Cheăm Ia Mơr, tơring }ư\ Prông, kong pơlê Gia Lai ai tơnêi tíu rơdâ châ 44 rơpâu ha, la pơ’leăng mâ kuăn pơlê bu ai lối 2 rơpâu ngế. Tơnêi tíu kân rơdâ, kuăn pơlê bu iâ, la kuăn pơlê akố xuân tá hâi bê tơnêi vâ pêi kâ.

Cheăm Ia Mơr ai lối 8 rơpâu ha kong hiăng pơcháu tơ’lêi tê kơtê ăm khu mơdró kâ pêi pro tiô pơkâ tung hên hơnăm, la ôh tá xing xoăng tơnêi ăm kuăn pơlê ki ôh tá ai tơnêi pêi kâ

Ki phá hlêk u ê tâ nếo, khu kăn pơkuâ akố ôh tá chiâng vâ xing xoăng tơnêi ăm kuăn pơlê pêi kâ, la tung mê, ai troh 8 rơpâu ha tơnêi ăm lôi khu mơdró kâ vâ pêt loăng kơxu. Khu mơdró kâ châ pơkuâ xo hên tơnêi la ivá ‘no liăn ngân, pêi cheăng kâ amê ôh tá hâi tơxâng, xua mê, hên kơxo# tơnêi deăng ki pêt loăng kơxu hiăng tro khăng khâ. Môi ngế kăn cheăng tung Vi [an hnê ngăn cheăm Ia Mơr tối ăm ‘nâi, cheăm dế pâ thế khu kăn pơkuâ râ kơpêng xing xoăng môi iâ tơnêi ing mâu tơdroăng tơkêa bro ki pêi kâ ôh tá rơhéa vâ xing xoăng ăm kuăn pơlê kơtiê ai tơnêi pêi cheăng kâ:

‘’Ngin xuân pâ thế khu râ kăn pơkuâ athế to\ng kum tơ’lêi hlâu ăm khu kăn pơkuâ ngăn cheăm, ăm hơ’lêh nếo mâu kơxo# tơnêi chiâk deăng ăm kuăn pơlê. Ai  dâng 100 ha cho vâ kum ăm vâi krâ-nho\ng o păn mơnăn mơnôa, pêi pêt kế tơmeăm, pêi chiâk pêi deăng’’.

Môi tơdroăng ki kal êng mơnhên kân, mê cho: khu kăn pơkuâ chiâng pơcháu tơnêi ki kân rơdâ ăm khu mơdró kâ pơkuâ ngăn la ti lâi ôh tá vâ xing xoăng tơnêi ăm kuăn pơlê kơtiê ki ôh tá ai tơnêi pêi kâ, vâ vâi tơniăn tung rêh kâ ối

Xuân môi tiah tơring }ư\ Prông, kong pơlê Gia Lai ai tối, ki hlêk phá tơ-ê tung tơdroăng ôh tá ai bê tu\m tơnêi pêi chiâk deăng xuân hiăng hlo ai a tơring Ea Sup, kong pơlê Dak Lak. Tung pơla mê, mâu rơpo\ng ki rêh ối a mâu tơdroăng tơkêa bro rak vế tơniăn ‘na khu kuăn pơlê rêh ối tung tơring, mê bu xing xoăng ai dâng 4 sao tơnêi, tung mê, ai tá tơnêi ối [ă tơnêi pêi chiâk pêi deăng, tá hâi teăm tơxâng [ă 20% tơdroăng kal vâ, mê mâu khu mơdró kâ athế châ mung tơnêi hên h^n, ai 26 tơdroăng tơkêa bro, tâi tâng kơxo# tơnêi pêi kâ [ă tơnêi kong ai dâng 20 rơpâu ha. Ki hlo pơloăng dêi tơdroăng ki hơ’lêh hlêk phá tơ-ê kố, mê khu mơdró kâ bu râng lôi tơnêi tiah mê, bu mơ’nhê tơnêi tê kơtê, pro tơdroăng ki hơ’lêh tơnêi chiâng phá tơ-ê, hdi tơbriât dêi pó hên h^n. A mâu cheăm, thôn ki ôh tá bê tơnêi pêi kâ, kơxo# rơpo\ng kơtiê ối to a kơlo 40% tá troh 70%.

Tơxiăn tơpâm pơla kuăn pơlê [ă khu mơdró kâ, ôh tá tơniăn tung pơkuâ ngăn [ă tơbriât hdi tơnêi cho tơdroăng dế ôh tá tơniăn kân a Tây Nguyên

Pôa Trần Văn Hoàng, Kăn hnê ngăn Măt tra#n thôn 12, cheăm Ya Tờ Mốt tối ăm ‘nâi, ki xiâm khoh chiâng ai tơdroăng ki phá hlêk u ê kố hiăng hlo ai ton hơnăm, la xuân tá hâi teăm châ mơnhên, châ tơleăng, ing mê, khoh pro chiâng pá puât, pá tá tung pêi cheăng kâ [ă rêh ối pơlê pơla:

‘’Dế nôkố, vâi krâ-nho\ng o xuân tá hâi bê kơxo# tơnêi vâ pêi kâ. Tung pơla mê nếo, kong pơlê hiăng pơcháu ăm khu mơdró kâ mot tung kố châ rôe xo hên tơnêi. Ki păng ‘nâng, khu mơdró kâ mê pêi kâ ôh tá rơhéa klâi, tơná kuăn pơlê ki pêi kâ ton a tơnêi mê nah pá ai tơnêi xếo, pá ‘nâi tơpui ti lâi. Môi tiah tơdroăng á hiăng tối, kuăn pơlê akố kơtiê, ôh tá ai liăn, mê athế lăm ko kếo loăng, hdi tơbriât tơnêi, pêi ăm vâi, tro rup, mê tro lăm phak. Tung thôn ai ngế ki nếo lăm phak châ 6 troh 7 hơnăm mê nếo châ prếo vêh, xua tăng liăn, pêi cheăng ăm vâi, tí tăng ko kếo loăng ăm vâi’’.

Ki tơtu\ng tơpeăng pơla kuăn pơlê [ă khu mơdró kâ, ôh tá tơniăn tung pơkuâ [ă xúa tơnêi tíu, maluâ a mâu kơpong ki ai tơnêi la ôh tá ‘nâi nhên xiâm rêi lơ ing Khu pơkuâ ngăn chiâk deăng lơ ing Khu pơkuâ rak ngăn pêt kong, mê cho tơdroăng ki dế tô ó pơla kố a Tây Nguyên.

935 rơpâu ha cho kơxo# tơnêi ki mâu Ko\ng ti ngăn ‘na chiâk deăng [ă pêt kong ki ối tung kơpong ki dế châ pơkuâ ngăn. Tung hneăng séa mơnhên ngăn nếo achê pơla kố a Tây Nguyên, pôa Nguyễn Lâm Thành, Kăn pho\ hnê ngăn Ho#i đong ngăn ‘na hdroâng kuăn ngo dêi Kuo#k ho#i hiăng mơ’no tối, mâu Ko\ng ti ngăn ‘na pêi chiâk pêi deăng dế pơkuâ rak hên h^n tơnêi chiâk deăng la xúa tơnêi ki mê ôh tá rơhéa klâi, veăng pro hnoăng mơhá liăn ngân xuân iâ.

Pôa Thành hiăng tối ai môi khu mơdró kâ ki rơkê má môi a Tây Nguyên, xúa lối 40 rơpâu ha tơnêi chiâk deăng, la pro hnoăng mơhá bu lối 1 rơtal liăn 1 hơnăm. Pôa Thành ai tối tiah kố, [ă tơdroăng ki châ tơ-[rê tiah mê tung pêi chiâk deăng, veăng kum pro hnoăng mơhá liăn ngân bu iâ tiah mê, khu kăn pơkuâ tơring, cheăm kô pơcháu tơnêi ki kân k^n mê ah ăm khu mơdró kâ pơkuâ, xúa mê ti lâi ôh tá xing xoăng tơnêi ăm kuăn pơlê ki kơtiê, ki ôh tá ai tơnêi vâ pêi kâ, vâ vâi tơniăn tung tơdroăng rêh kâ ối:

‘’Mơnúa ngăn a môi khu cheăng, cho Kong ti ngăn ‘na chiâk deăng, pêt kong ai pro hnoăng mơhá liăn ai to lâi ăm tơnêi têa. Tung mê ai 41 rơpâu ha tơnêi la kơxo# liăn ki mung bu ối 1 rơtal liăn tê, môi khu mơdró kâ châ ngăn cho tơ-[rê má môi. Ki ôh tá pơxúa, mê cho liăn ngân pro hnoăng mơhá ôh tá ‘nhó hên, vâi krâ-nhong o hdroâng kuăn ngo [ă kuăn pơlê kơtiê xuân tá hâi ai tơnêi pêi kâ, mê cho tơdroăng ki pơkuâ ‘na tơnêi tơníu. Xua mê, ôh tá ai tơdroăng klâi ki pin ôh tá xo tơnêi ing khu pơkuâ ngăn ‘na chiâk deăng, to lâi chât rơpâu ha, lơ rơpâu ha vâ to\ng kum ăm kuăn pơlê. Tâng túa cheăng a tơnêi ki mê ga pơkal vâ mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla dêi tơring, kong pơlê, ga châ tơ-[rê khât, mê kal athế xing xoăng tơnêi ki mê ăm kuăn pơlê, pôi tá tí tăng tối xo tơdroăng ki tơná hiăng tơkêa tơhrâ kô vâ mơnhông ing tơnêi ki mê vâ pêi cheăng kâ, ah ôh tá vâ mơdrếo’’.

Tiô hlá mơ-éa chêh tối dêi Khu xiâm ngăn ‘na tơmeăm khoăng tung têa tơnêi tối, kơpong Tây Nguyên dế kố ai vâ chê 53 rơpâu rơpo\ng ki ôh tá ai tơnêi pêi kâ, [ă tơnêi tíu ai dâng 24 rơpâu ha. Tung mê, kong pơlê Dak Lak ai hên má môi, ai dâng 19 rơpâu rơpo\ng, kong pơlê Gia Lai ối má péa, ai dâng 13 rơpâu rơpo\ng.

Tung chôu phut pêi cheăng [ă mâu kong pơlê a kơpong Tây Nguyên, mê pôa Nguyễn Xuân Phúc, Ngế pro xiâm hnê ngăn tơnêi têa hiăng tối tơdrăng, tối ‘na tơdroăng ki tá hâi teăm tơniăn tung pơkuâ ngăn, xúa tơnêi, xua Khu ngăn ‘na chiâk deăng [ă Khu ngăn ‘na pêt kong pơkuâ ngăn. Ki rơhêng vâ tối, mâu khu mơdró kâ tung pơkuâ ngăn, xúa tơnêi lối hên la pêi kâ ôh tá châ tơ-[rê, tung pơla mê, kuăn pơlê kal vâ tơnêi la ôh tá ai tơnêi vâ pêi kâ, cho tơdroăng ki hơ’lêh phá hlêk u ê:

‘’Kuăn pơlê pin ki rêh ối a tơnêi ki mê [ă mâu kuăn pơlê ki ing tíu ê troh ối ôh tá ai tơnêi, pơla mê, tơnêi a mâu Ko\ng ti ki ngăn ‘na pêi chiâk pêi deăng mê vâi ai tơnêi tơníu kân rơdâ, ai ngế ki châ xúa. Tơdroăng mê ôh tá tro luât, kal athế xing xoăng tơnêi ki mê ăm tơná kuăn pơlê, mê cho hiâm mơno dêi Đảng, Tơnêi têa pin ‘na tơdroăng kố. Pin tá hâi ai troăng hơlâ, lơ pêi pro xôi la pin xuân ối pêi pro tiah mê rơdêng, ngăn mê cho tơdroăng kal-ki mê ga cho ‘nâng-Tiô tơdroăng pơkâ dêi Khu xiâm ngăn ‘na cheăng kal kí hneăng IX hiăng tối, ki păng ‘nâng ăm hlo, pin tá hâi teăm xing xoăng tơnêi ăm kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên, Tây Bắc [ă Tây Nam bộ, tá hâi teăm tu\m. Khu râ Đảng, Khu kăn pơkuâ rêm râ kal athế vêh séa ngăn, mâu tơdroăng ki lâi ki tơtro kal athế pêi pro, mâu tơdroăng ki xôi kal athế ‘mâi rơnêu, mâu troăng prôk ki ton nah, pá ai tơtro athế tah lôi’’.

Xing xoăng tơnêi ăm kuăn pơlê pêi chiâk deăng tá xê bu cho tơdroăng ki kum ăm môi khu ki kơtiê a Tây Nguyên, mê ối cho mâu tơdroăng ki ôh tá tơniăn, ki ối tăm nâ dêi pó pơla kuăn pơlê [ă khu mơdró kâ. Luâ tâ kơ mê nếo, khu mơdró kâ [ă kuăn pơlê rơtế tơru\m cheăng, mơdêk tơdroăng pêi chiâk deăng, pêt kong Tây Nguyên athế pơtối mơdêk mâu tơdroăng ki kơnía git, ai pơxúa. Vâ khoh châ chiâng pêi pro mâu tơdroăng ki mê, mâu hnoăng pơkuâ djâ dêi Chin phuh ‘na tơdroăng tăng tơnêi pêi chiâk deăng kal athế re\ng pêi pro, chiâng tơdroăng ki ai păng ‘nâng ing hnoăng pơkuâ ngăn dêi mâu kong pơlê tung kơpong.

Công Bắc chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng