Châ ô eăng tung hơnăm hiăng luâ, môi tung mâu tơdroăng ki pá kân dêi vâi kơdrâi hdroâng kuăn ngo cho tơdroăng ki hên ngế pơrah ‘na pơcháu hnoăng cheăng pơkâ, cho rôh [ă tơdroăng vâ châ pêi cheăng tê mơdró tung pơla tơdroăng rêh ối dêi mâu kơdrâi kuăn ngo ki kơtiê [ă ôh tá tơniăn tung pê lo kế tơmeăm.

Vâi ôh tá châ hriâm, oh tá châ rak ngăn krâu ivá [ă ôh tá châ tơru\m tung rêh ối  pơlê pơla. Kố cho ki xiâm khoh chiâng pro vâi kơdrâi kuăn ngo dế tro lôi pá ro\ng tung mơnhông mơdêk. Jâ Hồ Thị Kim Cúc, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an tơring Dakrong, kong pơlê Quảng Trị tối tơdroăng ki hlo ai khât:

‘’Kơdrâi pêi chiâk xo kơnốu hriâm, kố cho tơdroăng cheăng ki hlo hên a kơpong kuăn ngo. Xua kơnốu lăm tơmâng hnê la vêh troh a hngêi ah tối dêi tơná châ hriâm ki kố ki mê ah kơdrâi pro ti mê.

Pak^ng mê, ôh tá ai luât pơkâ veăng dêi vâi kơdrâi tung mơjiâng pêi pro tiô pơkâ, hâi ai kơxo# pơkâ hnê mơhno tung tơdroăng rêh ối veăng pêi ki pơxúa ăm vâi kơdrâi kuăn ngo. Vâ tối vâi kơdrâi kuăn ngo iâ châ veăng hriâm, iâ châ pơxúa ing mâu tơdroăng pơkâ ôh tá nhên’’.

Tiô Vie#n tí tăng hriăn ple\ng ‘na on veăng rơpo\ng hngêi [ă ‘na kơdrâi kơnốu, 49 hdroâng kuăn ngo ai kơxo# mơngế lăm hriâm iâ pá xôp tơdế, kơxo# ki ‘nâi chư chiâng chêh nâl Xuăn bú iâ, 6/53 hdroâng kuăn ngo ai kơxo# mơngế re\ng xo on veăng tá hâi tro hơnăm  châ tơdế, kơxo# vâi kơdrâi kuăn ngo hiăng klêi hriâm ‘na kih thuât iâ tê bú 6%. 

Jâ Lương Thị Liên, kuăn ngo Mường, cheăm Lương Ngoại, tơring Bá Thước, kong pơlê Thanh Hóa ăm ‘nâi, xua vâi kơdrâi kuăn ngo iâ châ ‘nâi mâu tơdroăng [ă mâu tơdroăng ki nếo ai, xua mê rôh ki pêi cheăng xuân kơdroh há:

‘’Mâu vâi o hơnăm ối nếo ai rôh vâ châ tăng cheăng pêi iâ tê. Ki hên kơxo# vâi nâ o dế ối a pơlê, oh tá ai hên rôh châ tăng xêh cheăng pêi vâ tăng tơ’nôm kơxo# liăn pê lo ăm tơná, ki tơ-[rê pơxúa ing pêi chiâk deăng ôh tá tơniăn ai drêng châ drêng ôh, ôh tá tiô tơdroăng ki vâ, ôh tá ai liăn pê lo tơniăn ăm vâi kơdrâi vâ mơnhông mơdêk tơdroăng rêh ối [ă mơnhông cheăng kâ’’.

Mơhé Đảng [ă tơnêi têa hiăng pơkâ hên troăng hơlâ ăm kơpong kuăn ngo. La ki hên mâu troăng hơlâ pơkâ hâi châ tơmâng pêi tơchoâm, hâi tơmâng troh tơdroăng púi vâ [ă tơdroăng ki ai khât dêi tơdroăng cheăng pêi vâi kơdrâi [ă kơnốu hdroâng kuăn ngo. Vâ tơdroăng pơkâ to\ng kum  tung rêh ối, hên ngế tối, kal thế hơ’lêh tơdroăng oh tá tro ‘na pơkâ to\ng kum tiô troăng hơlâ ro tơniăn tung tơru\m cheăng pơla kơdrâi [ă kơnốu vâ châ tơ-[rê.

Pak^ng mê, mơdêk tơdroăng hnê tối ăm kuăn pơlê hdroâng kuăn tơru\m pôi tá pơrah [ă hnoăng cheăng pêi dêi vâi kơdrâi tung mơnhông mơngế pêi cheăng [ă mơnhông cheăng kâ. Pho\ yăo sư –Tie#n sih  Đặng Thị Hoa, Ngế xiâm pho\ pơkuâ Vie#n tí tăng ‘hriăn ple\ng ‘na on veăng rơpo\ng hngêi ‘na kơdrâi [ă kơnốu tối tiah kố:

‘’Troăng hơlâ ki kal má môi hơ’lêh veăng pêi dêi vâi kơdrâi kuăn ngo a mâu tơdroăng cheăng tung pơlê pơla cho thế ‘mâi hơ’lêh tung tơru\m mơjiâng troăng hơlâ pơkâ, mơjiâng pơkâ to\ng kum ing kuăn pơlê, ing tơdroăng púi vâ khât dêi vâi kơdrâi, vâ kơdrâi kuăn ngo châ ai rơkong tơpui, vâi kal ki klâi, vâ ki klâi, ing mê mơjiâng pơkâ.

Tơdrêng [ă tơdroăng veăng dêi Khu pơlê pơla, mâu ngế ki kuăn pơlê pâ nhoăm, kăn [o#, mâu kăn tơmâng [ă tối mâu rơkong tơpui tối dêi vâi kơdrâi drêng mê nếo hơ’lêh tơdroăng ki pơrah. Drêng vâi kơdrâi ai rôh ki tro vâi kô mơhno [ă pơtối mơdêk ivá cheăng dêi tơná’’.

Châ khât ăm hlo, hiăng ai mâu ngế kơdrâi kuăn ngo kâi tơkâ luâ tơdroăng ki pơrah mê vâ hriâm, mơnhông cheăng kâ ăm dêi rơpo\ng hngêi, khên tơnôu tơbleăng tơmeăm pêi lo dêi pơlê cheăm  troh mâu kơpong ki ê tung lâp tơnêi têa [ă tơbleăng tê troh mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi.

Tơdroăng ki mê ăm hlo, ivá cheăng dêi vâi kơdrâi tối tơchoâm [ă vâi kơdrâi kơpong kuăn ngo tối phá xêh ôh tá phá klâi mâu kơnốu.

Xua mê, kal thế ai rôh hên tâ ăm vâi kơdrâi kuăn ngo châ hlo ‘nâi nhên, ‘nâi mâu tơdroăng nếo ai vâ mơnhông mơdêk tơná,  kơnốu, xúa tơmeăm khoăng ki ai hlâu amê vâ mơnhông mơdêk.

Phương Thoa - VOV1 chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng