Vâi krâ hmâ pơto tối:

‘’Maluâ prôk lăm troh kong u lâi

Pâ hâi tơbâ jâ pôa môi chât khế pái’’.

Rêm hơnăm, a hâi lơ 10 khế 3, kuăn pơlê pin kơdrâm kơdre\ng veăng leh mơd^ng tơbâ jâ pôa châ tơku\m a tíu tơbâ Đền Hùng – chêng ngo Nghĩa Lĩnh, kong pơlê Phú Thọ. Kuăn pơlê ing lâp lu mâu kơpong tung lâp tơnêi têa troh a kố chôu nhâng, tơku\m pro leh [a\ rơtế veăng mâu tơdroăng xah hêi dêi hâi tơbâ jâ pôa.

Tơbâ hâi Pơtáu hlâ, kuăn pơlê hmâ hơ’muăn tối pôa Lạc Long Quâng prế jâ Âu Cơ

Xiâm kối dêi hâi tơbâ Pơtáu Hùng

Vâi krâ ai hơ‘muăn: Kinh Dương Vương rơneh môi ngế kuăn kơnốu, kơ’nâi to pro Pơtáu inâi cho Lạc Long Quân. Lạc Long Quân xo Âu Cơ rơneh môi pu\m kơtâ ai hr^ng ngế kuăn cho jâ pôa dêi mơngế Bách Việt. Ai môi hâi pơtáu Lạc Long Quân tối jâ Âu Cơ: ‘’Á cho prếo, o cho Xeăng, têa prế on ôh tá chiâng achê dêi pó, vâ ối achê cho pá’’.

Xua mê, pơtăm chât ngế kuăn tiô nôu to a ngo, pơtăm chât ngế kuăn tiô pâ chu tung têa kơx^. Lạc Long Quân pôk ăm kuăn rơmúa cho Hùng Vương ăm to pro pơtáu. Tơkâ hluâ 18 rơxông, Hùng Vương má 18 hiăng pơtê pro pơtáu ăm Thục Phán – An Dương Vương.

Vâ tơbâ hnoăng dêi mâu pơtáu Hùng ai hnoăng mơjiâng, rak tơnêi têa, pơtáu Lê Thánh Tông hơnăm 1470 [a\ rơxông pơtáu Lê Kính Tông hơnăm 1601 chêh k^, klâk tăm po\ng vâ mơnhên a tíu koh tơbâ Đền Hùng, rah hâi lơ 11 [a\ 12 khế 3 tiô hâi mâ khế pro hâi tơbâ pơtáu Hùng Vương. Troh rơxông Nguyễn – hơnăm Khải Định má 2 (1917), mê hiăng rah xo hâi lơ 10 khế 3 tiô hâi mâ khế pro hâi tơbâ pơtáu Hùng vâ tơbâ mâu pơtáu Hùng [a\ pơchân rêm ngế Việt Nam rơtế tơbâ koh pleăng jâ pôa.

Tơbâ hâi Pơtáu hlâ cho môi tung mâu tơdroăng leh mơd^ng kân dêi hdroâng Việt Nam

Ki tơtro păng ‘nâng dêi hâi tơbâ pơtáu Hùng 10-3

Hâi tơbâ pơtáu Hùng Vương lơ 10/3 cho vâ pơchân kuăn cháu ‘na xiâm kối, hnoăng cheăng dêi mâu ngế prôk hdrối. Rêm hơnăm, a hâi kố mê kuăn pơlê Việt Nam maluâ dế ối  ulâi xuân rơtế tơbâ pâ dêi xiâm kối hdroâng mơngế.

Tiô khôi túa rêm hơnăm, hâi tơbâ pơtáu Hùng châ tơku\m po a tíu koh tơbâ Đền Hùng, pơlê kong kơdrâm Việt Trì, kong pơlê Phú Thọ. Kố cho roh kuăn cháu ing rêm kơpong, vêh dêi a tơnêi têa vâ mơhno hiâm mơno pâ mơnê mâu ngế prôk hdrối.

Pơtối rak khôi túa le\m tro dêi jâ pôa, ki má lối cho hiâm mơno ‘’ôu têa pâ kơnho\ng’’, klêi kơ’nâi kăch măng khế 8 châ [lêi trâng, Pôa Hồ Chí Minh, Kăn xiâm hnê ngăn tơnêi têa hiăng k^ luât kơxo# 22 hơnăm 1946, ăm ko\ng chưk bu pơtê hâi lơ 10 khế 3 tiô hâi mâ khế rêm hơnăm vâ veăng tơku\m po mâu tơdroăng tơku\m po tơbâ pơtáu Hùng Vương – tơmiât troh xiâm kối hdroâng kuăn ngo.

A hâi lơ 6/12/2012, xiâm kối tơbâ pơtáu Hùng hiăng châ lâp plâi tơnêi ‘nâi troh drêng UNESCO mơnhên ‘’Loi t^ng tơbâ pơtáu Hùng Vương a Phú Thọ’’ cho môi tíu rak vế kế tơmeăm khoăng mơhno mơjiâng túa le\m tro ki ôh tá mơhno lo pá kong dêi kuăn mơngế. Nôkố, xiâm kối hâi tơbâ pơtáu Hùng 10/3, ôh tá xê mơhno khôi túa le\m tro ôu têa pâ kơnho\ng dêi hdroâng mơngế, mê gá cho tơdroăng ki sôk ro dêi mơngế Việt Nam pú hmâ lâp plâi tơnêi.

Sap hơnăm 2007, Kuo#k ho#i tơnêi têa Ko\ng têa xah ho#i chuh ngiah Việt Nam hiăng mơnhên tơbâ pơtáu Hùng cho leh mơd^ng tơnêi têa. Ing mê, hâi kố ai pơxúa tâ [a\ kuăn pơlê Việt Nam.

Kơdrâm kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa vêh troh mơd^ng tíu xối tơbâ Pơtáu Hùng

Túa pro leh mơd^ng xối tơbâ pơtáu Hùng

Xua ki kal dêi hâi xối tơbâ pơtáu Hùng lơ 10/3 cho tơdroăng ki kal mê túa pro mơd^ng châ tơku\m pêi pro hên tơdroăng. Drêng pleăng xối pơtáu Hùng hmâ ai idrâp hơdruê, tơmeăm xối, môi khu pleăng xối mê cho mâu ki xiâm vâ pro xối.

Kơdrâm kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa vêh troh mơd^ng tíu xối tơbâ Pơtáu Hùng

Pak^ng mê tung hâi xối tơbâ pơtáu Hùng, vâi hmâ rơnuâ tơ’nôm hla cơ reăng, tơdrá xối, ếo pu tak, tơmeăm ki pleăng xối. Mâu tơmeăm ki pleăng xối mê hmâ hlo cho ro, pú pái, chu, reăng plâi, kơ-[ăn chưng, kơ-[ăn yâi, tơxông, chếi, ke\o [ă hên kế ki ê.

Maluâ hiăng hluâ rơpâu hơnăm, [ă hên tơdroăng ki hiăng hơ’lêh la khôi túa vêa vong ton nah ’’Ôu têa pâ kơnho\ng’’ dêi mơngế Việt Nam ôh tá la lâi hơ’lêh. Xối tơbâ pơtáu Hùng cho môi tơdroăng ki vâ mơnhên ki rơdêi ‘na tơdroăng mê.

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng