O Nguyễn Đăng Tú, 2 hơnăm, ối a cheăm Nam Đà, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông pơlât tơdroăng châi, troăng têa kơxôu ôh tá dâi sap ing pơxiâm kot mâ a hngêi pơkeăng kân Thiện Hạnh, sap ing nếo pơxiâm kot mâ. Kố cho môi tung mâu tơdroăng châi sap ing pơxiâm kot mâ, pro tuăn ngoâ ôh tá rơkê [a\ châ chiâng ku\n. Maluâ tiah mê,  laga muăn Tú xuân ối mo dâi, xông kân tơniăn le\m môi tiah mơngế ki ê.

Nâ Nguyễn Thị Hằng, nôu muăn Nguyễn Đăng Tú tối ăm ‘nâi: Kuăn á mơhúa châ môi tiah hâi kố cho kơnôm châ rah séa ngăn mơheăm drêng pơxiâm kot mâ, châ hlo pơrea\ng re\ng [a\ châ pơlât teăm tơdrêng.

Nâ Nguyễn Thị Hằng tối:

‘’Drêng kot mâ, ôh tá hlo tơdroăng châi tâng pơchông [a\ vâi hdrêng ki ê. Klêi kơ’nâi kot mâ, mâu [ok thái pơkeăng hiăng séa ngăn mơheăm mê nếo ‘nâi pơrea\ng, tâng ôh tá re\ng châ hlo, mê nôkố tá ‘nâi ti lâi’’.

Rah khăm pơlât kuăn ngá cho tơdroăng séa ngăn mơheăm tiah hmâ ăm tâi tâng mâu kuăn ngá pơxiâm kot mâ sap 2 troh 7 hâi vâ re\ng châ hlo mâu tơdroăng châi tung châ [a\ ôh tá tơniăn tung châ, tơdjâk troh ivá, tơdroăng xông kân [a\ tuăn ngôa dêi vâi hdrêng.

Vâi hdrêng klêi kơ’nâi kot mâ a hngêi pơkeăng, châ 48 chôu, kô châ xo péa kơto mơheăm a kơ-eâk kơpeăng cheâng vâ séa ngăn mơheăm. Klêi kơ’nâi 24 – 72 chôu, tâng séa ngăn mơheăm ăm ‘nâi tro châi, mâu [ok thái pơkeăng kô pơkâ troăng vâ pơlât tơtro ăm vâi hdrêng.

Péa tơdroăng châi ki hmâ ối tung tơdroăng rah khăm pơlât kuăn ngá nôkố cho ôh tá tơniăn ăm troăng têa kơxôu sap ing pơxiâm kot mâ [a\ ôh tá tu\m trếo G6PD.

Ôh tá dâi troăng têa kơxôu sap ing pơxiâm kot mâ cho tơdroăng troăng tru\m têa kơxôu ôh tá mơjiâng tu\m hormone vâ bê tu\m hơ’lêh trếo tung châ [a\ tơdroăng xông kân dêi châ. Mê chiâng pro vâi hdrêng hrá xông kân, châ hré, tuăn ngôa ôh tá hloh rơkê, ôh tá [ea\n [e\ng…

Hmâ hlo tung 4.000 – 5.000 ngế vâi hdrêng mê ai 1 ngế vâi hdrêng châi tơdroăng kố sap ing pơxiâm kot mâ.

Ôh tá tu\m trếo G6PD cho môi pơrea\ng ki tâ tú ing nôu pâ, pro ôh tá tu\m mơheăm, kéa tr^ng ton pro tơdjâk troh tuăn tơmiât, ‘mêi ngôa, chiâng ‘lâp, kôk. Tơdroăng châi kố kơxo# mơngế tro tâ cho hên, tung 100 ngế vâi hdrêng mê ai 3 – 7 ngế vâi hdrêng ôh tá tu\m trêo G6PD. Péa túa pơrea\ng kố kal châ re\ng châ hlo [a\ pơlât teăm tơdrêng nếo tơngah vâi hdrêng xông kân tơniăn le\m.

{ok thái pơkeăng Hoàng Minh Ngọc, ngăn pơlât vâi kơdrâi mơhum kuăn ngá, hngêi pơkeăng Thiện Hạnh tối ăm ‘nâi tơ’nôm:

‘’Tơdroăng ôh tá tu\m trếo G6PD nôkố tá hâi ai pơkeăng pơlât, bu hbrâ mơdât tê. Mê cho drêng hiăng ‘nâi vâi hdrêng tro tâ pơrea\ng kố mê rơpo\ng kô châ [ok thái pơkeăng kơ-êng đi đo vâ ‘nâi túa hbrâ mơdât kâ mâu kế, ôu pơkeăng lơ trếo pơkeăng ki kô pro pơrea\ng thăm châi râ.

Tơdroăng ki ôh tá dâi troăng têa kơxôu ing pơxiâm kot mâ mê ai pơkeăng ki vâ pơlât ăm i tơniăn. Klêi kơ’nâi kot mâ, kuăn ngá thế châ pơlât đi đo plâ rơxông [a\ pơkeăng hormone. Nôu pâ athế ăm dêi kuăn ôu pơkeăng tro chôu, tu\m pơkeăng [a\ rêm khế, rêm hneăng, rêm hơnăm thế lăm pơlât vâ mơnhên tơdroăng xông kân tu\m têk dêi kuăn, vâ pơtối pơlât tơdroăng mê ăm i tơniăn’’.

Hơnăm 2011, kong pơlê Dak Lak pơxiâm pro tiô pơkâ rah pơlât ahdrối kot mâ [a\ kuăn ngá tiô hnê mơhno dêi Khu xiâm khăm pơlât [a\ xiâm kối cho vâ châ hlo, pơlât re\ng teăm hbrâ mơdât pơrea\ng, chó cheâng, tơvê ko\ng, pro ôh tá tơniăn tung châ lơ tâ tú drêng mơ-êa [a\ kum kuăn drêng kot mâ tơniăn le\m vâ ví mâu tơdroăng ki châi ‘na châ lơ tuăn ngôa, kơdroh chó cheâng, mơheăm tâk a ngôa ôh tá tu\m tung pơlê pơla, kum kuăn nga mo le\m.

Sap ing po rơdâ pêi pro tơdroăng tơkêa bro, rêm hơnăm ai rơpâu ngế nôu mơ-êa [a\ vâi hdrêng châ rah séa ngăn mơheăm.

Laga tiô mơnhên dêi kơvâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât, nôkố, hlê ple\ng tung pơlê pơla ‘na tơdroăng kố tá hâi hên, ki má lối a kơpong hơngế hơngo, kơpong hdroâng kuăn ngo. Drêng nếo kot mâ, tâi tâng vâi hdrêng ôh tá hlo tơdroăng châi angâ, kơ’nâi mê ah, hlo vâi hrá kân, châ ku\n, ôh tá [ea\n [e\ng, ôh tá rơkê tâng pơchông [a\ mâu vâi hdrêng ki ê, tơdroăng veăng kum dêi kơvâ pơkeăng kô ôh tá chiâng pơlât prêi le\m xếo.

Xua mê, tơdroăng séa ngăn mơheăm a vâi hdrêng cho kal khât, ki rơhêng vâ tối a kong pơlê Dak Lak, ối ai mơngế xo dêi pó drêng tá hâi tro hơnăm, xo dêi pó tung môi hdroâng hdrê cho ối krâm./.

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng