [ă pơlê pơla mơdêk tơdroăng kum rơpo\ng kơtiê, rơpo\ng vâ chê kơtiê, rơpo\ng nếo hluăn ing kơtiê, kum mâu ngế kơtiê kơpong hdroâng kuăn ngo; choâ ‘lâng pro kơdroh ki hơngế tung xúa rêh ối, tung pêi lo tơmeăm xo tơ’mot liăn cheăng [ă tơdroăng rêh ối pơla kơpho# [ă thôn pơlê, kong ngo, kơpong hơngế hơngo.

Khu xiâm xuân po rơdâ mâu túa xăm kơtiê ki tơ-[rê, pơtối rak vế mâu tơdroăng hriăn ple\ng xăm kơtiê tung kuăn pơlê, tơbleăng mâu tơdroăng pêi cheăng rơtế [ă ‘no liăn mơjiâng tơmeăm  khoăng tung kong pơlê, mâu túa tơru\m cheăng pơla mâu rơpo\ng kơtiê [ă mâu khu mơdró tung pêi pro, tê rôe tơmeăm, tơ’mot mâu ngế pêi cheăng ki kơtiê pêi cheăng tơniăn tung mâu khu mơdró. Tơdrêng amê, kô tơku\m tơbleăng pêi tơ-[rê tơdroăng mơhnhôk tơ’noăng: ‘’Lâp tơnêi têa rơtế pêi tơdroăng cheăng xua mâu kơtiê, ôh tá ăm ai rơpo\ng ki lâi lôi pá ro\ng’’ vâ mơdêk hnê tối vâ hơ’leh nhên ‘na ki hlê ple\ng dêi rêm râ Đảng, mâu kăn [ă mâu kuăn pơlê tung ‘na tơdroăng vâ ‘nâi rơpo\ng vâ chê kơtiê hên troăng, pơkâ xăm kơtiê krá ton.

Pôa Đào Ngọc Dung, Ngế xiâm ngăn tơdroăng cheăng – mô đo#i rong [ă pơlê pơla ăm ‘nâi:

‘’Hơnăm 2020, pin thế ai tuăn tơmiât nếo ‘na tơdroăng xăm kơtiê. Ki hdrối cho mơjiâng tiô pơkâ kơtiê nếo pơla hơnăm 2021-2025 ing tơdroăng nếo tơdah xo mâu tơdroăng cheăng pêi, tơ-[rê mê cho: Kơxo# liăn châ xo tơ’mot, mâu pơkâ ki tro lu\p môi tiah mơgrúa krúa, têa krúa, tơdroăng tối ăm ‘nâi, hnê hriâm la pak^ng mê ai 3 tơdroăng ki kal vâ hơ’leh. Ki hdrối, [ă mâu kơpong xiâm kơtiê, kơpong hngế hngo, kơpong hdroâng kuăn ngo thế mơjiâng tơdroăng pơkâ dêi tơnêi têa; hlối xăm kơtiê krá ton cho Tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo’’.

Pôa Đào Ngọc Dung, Ngế xiâm ngăn cheăng pêi ăm ‘nâi: Tơdroăng pêi pro xăm kơtiê krá ton dêi Việt Nam tung hơnăm hdrối mê hía nah ai hên tiô pơkâ ki tơxâng hâk mơnê. La tơdroăng cheăng xăm kơtiê ối pơkâ hên pơloăng mơnúa. Tơdroăng xăm kơtiê ôh tá xê môi hâi péa hâi, mê thế pêi pro ton hơnăm [ă thăm rế pá tâ.

{ă mâu ngế ôh tá ai ivá kâi hluăn ing kơtiê, xua tơdroăng rêh ối lối pá, lơ xua ing ivá, xua chó ‘lo, kô klâ xoăng ngăn tơ’mot chêh tung khu kring vế pơlê pơla.

‘’Bú ai xăm kơtiê krá ton mê kơxo# ki mơnhông mơdêk kuăn mơngế châ tơbleăng [ă ki kơtăn gá hơngế nếo xăm [ă drêng mê nếo châ mơnhông mơdêk tâi tâng, vâ tối ôh tá ai tro lôi pá kơ’nâi. {ă mâu ngế ôh tá ai ivá kâi hluăn ing kơtiê, vâ tối tơ-ê, cho xua tơdroăng rêh ối lối pá, lơ ing ivá, chó chêng ko\ng, plôm mâ kô klâ chêh pá ‘mot tung khu pơlê pơla kal to\ng kum. La ôh tá xê drêng chêh pơtroh mâu ki mê peăng khu cheăng to\ng kum pơlê pơla mê ôh tá châ tơmâng, bú vâ ăm châ xúa luât pơkâ to\ng kum, mê thế vâi châ pơtối xúa luât pơkâ kô to\ng kum hên tâ kơlo ki hmâ [ă xuân thế mơhnhôk vâi pôi tá kơnôm tơngah to ing khu to\ng kum, mê thế mơ-eăm dêi há.

Pêi pro tro ‘na xăm kơtiê kô mơdêk mơjiâng thôn pơlê nếo [ă mơdêk ‘mâi hơ’leh tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê’’.

Troh hơnăm 2019, kơxo# rơpo\ng kơtiê tâng riân lâp tơnêi têa ối 4% (xăm 1,3% tâng vâ pơchông [ă mơ’nui hơnăm 2018); riân kơxo# rơpo\ng kơtiê a mâu tơring kơtiê xăm ối pá xôp 29% (xăm 5% tâng vâ pơchông [ă mơ’nui hơnăm 2018); riân kơxo# rơpo\ng kơtiê a mâu cheăm kơtiê xahpá, kơpong ‘núa prêi, k^ng têa kơx^ [ă chuăn têa kơx^, cheăm tơkăng kong, cheăm kơpong kăch măng dêi kơpong hdroang kuăn ngo [ă kong ngo xăm kơtiê xăp 3-4% tâng vâ pơchông [ă hơnăm 2019.

Troh nôkố ai 52/292 to cheăm kơtiê xahpá kơpong ‘núa prêi k^ng têa kơx^ [ă a chuăn têa kơx^ hluăn ing kơtiê xahpá; 125 to cheăm pêi cheăng tro tiô pơkâ Tơdroăng 135 pơla hơnăm 2017-2020; ai 8/64 to tơring hluăn ing kơtiê (châ 12,5%) 14/30 tơring châ 46,6%, châ xúa luât pơkâ 30a hluăn ing tơdroăng ki xahpá. Hnoăng pêi pro xăm kơtiê dêi Việt Nam pơtối cho môi tíu ki tơ-[rê, châ mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi khe\n kơdeăn.

Hà Nam - VOV1 chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng