Kơpong peăng Tây Nam Bộ (ối tối cho kơpong peăng mâ hâi luô) ai tíu a tơbăng kroăng têa, ai 12 kong pơlê (An Giang, Bạc Liêu, Bến Tre, Cà Mau, Đồng Tháp, Tiền Giang, Sóc Trăng, Long An, Hậu Giang, Kiên Giang, Trà Vinh, Vĩnh Long) [a\ 1 pơlê kong kân ối tung Tơnêi têa cho Cần Thơ. Kơpong peăng Tơdế tơnêi têa ai mâu kong pơlê, pơlê kong kân ing Quảng Bình troh a Khánh Hòa, [a\ ai lối 60 rơpâu km karê tơnêi tíu, pơ’leăng mâ mơngế lối 12 rơtuh ngế, tơdroăng mơnhông pêi cheăng xúa kơmăi kơmok – tiô rơxông nếo, mot tơru\m lâp plâi tơnêi [a\ mơnhông cheăng kâ tuăn ngôa rơkê dêi mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm pơkâ thế ai mơngế ki rơkê.

Xiâm kối ing pơkâ ki kal nôkố, Khu hnê mơhno Tây Nam Bộ tơru\m [a\ mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm tung kơpong pơkâ mơjiâng troăng pêi ki phá tơ-ê mơjiâng mơngế pêi cheăng hdroâng kuăn ngo [a\ châ Khu xiâm pơkuâ hnê hriâm [a\ hnê mơjiâng môi tuăn, po rơdâ pêi pro. Ki nhên, ăm phêp mâu hngêi trung đăi hok tung kơpong rah xo, hnê mơjiâng tiô troăng ki rah, rah tiô điêm, hnê mơjiâng tiô tíu ki xúa, tơdrêng amê ăm phêp mâu hngêi trung đăi hok pakong kơpong tơru\m [a\ mâu hngêi trung tung kơpong ai tu\m ivá vâ mơjiâng mâu ngế pêi cheăng tung mâu kơvâ cheăng.

Klêi kơ’nâi 3 hơnăm pêi pro troăng hơlâ ki phá tơ-ê ‘na mơjiâng mơngế pêi cheăng, hiăng châ tơ-[rê hên. Hnê hriâm ing râ mâm non troh phôh thong dêi kơpong ai troăng mơnhông tơtêk hên. Kơxo# hok tro, sinh viên hdroâng kuăn ngo dêi mâu hngêi trung kao đăng, đăi hok tung kơpong tâk hên [a\ tơniăn.

Pak^ng pơkâ hnê mơjiâng tiô troăng ki phá tơ-ê, kơxo# hok tro hdroâng kuăn ngo tung kơpong châ rah xo tung mâu hngêi trung đăi hok a kơpong tơbăng kroăng Cửu Long [a\ mâu hngêi trung a pơlê kong kân Hồ Chí Minh châ hên, chôa ‘lâng djâ mâu mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm tung kơpong hluăn ‘’kơpong iâ’’ mơngế hriâm. Nôkố, lâp kơpong ai dâng vâ chê 80 rơpâu ngế sinh viên đăi hok; lối 4 rơpâu ngế hriâm kao hok [a\ vâ chê 300 ngế hriâm vâ to tie#n sih.

Má môi, môi tiah tơring kơpong kong ngo hơngế hơngo môi tiah A Lưới – kong pơlê Thừa Thiên Huế, kơxo# kăn [o# mơngế Tà Ôi, Pa Cô mơgêi đăi hok châ vâ chê 90%. Sap hơnăm 2005, A Lưới cho tơring apoăng po rơdâ tơdroăng tơkêa bro rah xo mơngế hdroâng kuăn ngo mơgêi đăi hok lăm pêi cheăng a 12 cheăm tíu tơkăng kong. Hên kăn [o# hơnăm ối nếo ki rơkê, tá hiâm mơno hiăng xúa ki rơkê tơná lăm pêi cheăng a mâu cheăm.

Kơnôm tơtro\ng hnê mơjiâng dêi Đảng [a\ Tơnêi têa, rơtế mơ-eăm xêh, khu mơngế hdroâng kuăn ngo ki hriâm lâm kân rơkê kơpong peăng mâ hâi luô pá hdroh tơnêi têa, kơpong peăng tơdế tơnêi têa rế hía rế kơdrâm tâ [a\ hên khu hdroâng kuăn ngo tâ.

Kô chiâng vâ hơ’muăn troh mê cho jâ Rơ Dăm Thị Bích Ngọc, tie#n sih apoăng dêi hdroâng kuăn ngo Rơteăng, nôkố dế pêi cheăng a Vie#n Tâm l^ hok (Kơ koan hriăn ple\ng khoa hok pơlê pơla Việt Nam); ngoh Cil Duin – ngế rơtăm apoăng mơngế hdroâng kuăn ngo K’ho lăm hriâm a kong têa ê [a\ châ [âng tie#n sih lâp plâi tơnêi [a\ ngế ki ê hía. Jâ Hồ Thị Minh, thak sih mơngế Bru (Vân Kiều) apoăng a tơring Hướng Hóa kong pơlê Quảng Trị, nôkố hiăng cho Kăn Kuo#k ho#i hneăng má 14, Kăn pơkuâ pơtâng tối ‘na tơdroăng loi t^ng tiô khôp kơvâ cheăng Đảng tơring Hướng Hóa, tối:

‘’Á hlo dêi tơná kal thế mơ-eăm hên tâ mê nếo xua tơdroăng ki hriâm cho troh tá ah, hnoăng cheăng a tơring cho tơdroăng xiâm, tíu á tơdah hnoăng cheăng pơtâng tối ăm vâi krâ pêi pro tơtro troăng hơlâ dêi Đảng [a\ Tơnêi têa, drêng tơdroăng ple\ng châ mơdêk mê tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ nếo châ hơ’leh, xúa khoa hok kih thuât tung tơdroăng rêh ối, tơdroăng rêh ối kô hơ’leh’’.

Tơdroăng tơkêa bro tu\m têk mơ’no liăn mơnhông mơdêk cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo, kơpong kong ngo [a\ kơpong ai tơdroăng cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla ki pá puât hneăng hơnăm 2021 – 2025 mơnhên hnoăng cheăng mơjiâng mơngế pêi cheăng, ki má lối cho kăn [o# hdroâng kuăn ngo tơxâng tiô pơkâ mơnhông mơdêk tung hneăng nếo.

Laga, xua tơdjâk râ ó dêi kong tô khăng khoăng [a\ têa xăng po lân mot, tơdroăng rêh ối vâi krâ hdroâng kuăn ngo kơpong peăng mâ hâi luô pá hdroh tơnêi têa [a\ kơpong peăng tơdế tơnêi têa hiăng pá puât mê thăm pá puât tâ. Pak^ng mê, tơdroăng hlê ple\ng dêi mâu kăn [o#, mơngế  pơkuâ, mơngế cheăng tung kơpong tá hâi ple\ng tu\m, tá hâi tơmâng troh kơpong hdroâng kuăn ngo [a\ kơpong kong ngo; tơdroăng tơru\m pơla mâu Khu xiâm, kơvâ cheăng, kong pơlê tá hâi đi đo, krá tơniăn.

Klâ kơpong hdroâng kuăn ngo, kơpong kong ngo tiô tơdroăng ki mơnhông mơdêk ối tơvâ tơvân, kơlo mơ’no liăn ối iâ (môi hơnăm cheăm 135 châ 1 rơtal liăn, thôn ki pá puât má môi châ 200 rơtuh liăn); tá hâi ai kơxo# liăn krê vâ pêi pro troăng hơlâ to\ng kum hdroâng kuăn ngo. Yăo sư, tie#n sih Phạm Hồng Quang, Kăn pơkuâ Đăi hok Thái Nguyên – tíu hnê mơjiâng mơngế pêi cheăng ki rơkê ăm kơpong hdroâng kuăn ngo, tối ‘na roh ki tơ’lêi kơpong Tây Nam Bộ [a\ kơpong peăng Tơdế tơnêi têa:

‘’Cho mâu kơpong kố ai hlo hên roh tơ’lêi pro ‘mêi ‘na kong prâi, kơdroh ‘na tơdroăng cheăng kâ [a\ kuăn mơngế drêng ôh tá ai mơngế ki rơkê kô chiâng pro ôh tá tơniăn. Tâng lâp môi kơpong, môi tơring, tâi tâng môi kơpong tơnêi ôh tá ai muăn ki lâi ai ivá vâ lăm hriâm đăi hok mê cho tơdroăng ki tơ’lêi trâm pá kân, kô tơ’lêi pro ôh tá krá tơniăn.

Tiô á kal tơku\m mơngế pêi cheăng vâ mơ’no liăn cheăng tiô kơpong, pro tiah lâi rêm kơpong ai mâu tíu xiâm hnê mơjiâng kân ăm mơngế hdroâng kuăn ngo, ing túa hngêi trung hdroâng kuăn ngo ai tíu kâ koi ối pơtê phôh thong troh hnê hriâm cheăng pêi, kân tâ kơ mê nếo cho hnê hriâm đăi hok, vâ kuăn muăn hdroâng kuăn ngo a kơpong hơngế hơngo, vâi troh tíu rơxông nếo, vâi châ hriâm tơdroăng ki rơkê [a\ khôi túa ki kân, peăng vâi vêh mơjiâng kơpong dêi vâi, pơlê dêi vâi chiâng túa mơnhông cheăng kâ.

Pơla kố nah Kuo#k ho#i hiăng tơbleăng pêi pro tơdroăng tơkêa bro ki kân mơ’no ăm kơpong hdroâng kuăn ngo, nôkố pin pơkâ pêi ki xiâm cho troăng pêi, pơcháu tơdroăng klâi, pơcháu ăm khu ki lâi, pơcháu ăm khu ki lâi vâ mơjiâng mơngế pêi cheăng’’.

Xiâm rêi krá, mê plông loăng nếo krá. Xuân môi tiah mê, vâ mơdêk ki rơkê mơngế pêi cheăng mê thế tơmâng troh mơ’no liăn tung hnê mơjiâng. Nôkố, pơkâ rah xo hok tro tiô troăng rah xo rêm hơnăm  cho ôh tá tơtro, pơkâ pơcháu ăm mâu kong pơlê ôh tá tro tiô tơdroăng ki ai khât. A kơpong Tây Nam Bộ [a\ kơpong peăng Tơdế tơnêi têa, hên kong pơlê rah xo hluâ tiô pơkâ; thăm nếo mâu kong pơlê bu châ iâ môi tiah Bình Thuận 74% [a\ hía hé. Ai hên ngế klêi hriâm lo mơgêi hngêi trung ôh tá chiâng vâ rah xo pêi cheăng xua kơvâ hnê mơjiâng ôh tá tơtro lơ [iên che# ôh tá ai xếo.

Rah xo ngế hriâm rêm hơnăm mot đăi hok, kao đăng pơtối rah xo krê a mâu kong pơlê, xua mê ki hên mâu vâi o cho hnê mơjiâng a hngêi trung phôh thong hdroâng kuăn ngo ai tíu kâ ối tá pơtối hriâm to lâm kân.

Ki nhên khât, pơkâ thế kal khên tơnôu hơ’leh ‘na troăng hơlâ [a\ tơdroăng hnê hriâm [a\ sinh viên kơpong kố. Pak^ng tơdroăng tơdjuôm môi tuăn tung lâp tơnêi têa, kô ai mâu kơvâ ki rah xo xêh, môn hriâm ki rah xêh ki phá tơ-ê ăm kơpong peăng mâ hâi luô pá hdroh Tơnêi têa [a\ kơpong peăng tơdế tơnêi têa, tơtro [a\ rêm hdroâng kuăn ngo (Khmer, Chăm, Hoa…). Tơnêi têa xuân kal mơ’no liăn mơjiâng hngêi trung phôh thong hdroâng kuăn ngo ai tíu kâ koi ối pơtê [a\ kâ pơtê hâi dế tơtro [a\ pơkâ mơnhông mơdêk cheăng kâ - rêh ối pơlê pơla kơpong kố.  

Pak^ng mê, tơmâng ki châ tơ-[rê hnê hriâm tu\m têk ăm hok tro, rak ngăn mơjiâng khu thái cô a mâu kơvâ hriâm, râ hriâm, ki rơhêng vâ tối cho kăn [o# thái cô cho mơngế hdroâng kuăn ngo.

Vâ pro ăm tơ’lêi tâ [a\ pêi pro châ tơ-[rê troăng hơlâ to\ng kum dêi Đảng, Tơnêi têa ‘na mơnhông mơdêk kơpong hdroâng kuăn ngo, mâu kong pơlê kơpong Taya Nam Bộ [a\ kơpong peăng Tơdế tơnêi têa po rơdâ pêi pro tơdâng mâu troăng hơlâ tơdâng mâu troăng cheăng pêi, tung mê mơdêk ki rơkê mâu ngế pêi cheăng cho ki xiâm vâ mơnhông cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla, vâ chê troh pơkâ mơnhông mơdêk krá tơniăn kơpong hdroâng kuăn ngo, tơniăn rế hía rế tơtro tâ [ă mâu hnoăng rêh ối-cheăng kâ dêi kuăn mơngế.

VOV4 rah chêh

Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng