Tu Mrông cho môi tung mâu cheăm ki ai hên [ăng tơnêi châ mơhá ăm tơdroăng ki rak ngăn kong má môi a tơring Tu Mrông, kong pơlê Kon Tum, [ă lối 1.200 ha. Tâi tâng kơxo# liăn kum ăm [ăng tơnêi kố ai vâ chê 800 rơtuh rêm hơnăm.

Ngoh A Hét, hdroâng kuăn ngo Rơteăng, a pơlê Tu Cấp, cheăm Tu Mrông ăm ‘nâi, troăng hơlâ ‘no mơhá ăm tơdroăng ki rak ngăn kong kum ngế ki xo rak ngăn kong ai tơdroăng rêh ối tơniăn tâ. Tơdroăng ki ai kơxo# liăn pêi lo sap ing kong xuân hiăng pro ăm vâi krâ nho\ng o ai hnoăng cheăng pôu râng dêi tơdroăng cheăng tâ tung rak ngăn kong, ki dâi le\m ‘na kong rế hía rế châ mơdêk:

‘’Liăn ki ‘no mơhá ăm tơdroăng ki rak ngăn kong má môi vâi krâ nho\ng o vâ xúa roê ká khăng, roê phái kum tung tơdroăng rêh ối, má 2, vâi krâ nho\ng o veăng kum tơlo ăm thôn vâ mơjiâng thôn pơlê ‘mâi rơnêu kuât, kum tung mâu tơdroăng cheăng dêi thôn. Drêng châ xo liăn ing tơdroăng ki rak ngăn kong mê tuăn hiâm rơkê ple\ng dêi kuăn pơlê châ mơdêk khât. Ngin kô đi đo mơhnhôk vâi krâ nho\ng o pôi tá ko ‘nhiê kong, kếo ko loăng, đi đo lăm ngăn rak vế kong tro tâ’’.

Tiô pôa Hoàng Xuân Hiếu, kăn pơkuâ Tíu ki rak ngăn [ă rak vế kong kơxo# 5, Khu rak ngăn kong rak kơnho\ng têa Tu Mrông, hdrối nah, drêng tá hâi tối tơbleăng troăng hơlâ ‘no mơhá ăm tơdroăng rak ngăn kong, [ăng tơnêi kong ối a kơpong mâu cheăm Tu Mrông, Ngọc Lây, Ngọc Sao, Đăk Sao, Đăk Tờ Kan [ă hên mâu cheăm ki ê hmâ trâm tơdroăng ki kếo ko loăng ôh tá tro luât, ko ‘nhiê kong pro chiâk deăng, on chếo kong.

Sap ing tối tơbleăng troăng hơlâ kố, mâu rôh on chếo kong hiăng kơdroh khât, tâng vâ pơchông [ă mâu hơnăm hdrối, kơxo# rôh kếo ko loăng ôh tá tro luât, ko ‘nhiê kong pro chiâk deăng, chếo kong troh lối 90%. Pôa Hiếu ăm ‘nâi, rơtế [ă tơdroăng ki ‘no mơhá liăn vâ mơhnhôk kuăn pơlê xo rak ngăn kong, Khu rak ngăn kong tơring Tu Mrông ối mơjiâng mâu khu vâ tối tơbleăng mơdêk ki hlê ple\ng, ivá mơ-eăm dêi khu tơru\m rak ngăn kong ăm kuăn pơlê:

‘’Tung tơring ngin rak ngăn châ pơcháu ăm 5 thôn, [ă môi khu rơpo\ng ki rak ngăn kong. Drêng pêi pro tơdroăng kố mê mâu khu rơpo\ng ki mơjiâng mâu hâi ki lăm pơtrui, séa ngăn [ă rak vế tơdroăng ki tối tơbleăng [ă mâu tôh tung khu tơru\m tung mâu tíu vâ pêt kong. Klêi kơ’nâi pơcháu mê á ki hlê ple\ng dêi kuăn pơlê châ mơdêk khât, kơdroh tơdroăng ki ko ‘nhiê kong, kếo ko loăng, chôu muih kong pro chiâk deăng ôh tá tro luât hiăng kơdroh’’.

Tu Mrông cho tơring kơpong hngế hngo kơtiê xahpá dêi kong pơlê Kon Tum. Tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê, ki hên to kuăn ngo Rơteăng, ối kơtiê xahpá. Tiô pôa A Rin Ka, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an tơring Tu Mrông, tơdroăng vâ po rơdâ deăng pêi chiâk dêi kuăn pơlê a kố gá hên, la kơnôm ‘nâi tơru\m pơla pêi chiâk dêi kuăn pơlê akố rế hlê tơ-[rê tâ, lơ kơnôm ing tơru\m mơhá liăn rak ngăn kong [ă mơdêk hnê tối ăm kuăn pơlê hlê ple\ng, po lâm hnê hriâm ‘na tơdroăng tơru\m [ă dêi rơpó veăng rak ngăn kong, mê mâu kong a kố xuân châ pơtối rak ngan krâu khât, malối ‘na tơnêi kong vâ chê 10 rơpâu ha hiăng châ pơcháu ăm mâu rơpo\ng kuăn pơlê rak ngăn:

‘’Tơdroăng pơkâ mơhá hnoăng rak ngăn kong tung tơring á tối cho tơ-[rê, kuăn pơlê hiăng ‘nâi hlê tung tơdroăng cheăng rak ngăn kong. Drêng pơcháu rak ngăn kong, kuăn pơlê vâ pêi pro, vâi mơjiâng xêh mâu khu, klêi mê pôk ngế pơkuâ xiâm tung khu vâ x^ng xoăng dêi khu, tơrêm rơpo\ng lăm rak ngăn kong hơ’lêh dêi rơpó lăm gak ngăn tiô kơ măng t^ng. Ing mê, tơdroăng rak ngăn kong châ vâi pêi pro tro khât’’.

Lâp tung kong pơlê Kon Tum nôkố ai vâ chê 550 ha kong, tung mê ai lối 370 rơpâu ha kong ki chiâng xêh dế châ mơhá kuăn pơlê rak ngăn kong, [ă kơxo# liăn troh vâ chê 150 rơtal liăn/hơnăm. Ing kơxo# liăn mê, ôh tá xê to ngế pơkuâ rak ngăn kong, mâu rơpo\ng xo rak ngăn kong a tơring Tu Mrông [ă mâu cheăm tơring ki ê tung kong pơlê Kon Tum xuân châ tơ’nôm liăn vâ mơhá tơ’nôm ăm mâu ngế rak ngăn kong, kơdroh khu ‘mêi muih kong, ko loăng, kơdroh on chếo kong, mơdêk châ xo tơ’mot liăn ăm kuăn pơlê ki ối a pơlê cheăm rak ngăn kong.

Khoa Điềm chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng